بابەت: یاداشت و گێرانەوە
گێڕانەوەی: فاتمە سەید مەناف (سەیزادە خانم)
نووسینی: پەروانە ئەحمەدێن
بیرەوەری دایکم.....
ئەمن وئاڵای کۆماری کوردستان
دەڵێن ئەورۆ 26 مانگی سەرماوەزە،رۆژی ئاڵایە، ڕۆژی ئاڵای کوردستانە شیرنەکەم، کوردستانی پڕ لە شەهید و ئەنفالکراوەکەم، کوردستانە کیمیاباران کراوەکەم، کوردستانە ڕێبەر لەسێدارەدراوەکەم، کوردستانە خەمبارەکەم، بەڵام مانگی سەرماوەز، بۆ من وەک مانگی خەرمانان به پیتە، وەک مانگی گوڵان پڕ لە گوڵە، وەک مانگی بانەمەر بە بەرەکەتە.
هەر کەس لەژیانیدا شانازی بە شتێک دەکات، بەڵام شانازی من چێژێکی تایبەت بەخۆی هەیە. دەبێ تۆی کوردی ئازیز خۆت لە جێگەی من دا بنێی تائه و هەستە پێت دەست بدا. دەبێ لێم تێبگەی و بۆت ڕوون بکەمەوە، مەبەستم چییە؟ جا بۆیە پێم خۆشە بەشداریت پێ بکەم له و شادی و خۆشی و ئه و سەرەوەرییە کە خودا بەمنی دا.
لەدایک بووی ساڵی 1926 زایینی واتە (1305)کۆچی هەتاویم (ته مەنم 90 ساڵە). کچی سەید مەنافی حوسێنی محاڵی چۆمی مەجیدخانیم. تەمەنم 15ساڵ بوو کە بووم بە هاوسەری ئاغای کەریم ئەحمەدێن کوری یەکێک لە بنەماڵەکانی شاری مەهاباد، بۆ ئه و کاتی زۆر گرینگ بوو کە بابی منداڵەکانت خوێندەوار بێ و بنەماڵەیەکی نێوەبەدەرەوە(بەناوبانگ) بێ. لەسەره تای ژیانی هاوسەریم هەستم بەوەکرد کە هاوسەرەکەم لەڕادەبەدەر نیشتمان پەروەره و کۆمەڵە شتێکی نهێنی لەژیانی دا هەیە. کە وردە وردە ئەمنیشی گیرۆدەی ئه و بیر و بۆچوونانەی خۆی کرد. زۆریش ڕووناکبیرە، هەربۆیەش ئەوکاتەی کە بووم بە هاوسەری "ماموستای خوێندنی بۆ گرتم کە دەهاتە ماڵێ بۆ ئەوەی کە فێری خوێندنم بکات (ماموستاکەم نێوی ئەقدەس خانم بوو کە هاوسەری کاک ڕەحمانی عەبدی (ڕەحمان کالۆ) بوو". لەساڵی 1943 زایینی واتە (1322کۆچی هەتاوی)، خودا کچێکی دابە ئێمە کە ناومان لەسەردانا (رەعنا). ئاغای ئەحمەدێن پوورزای (مێنا) خانمی هاوسەری پێشەوای نەمربوو، پێکەوەشیریان خواردبوو، زۆریان حورمەتی یەکتر لەبەر بوو. هەر بۆیەش هاتووچۆیێکی زۆر گەرم و گوڕمان لەگەڵ ماڵی پێشەوای نەمردا هەبوو. لەلایێکی دیکەشەوە ئاغای ئەحمەدێن و پێشەوای خۆشەویست هاوبیر و هاومەرام بوون. لەهاتوچۆکانی میزاکەریمی هاوسەرم لەگەڵ کەسانێکتر هەستم دەکرد کۆمەڵە شتێکی نەهێنی هەیە. لاپەرەهایێک ڕەد و بەدەڵ دەکرێ شارا‌وەن‌! بەڵام چاوەڕێ بووم کاتی خۆی پێم بڵێ، زۆری پێ چوو. وردە وردە
هاتوچۆکان ئاشکراتر بوون و لە حاڵەتی نەهێنی ها‌تنە دەرێ. لێوەکان بزەیان هاتە سەر و دڵەکان گەرم بوون و عالەم خۆی سازدەکرد بۆ ولاتێکی سەربەخۆ،رزگار بوو لەدەستی داگیرکەر،ئازاد وەک مەل لە ئاسمانی پان و بەرینی ژیان........ سەر بەخۆ......رزگاربوو.......ئازاد.....
