=KTML_Bold=ئەگەر #مام جەلال# بووایە چى دەکرد؟=KTML_End=
#عارف قوربانی#


نزیکەى ساڵێک لەمەوبەر کاک بافڵ تاڵەبانى، سەرۆکى یەکێتیى نیشتمانیی کوردستان لە دیدارێکى تەلەڤزیۆنیدا قسەیەکى کرد بۆ من زۆر جێگەى سەرنج بوو، گوتى، هەر پرسێکى گرنگ هەبێت یاخود کە کێشەیەک ڕووبەڕووم دەبێتەوە، لە خۆم دەپرسم و دەڵێم، ئەگەر مام جەلال بووایە چى دەکرد؟ ئەو کات بڕیار دەدەم و ئەوە دەکەم کە پێم وایە مام جەلال بووایە واى دەکرد.

بۆ کەسێکى گەنج کە پێشتر ئەزموونى کارى حیزبى و بەڕێوەبردنى ئۆرگان و دامودەزگایەکى گەورەى نەبووبێت و لەپڕ ئەرکێکى گەورە و گرنگى واى بکەوێتە ئەستۆ کە هێزێکى سیاسى وەک یەکێتی بەڕێوەبەرێت، بێگومان ئەمە تێگەیشتن و سیاسەتێکى درووستە کە بیەوێت کەڵک لە ئەزموونى کەڵەکەبووى کەسایەتییەکى وەک مام جەلال وەربگرێت. هەرچەندە ئەزموونى ئەم سێ چوار ساڵەى ڕابردوو پێچەوانەى ئەوەمان پێدەڵێت کە بە سیاسەت و بە حیکمەتى مام جەلال و بیرى جەلالییانەوە مامەڵە لەگەڵ ئەو ڕووداو و کێشانە کرابن کە پێویست بووە یەکێتی مامەڵەیان لەگەڵدا بکات، ئیدی چى لە ناوخۆى یەکێتی خۆى بووبێت یاخود لە کوردستان و لە ئێراق، بەڵام ئەوەى گرنگە و پێویستە یەکێتی بخرێتە بەردەم بەرپرسیارێتى و پرسیارى ئەوەوە کە ئەگەر مام جەلال بووایە چی دەکرد، دۆخى #کەرکووک#ە.

لە ڕاستیدا پرسى کەرکووک پرسێکى نەتەوەیى و نیشتمانییە و هەموو خەڵکى کوردستان بە جیاوازیی بیروڕاى سیاسى جیاوازمانەوە بەرپرسیارین بەرانبەرى، بەڵام چەند هۆکارێک وادەکەن #یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان# بەرپرسیارییەتییەکى زیاتر و جیاوازترى بەئەستۆ بکەوێت لە خەڵک و لایەنەکانى دیکە. ئەویش لەبەر ئەوەى یەکێتی مێژوویەکى دوورودرێژى خەبات و قوربانیدان و خوێن بەم شارەى دەبەستێتەوە. هەروەها بەهۆى ئەوەى زۆرینەى دانیشتووانى کەرکووک ئەندام و لایەنگر و دەنگدەرى یەکێتین و متمانەى خۆیان داوە بەم حیزبە. لەوەش زیاتر بەهۆى ئەوەى مام جەلال تا لە ژیاندابوو جۆرێک لە خاوەندارێتى ئەم پرسەى گرتبووە ئەستۆ. لەلایەکى دیکەشەوە بەهۆى ئەوەى بەشێکى گرنگ لەو پۆست و پێگە و دەسەڵاتانەى بەغدا کە ڕاستەوخۆ کاریگەرییان بەسەر کێشەکانى کەرکووکەوە هەیە، وەک وەزارەتى داد کە بەشێکى کێشەى ئەم زەویوزارانە پەیوەستە بە دادگەکانەوە، هەروەها پۆستى سەرۆککۆمار وەک پارێزەرى دەستوور، لاى کارەکتەرى سیاسى و ئیدارى سەربە یەکێتیی نیشتمانیی کوردستانن. لە سەروو هەموو ئەوانەشەوە ئەم بارودۆخەى کەرکووک وەک لێکەوتەى ڕووداوەکانى 16ی ئۆکتۆبەر بەشێکى زۆرى لە ئەستۆى یەکێتیى نیشتمانیی کوردستانە. بۆیە پێویستە بۆ هەر گرفتێکى ئەو شارە، لە بەرانبەر بێهەڵوێستی یاخود سستیی نواندن لە بەدەنگەوە هاتنیدا، بە بیریان بێنینەوە و بڵێین ئەگەر مام جەلال بووایە چی دەکرد؟

