=KTML_Bold=Kurd û komplo di siyaseta hevsengiyê ya Sûriyê de=KTML_End=
=KTML_Underline=Raûf KARAKOÇAN=KTML_End=
Polîtîkaya dewletê ku li Sûriyê serdest bû, piştî ku Hafiz Esad bi derbeyekê bû desthilatdar, xwe dispêre hevsengiyan û wisa dewam kir. Mayîna demdirêj a hindikahiya elewiyan a li ser desthilatdariyê, ji ber ku hevsengiyên navxweyî diparêze, pêk tê. Şarezahiya Hafiz Esat a ji bo siyaseta navxweyî, desthilata xwe parast û siyaseta derve jî bi duserîbûna cîhanê ya ji ber Şerê Sar ve girê da û pozîsyoneke baş ji bo Sûriyê peyda kir. Ji bo cîhana Ereban jî xeteke bi heman rengî temsîl dikir. Têkiliya wî bi rêxistinên Filistînê re, serdestiya wî li Lubnanê û siyasetên wî yên li dijî Îsraîlê hemû li ser heman xetê bûn.
Tevgera azadiyê ya Kurd jî ji vê pozîsyona li Sûriyê sûd wergirtiye. Hem têkiliyên wê bi rêxistinên Filistînê re, hem jî peywendiya wê ya li Lubnanê û bikaranîna wê ya qada Sûriyê girêdayî konjonktura serdemê bû. PKK daket Rojhilata Navîn û 20 salan li qadê ma, ji ber ku hêza xwe ya sûdwergirtina ji polîtîkaya hevsengiyê ya Sûriyê bi kar anî.
Hilweşîna sosyalîzma reel, dihat wateya bidawîbûna polîtîkaya hevsengiyê ya Sûriyê. Hêzên kapîtalîst ên global, serdestên cîhana yekserî, berê xwe da Rojhilata Navîn û hêzên wê yên statukoparêz û netewedewletên Iraq, Sûriye, Efganistan û Tirkiye ew neçarî guhertinê kirin. Ev jî bû sedem ku ji aliyê taktîk û stratejîk ve têkiliyên nû çêbin. Komploya Navneteweyî ya 9'ê Cotmehê ku li serok Apo hate ferzkirin jî di encama hevsengiyên nû yên li Rojhilata Navîn de pêk hat an jî ev bû pêngava yekemîn a mudaxaleyê.
Piştî ku berê tifingan dan Sûriye êdî nekarî serok Apo ragire. Ji ber gefa destwerdana leşkerî ya dewleta Tirk û DYA, Sûriye kir ku serok Apo jê derkeve. Ji ber qîmeta dida hevaltiyê serok Apo ji bo ku gefa li ser Sûriyê bibire, 9'ê Cotmeha 1998'an neçar ma ku ji Sûriyê derkeve.
Di ser Komploya Navneteweyî re 24 sal derbas bûn. Ne tenê komploya tunekirina têkoşîna azadiyê ya gelê Kurd bû, di heman demê de komployek ji bo tunekirina hêviyên wan bû. Komploya 9'ê Cotmehê bi hemû aliyên xwe ve hatiye nirxandin, hatiye deşîfrekirin. Bêyî ku bigihêje armanc û hedefên xwe, hatiye xitimandin. Lê belê hê jî hewl didin bidomînin. Komployê di şexsê rêber Apo de dest pê kir û bi konseptên nû yên şer û planên tunekirinê re berdewam e.
Siyaseta hevsengiyê ya serdema Hafiz Esad bi rengekî cuda dewam dike. Tevî ku bûye Sûriyeke ku ji ser kevirê mirîşûştinê birine ser teneşîrê jî, li ser bingeha hevsengiyan hewl dide li ber xwe bide. Ne tenê li ber xwe dide, gav bi gav destê xwe xurt dike û hewl dide tawîzan bi dest bixe.
Şerê ku di Adara 2011’an de dest pê kir, hê jî didome. Aktorên li ser erdê zêdetir bûne û pozîsyonên wan guherîne. Tirkiye bûye hêza domandina şerê navxweyî yê Sûriyê û hin herêm dagir kirine. Muxalîfên rejîmê, DAIŞ, El Nusra û çeteyên cîhadîst ên biyanî parastin û bi rêya wan hesabên li ser Sûriyê kirin. Stratejiya xwe ya bingehîn li ser hilweşandina rejîmê ava kir. Vê polîtîkayê îflas kir û niha jî li pey diyalogê ne.
Di encama guhertina polîtîkaya hevsengiyê ya Sûriyê de, gavên destpêkê yên komployê di sala 1998'an de rê li ber girtina rêber Apo vekir. Niha jî xetereyeke nû heye. Nêzîkbûna Tirkiye-Sûriyê divê ji aliyê Kurdan ve ji nû ve were şîrovekirin. Lê belê zext li Kurdan hate kirin ku li dijî Sûriyê helwestê nîşan bidin û ji bo vê gelek hewldan çêbûn. Dewleta Tirk rêveberiya PYD'ê bi xalîçeyên sor li Enqereyê pêşwazî kir. Tê zanîn ku dixwaze Kurdan li gorî polîtîkayên xwe bi kar bîne û zorê li wan dike ku li dijî Sûriyê şer bikin. Desthilata AKP-MHP'ê nekarî tişta ji Kurdan hêvî dikir bi dest bixe, lewma berê xwe da dijminatiyeke bêeman. Tevî vê yekê jî Kurdan ji siyaseta demokratîk, diyalog û çareseriya pirsgirêkan di nava yekparebûna axa Sûriyê de parast. Siyaseta rêya sêyemîn kirin esas. Lê belê planên wan ên ji bo bikaranîna Kurdan qet bi ser neketin.
Di şerê navxweyî yê Sûriyê de Kurdan tu carî hikumeta Sûriyê nekire hedef. Li gorî bîranîna serok Apo ya li Sûriyê bûn alîgirên çareseriyê. Avakirina rêveberiyeke xweser û avakirina hêzên parastinê tu carî li ser Sûriyê xetere çênekiriye. Li gel ku mimkun e bi rêya diyalogê pirsgirêkan bi hev re çareser bikin, lê nêzîkatiyên hikumeta Şamê bi ferzkirina vegera serdema beriya şer a sala 2011'an pirsgirêkan çareser nake û tu encaman nade.
Ya ku rewşa heyî ya Sûriye û Tirkiyê saz dike, Rûsya ye. Pêwîstiya Rûsyayê bi Tirkiyê heye û pêwîstiya Tirkiyê bi Rûsyayê heye. Tevî ku ev her du pê li lingên hev dikin jî, xuya ye hevkariyeke çarenûsî kirine. Senaryoyên ku Erdogan bi Esad re bîne cem hev û Kurdan berteref bike, ji aliyê Pûtîn ve tên nivîsandin. Di nava vê hevsengiyê de cihê Kurdan nîn e. Ya ku di salvegera Komploya 9’ê Cotmehê de li ser rêveberiya xweser a Rojava hat ferzkirin jî komployeke navneteweyî ye, lê aktorên wê cuda ne.[1]