(هەڵبەت نووسینی تەواوی بیرەوەری ئەورۆژانە لێرەدا ناگو‌نجێ و ئەگەر خودا مۆڵەت بدا بە زووترین کات بۆتان دەگێڕمەوە)
کۆبوونەوەکان دەستیان پێکرد،کارەکان بەش کرا، ماڵەکان خۆیان ئامادە دەکرد بۆ میوانداری ئەوکەسانەی کە لە شارەکانی دیکە ڕا دەهاتن.
لە باشووریشرا نەمر مەلامستەفای بارزانی بە تەواوی هێزی چەکداری خۆی و بنەماڵەکەی هاتنە شاری مەهاباد و لە نزیک چوارێی ئازادی ئێستا، لەزارکی کۆلانی بلووریان، بوون بە جیرانی ئێمە. ئه و کاتی کە بارزانییەکان هاتنە مەهابادێ نەمر مەلا مستەفای بارزانی 2 هاوسەری هەبوو، (مەحبووبە خانم و حەمایڵ خانم).
حەمایڵ خانم لەڕادەبەدەر جوان و خانم بوو. بەپێی تەمەن و هاوفکر بوونی هاوسەرەکانمان، ئەمن و حەمایڵ خانم بوین بە دەستە خوشک، هاتووچۆیەکی خوشمان هەبوو. ئەمن پەیوەندییەکی زۆرم بە کاری دەستی هەبوو."(ئێستاش ماڵەکەم وەک مووزخانەی کاردەستییە)" زۆرتری کاتی بێکاریم گوڵدۆزیم دەکرد.زۆر کاتیش دەچوومە نێو باخچەی حەسارێ، لەپەنا گوڵان دادەنیشتم و لەڕووی ڕەنگی گوڵەکان لەسەر پارچەی گوڵدۆزیم دەکرد. هەستی خۆشەویستی گەلەکەم نیشتیمانەکەم، لە هاوسەرەکەم ڕا کارێگەرێکی زۆری لە من کردبوو. ڕۆژێک بیرم لەوە کردەوە کە ئەمن بە نێوی ژنێکی کورد چ کارێکی دەتوانم بۆ کۆماری کوردستان بکەم؟ دڵم پێ خۆش بێ و شانازی پێوە بکەم تەنیا شتێکی بەفکرم گەیی (جگە لەوەی کە هاوسەرێکی باش بم بۆ مێردەکەم و دایکێکی باش بم بۆ منداڵەکەم ژنێکی نیشتنانپەروەر بم بۆ وڵاتەکەم)، کەڵک وەرگرتن بوو لە هونەری دەستم. کوڕیک کاری بۆدەکردین بەنێوی (عەلی)، ناردم بۆ ماڵی
(میرزا یوسفی شافیعی) کوری پووری میرزاکەریمی بوو، گوتم (کاک سولەیمانی شافیعی) برای (میرزا یوسفی)م بۆ بانگبکە ماڵی خۆمان کارم پێیەتی.
کاک (سولەیمان) وێنەکیشی باش بوو، پێم گووت تکایە وێنەی ئاڵای کوردستانم لەسەر پارچەیەک بۆ بکێشەوە دەمهەوێ دوور لە چاوی هەموو کەس
هەتا (میرزا کەریم)یش دانیشم گوڵدۆزی بکەم و بۆ ڕۆژی ڕاگەیاندنی کۆمار ئامادەی بکەم و پێشکیشی بکەم بە پیشەوای ئازیز.
بەڵکوو پیشەواو و کابینە ئیفتخارم بدەنێ سوێندی پێ بخۆن. کاک (سوڵەیمانی شافیعی) لە ئەو بیرەی من زۆری خۆش هات و دەشی زانی کە ئەوکارە لە دەستم دێت. ئینجا کارمان پێکەوە دەست پێ کرد. هەموو ڕۆژی سەری دەدام و ئەمنیش بەشێکم گەڵدۆزی دەکرد. (قەلەم- کتێب- گوڵەگەنم و خۆر بە تیشکەکانییەوە) لەسەر پارچەی سپی.
گەلێک نارەنارم هات کاتی نەخشاندنی ! گەلێک شانازیم دەکرد بە گوڵدۆزی کردنی ئەو متفەڕکە!! ئاڵام خەڵاس کرد بە نەهینێ.
ئینجا بە (میرزا کەریم) گوت دیارێکم هەیە بۆ کۆماری کوردستان. کە چاوی پێکەوت تەنیا خودا دەزانێ و بۆخۆم و بۆخۆی کە چەند خۆشحاڵ بوو! (دەست خۆشییەکی زۆوری لە من کرد.)