چەند ساڵێکە دۆخێکى سەربازی بەسەر کەرکووکدا سەپێنراوە، لە سێبەرى هەژموونى سوپادا لێشاوێکى دیکەى بەعەرەبکردنى نوێ ڕووى لە کەرکووکە، بەدیاریکراویش بۆ سەر گوندەکانى دەوروبەری و لە وەرزى تۆوکردن و دروێنەدا هەڵدەکوتنە سەر جووتیارانى کورد، تا سەرچاوەى داهات و ئابوورییان لە کەرکووک ببڕن کە ئەوەش لە بنەڕەتدا سیاسەتێکى ستراتیجى #بەعس# و عەقڵیەتى شۆڤێنییەتى عەرەب بوو وەک سەرەکیترین هۆکار بۆ ناچارکردنى کورد بە جێهێشتنى ناوچەکە. ئەوەى پێشتر لە ناوچەکانى داقووق و ئێستا لە پەڵکانە و ناوچەکانى سەرگەڕان دەگوزەرێت، درێژەدانە بەهەمان ئەو ستراتیجەى بەعس، بەڵام لەژێر هەژموونى سوپاى تائیفى شیعیدا.

زووڵم و ستەمێکى ڕێکخراو لە جووتیارانى کورد دەکرێت، ساڵێک لە وەرزى چاندنى بەروبوومى کشتوکاڵیدا عەرەبى بەعەرەبکردن بە پشتیوانى هەمەرى سەربازى دێن و ڕێگە لەوە دەگرن جووتیارەکان تۆو بکەن، ساڵێک دێن و دەخڵودان و خەلە و خەرمانى جووتیارە کوردەکان دەسوتێنن. ئێستا لەم ساتى وەرزى دروێنەیەدا لەشکرێک عەرەب بە هۆسە و درووشمى دوژمنکارانەوە و بە پاسەوانى سوپاوە هاتوون خێوەتیان لە گوندى پەڵکانە هەڵداوە و ڕێگە نادەن جووتیارەکان بەروبوومەکانیان دروێنە بکەن. لێرەدا پێویستە ئەوە بپرسین ئەگەر مام جەلال بووایە چی دەکرد؟

ڕەنگە ئێستا خوێنەر بپرسێت بڵێت جا مام جەلال چی کرد تا بەدواى وەڵامى ئەو پرسیارەوەبین، ڕاستە مام جەلال نەیتوانى چارەسەرى کێشەى کەرکووک بکات، ئەویش بەشى خۆى کەمتەرخەمیی هەبوو، ئۆباڵى زۆرێک لەم دۆخە بۆ ئەویش دەگەڕێتەوە، بەڵام دەبێت ئەو ڕاستییە ببینین تا ئەو لە دەسەڵات بوو ئەستێرەى کورد لە کەرکووک ڕوو لە درەوشانەوە بوو. زۆربەى کات و تواناکانى خۆى بۆ کەرکووک تەرخان کردبوو. تەنانەت کە ئەرکى سەرۆککۆماریشى لە ئەستۆ بوو، بەشى زۆرى کاتەکانى لە کەرکووک بوو، سەتان جار هاتووەتە کەرکووک و بە مانگ بەدیار کێشە و خەمەکانى ئەو شارەوە ماوەتەوە. لە سادەترین بەراورددا 12 ساڵى دواى نەمانى مام جەلال لە کایەى سیاسى، یەکێتی سێ جاری دیکە پۆستى سەرۆککۆمارى وەرگرتووە، لەو 12 ساڵە و لە سێ خولى سەرۆکایەتیی کۆماردا تەنیا یەک جار د. فوئاد مەعسوم سەردانى کەرکووکى کردووە. کەمتەرخەمى و بێباکى و سستى لە هەڵوێست و ڕەفتارى دەسەڵاتدارانى یەکێتی دواى مام جەلال، جێگەى تێڕامانە.