"زەمانی خۆشی گەلی کورد وەک شەماڵێک هات و ڕۆیی، وەک بەختی ڕەشی هەمیشەییمان،هەوری ڕەش ئاسمانی داگرت." داگێرکەر گەڕایەوە، پێشەوای نەمر گیرا. میرزا کەریم ماوەیەک خۆی لە (تەورێزی) حاشاردا. هەر چەند ڕۆژەی لە ماڵێکی دەیان شاردەوە. بەڵام زۆرتر لە ماڵی (سمایل خانی فەرووخی) وێنەهەڵگری بەناوبانگی کاتی کۆمار دەبوو کە ژنەکەی (ساحێب خانمی شەهابی دێبۆکری) پوورزای ئاغای بوو. دوای ماوەیەک (میرزا کەریم) وازی لە خۆشاردنەوە هێنا. گووتی: (ئەمنیش وەکوو هاوکارەکانم،چمان لێدەکات دەوڵەت بابیکات). ئینجا خۆی تەحویل دا بەزیندانی ورمێ. ئەمنیش ماڵم بردە ورمێ بۆ ئەوەی کە لە زیندانێ نزیک بین. وەزیرەکان گیران، هەوەڵێ بریاردرا هەموویان لەسێدارە بدرێن، پاشان بریاردرا زیندانی هە‌تا هەتایی ببن، لەئاخیر دا 3 ساڵیان بۆ برینەوە.
خۆشەویستی گەل، بینایی چاومان، لەسێدارەدرا و ڕۆحی بۆ ئاسمانەکان بەرز بووەوە بۆ ئەوەی کە هەتاهەتایە لەوێڕا چاوی لەسەر نەتەوەکەی بێ...
دوای تێپەڕبونی ماوەیەک، زیندانییەکان وەبەرلێخۆشبونی گشتی کەوتن و ئازاد بوون. بەڵام لەئەسەر ئه و هەموو هەڵاتن و گیران ودەنگۆیانەی
کە بۆ زیندانییەکان سازکرا، خەسووم خانمێکی باڵابەرز بوو نەخۆش کەوت و کە لە نەخۆشی هەستاوە پشتی دوو قەد بوو و تا ئاخری عومری باش نەبۆوە (خەسووم کچێکی لە تەمەنی 18 ساڵدا مردبوو تەنیا میرزاکەریمی هەبوو ؛ منداڵی دیکەی نەبوو).
-بەڵام ئاڵاکەم چی لێهات؟
دوای ڕووخانی کۆماری کوردستان ڕۆژێک (مینا) خانمی هاوسەری پێشەوای نەمر ئاڵاکەی دامەوە. ئەمنیش بە نەهێنی ڕامگرت بوو.
ئێمە لەگەڵ ماڵی بابی دکتۆر (قاسملوو) وەک یەک ماڵان وابووین، ئەوکاتی دکتپر (قاسملوو) 3 دەبیرستانی دەخوێند و لە یەکێتی لاوانی دیموکرات کاری سیاسی دەکرد. ڕۆژیێک کە ماڵی بابی دکتۆر قاسملووی هاتنە مالێ ئێمه. (فاتمە)خانم (دایکی دکتۆری موهاجیر بوو، نۆموسوڵمان بوو) و خوشکی دکتۆرر قاسملووی سوێندیان دام ئاڵاکەیان پێ نیشان بدەم.. نیشانم دان و زۆری لەسەری گریاین و دڵ پەرۆش بووین. کاتێک کە(فاتمە)خانم چووبووەوە ماڵێ ؛ بۆ (عەبدوڵڕەحمانی قاسملوو)ی گێڕابۆوە، کە ئاڵاکە ماوە و لەلای سەیزادەیە. ئینجا د.عەبدوڵڕەحمانی قاسملوو، چووبوو بۆ لای (میرزاکەریمی) لەزیندانێ و پێی گوت:(تکایە بە سەیدزادەخانمێ بڵێ ئاڵاکەی بدات بە من.)
میرزا کەریم وڵامی بۆناردم وپێی گوتم: (ئاڵاکەی بدە بە عەبدوڵڕەحمانی لێرە نامێنێ ئه و جەوانە، باشی ئاگا لێدەبێ، با لەگەڵ خۆی بیبات.)