بۆیە ئەوەى ئێستا لە کەرکووک ڕوو دەدات ئەگەر مام جەلال بووایە هەم لە وەزیر و پەڕڵەمانتارەکانى دەپرسییەوە لە بەرانبەر کەمتەرخەمى و بەدەمەوەنەچوونى هاوارى کەرکووکییەکان، هەم یەکێتیشى وەک هێزێکى کاریگەر دەخستە خزمەتى ڕەواندنەوەى ئەو هەڕەشانەى سەر کەرکووکییەکانەوە، خۆیشى وەک سەرۆککۆمار سوپا و حکوومەتى دەخستە بەردەم بەرپرسیارێتى ئەو ڕەفتار و هەڵسوکەوتە نادەستوورییانەى لە کەرکووک پەیڕەو دەکرێن. ئاخر لە کوێى دەستووردا هاتووە ڕێگە بەوە بدات سوپا هەمەرى سەربازى لەگەڵ خێڵ و عەشایەردا بنێرێت بۆ داگیرکردنى زەویوزارى جووتیارى کورد؟

سەربارى ئەوەى ئەم کێشانەى کەرکووک بەرپرسیارییەتیى گەورەیە لە ئەستۆى هەموو حیزب و سەرکردە سیاسییەکان، حکومەت و سەرۆکایەتیی هەرێمى کوردستان، بەڵام دەبێت یەکێتی سەرمەشقى هەڵگرتنى ئەو بەرپرسیارییەتییانە لە ناوەندەکانى دەسەڵات لە هەرێمی کوردستان و لە بەغدا بگرێتە دەست، بۆ ئەوەى وەڵامى ئەو هۆکارانە بداتەوە کە بەشێوەیەکى جیاوازتر لەوانى دیکە، کەرکووک بە یەکێتییەوە دەبەستێتەوە.

کورد لە ڕابردوودا بەشێوازى جیاواز، بە بەخشینى کات و توانا و قوربانیی زۆر، بەگژ سیاسەتى بەعەرەبکردندا چووەتەوە. سێ نموونەى بەرچاومان هەن لە مێژووى نزیکى پەیوەست بە بەعەرەبکردنى گوندەکانى کەرکووک، (شەهید نازمى حەمەى سڵێمان، شەهید داراى مامە قالە لە تیپى 21ی کەرکووک و شەهید مامەڕیشە)، لە سێ وێستگە و شوێنى جیاوازدا گورزى گەورەیان لە پڕۆسەى بەعەرەبکردندا کە ئەگەر ئەو سێ چالاکییەى ئەوان نەبووایە، ئێستا ڕیشە و قوڵایى و قەبارەى بەعەرەبکردن لەسەر کەرکووک زۆر لە ئێستا زیاتر دەبوو. بۆیە پێویستە بۆ ئێستاش کورد وەڵامى تووندى هەبێت.

بەڕاستى جێى پرسیارە تەنانەت لەوپەڕى لاوازیی پێگەى کورد و لاوازیی شۆڕشیشدا، بە ئەندازەى ئێستا بێدەسەڵات نەبووە لە بەرانبەر ئەو زووڵم و ستەمکارییانەى لە جووتیارانى کورد دەکرێت. ئەمڕۆ کورد لە بەشێکى جوگرافیاى باشوورى کوردستان خاوەن حکومەت و هێزى پێشمەرگە و دەزگاى جۆراوجۆرى ئەمنیی خۆیەتى و لە بەغداش پۆستى سەرۆککۆمار و وەزیرى داد و جێگرى سەرۆکوەزیران و پەڕڵەمان و وەزیرى دەرەوە و چەندین پۆستى گرنگى دیکەى لەنێو سوپا و دەزگا ئەمنییەکانى بەغدا بەدەستەوەیە، بەڵام بە بەرچاوى خودا و خەڵک و دونیاوە خێڵە بەدەوییەکانى عەرەب بە هەمەرى سەربازییەوە وەک سەردەمى تاڵانى پێشتریان، دێنە سەر گوندە کوردییەکان و هەڕەشەى داگیرکردنى ماڵ و موڵکیان دەکەن، کوردیش بەو جۆرە وەک تەماشاکار لە دیمەنە تراژیدییەکان بڕوانێت. بۆیە ڕوو دەکەمە کاک بافڵ تاڵەبانى و من لەو دەپرسم ئەگەر مام جەلال بووایە چی دەکرد؟ [1]