ئەمنیش دڵم نەهات بێ دڵی بکەم ؛ بۆ سبەینێ ڕا، ئەمنیش بە(عەلی) کاردارمان دا بۆمیرزاکەریمم نارد. (عەلی ئاڵاکەی لەنێو کاڵەکیداشاردەوە و بۆ زیندانێی برد). کاتی بردنی لەژووری زیندانێ (جەعفەر ئاغای کەریمی و حاجی بابەشێخ و میرزاکەریم و کاک عەبدوڵڕەحمانی قاسملوو) پێکەوە دەبن و زۆر بە نەهێنی ئاڵاکەی تەحویل دەدات
بەڕێزیان ئاڵاکەی ماچ دەکا و لەسەر چاوی دادەنێ و فرمێسکی دێتە خوارێ و بە میرزاکەریمی دەڵی دەرۆم بۆ تارانێ بۆ دەرس خوێندن دوایەش لە ئێرانێ نامێنم. دوای شۆڕشی ئێسلامی ئێران کە پەروانەی کچم لە بەڕێزیان (دکتور عەبدوڵڕەحمان قاسملوو) پرسیاری کرد کە ئاڵاکە چی لێ بەسەر هات؟ فەرمووبووی ماوەیێکی زۆر لە باڵنجەکەمدا ڕام گرت بوو،لەسەری دەنووستم. هیچ کەس شکی بۆ باڵنجەکەم نەدەچوو. (لەگەڵ خۆم بردم بۆ دەرەوەی وڵات) و ئینجا دوایە بەدەستی کەسێکی کە دەبوو بەدەستی گەیشتبا گەیاندم. مەبەستی بەرێزیان کێ بوو ؟؟ نازانم !! دوای ڕووخانی کۆماری کوردستانێ بارزانییەکا‌ن ڕۆیشتن، بەداخەوە ئەودەم بیستم لەرێگای گەڕانەوە ژنه ‌گەورەکەی نەمر مەلامستەفای (مەحبووبە خانم)کۆچی دوایی کردوە.رووحیان شادبێ
-بەڵام بەسەرهاتی خۆم......
دوای ئازاد بوونی میزاکەریم، 3 کچ و کۆڕێکی دیکەم بوو. واتە مندالەکانم بون بە 5 کچ و کوڕێک.(رەعنا، نەسرین، ستارە، پەروین، پەروانە و مستەفا).
بەفرانباری ساڵی 1961ز (1340کۆچی هەتاوی) کەتەنیا تەمەنم 35 ساڵ بوو. (54 ساڵ لەمەوبەر) میرزاکەریم لەتەمەنی 55 ساڵیدا کۆچی دوایی کرد و بێوەفا دەرچوو و بۆهەمیشە بەجێی هێشتم بە یادگارەکانێوە. منداڵاکانم هەموو خوێندەوارن و کاتی خۆی کارمەندبوون و ئێستا خانەنشینن.
بەڵام ئەوهەستی خۆشەویستییە لەناو دڵی مندا هەرماوە بۆ ئاڵای کوردستان و هەمیشە بە ئاواتم پێش ئەوەی کە له و دنیایە بڕۆم بۆ جارێکی دیکە بیبینم کە نەتەوەکەم سەرکەوتووە وئاڵای پیرۆزی کوردستان بە دنیا ناساندراوە و کورد بە ئاواتی دێرینی خۆی واتە سەربەخۆیی گەیشتووە ئەگەر بمهەوێ بیرەوەرێکانی سەردەمی کۆمار بگێڕمەوە چەندین لاپەڕە دەبێ.
ساڵهابوو دەمهەویست لەبارەی ئاڵاو ڕۆژی ڕاگەیاندنی کۆماری کوردستان قسان بکەم، ئینجا لە پەروانەی کچم،ویستم ئه و‌ساڵ دانێشی لە لام و ئەمن بۆی بگێرمەوە و ئه و بیهێنێتە‌ سەر لێنووس و بەدیاری ڕۆژی ئاڵای کوردستان بۆ ئێوەی بەرێز بڵاوی بکاتەوە. هیوادارم هەموو ڕۆڵەکانی کورد و کوردستان یەکگرتوو و سەرکەوتوو بن. خاڵە باشەکانی ڕابردووی گەلی کورد بکەن بەهەوێنی خەباتی ئێستا و داهاتوویان. شانازی بکەن بە کوردبوونی خۆیان، نەتەوەکەیان و مێژووی خۆیان لەبیرنەکەن و بۆ گەیشتن بە ئاواتی لەمێژینەی کورد، هەستن، ڕاوەستن، ئه و کەسانە لەبیر نەکەن کە لەرێی کوردستاندا گیانیان بەخت کرد ؛ هیوادارم ئاڵای کوردستانی گەورە شەکاوە ببینن، ئینشاڵڵا.