بوولەرزە: لە فەرهەنگی شێخانی دا
بووەلەرزە • لەرزەک • عاردلەرزین • بوومەلەرزە
هەژان و لەرینەوەی توند و تیژی یا سووکی هێندی شوێنی گۆی زەوی.

ناونیشانی بابەت: بومەلەرزە چییە و چەند پلەی هەیە؟
ئامادەکردن: کەناڵی کوردسات

بومەلەرزە دیاردەیەکی سرووشتییە لە جیهاندا بە شێوەی جیاجیا ڕوو دەدات چەند پلەیەکی جیاوازیشی هەیە، بومەلەرزە سرووشتییەکان بە چەند هۆکارێک ڕوو دەدەن شکانی توێکڵی زەوی یان داڕوخان لە توێکڵی زەویدا ڕوبدات یان بەهۆی گڕکانەکانەوە یان دروسبوونی بۆشای بەهۆی نەمانی ئاوی ژێر زەوییەوە ڕوو دەدەن، دیاردەیەکی تری بومەلەرزە هەن کە بەهۆی بەکارهێنانی چەکی ئەتۆمی لەنێو دەریاو زەریاکاندا ڕوودەدات، پلەکانی بومەلەرزە لە 1 پلەوە دەست پێدەکات تا 10 پلە، یەکەم جار لەلایەن زانای بەناوبانگ چارلز ڕیختەر پلەکانی بومەلەرزەی دەستنیشان کرد لە ساڵی 1935 تا ئێستا پلەکە بەکار دەهێندرێت و بەم شێوەیە پلەکان ڕێکخراون، 1 بۆ 4 هیچ زیانێکی نییە تەنیا مرۆڤ هەست بە لەرزینێکی کەم دەکات، 4 بۆ 6 پلە ناوەندە زیان بە شارەکان و باڵەخانەکان دەگەیەنێت، 7 بۆ 10 پلەی کۆتای بومەلەرزەیە بە پلەی وێرانکەر دادەنرێت دەبێتە هۆی داڕوخانی هەموو بارستاییەک لەسەر زەوی.
$لە کاتی بومەلەرزەدا دەبێت چی بکرێت چۆن خۆمان بپارێزین؟$
1- لەنێو دەرگای ماڵدا مەمێنەرەوە.
2- لە باڵەخانەی نیشتەجێبوونەکان وەرنە دەرەوە.
3- لە دیوارەکانی دەرەوە نزیک بەرەوە لەبەر ئەوەی لە کاتی داڕووخان بەئاسانی دەدۆزرێیتەوە.
4- دڵنیابە لەو شوێنەی کە خۆتی تێدا دەپارێزیت هیچ نایات بە سەرتا.
5- لە کاتی بومەلەرزە ئەسانسۆرەکان بەکار مەهێنە.
6- لە تەنیشت عەموود و تاوەرەکانی کارەبا مەوەستە.
7- لە کاتی لێخوڕینی ئۆتۆمبیل بوەستە و لەنێو ئۆتۆمبێلەکەتدا بمێنەوە. [1]

دواڕۆژ-راپۆرت، بیلال سەنگەری
بەهۆی قەیرانی دارایی و ترس و کاریگەری #بوومەلەرزە#، نرخی شوقە و باڵەخانەکان 50% دابەزینی بەخۆیەوە بینیوە، خاوەنی نوسینگەیەکی فرۆشتن و بەکرێدانی خانووش دەڵێت باڵەخانە سێ نهۆمییەکان لە 200 هەزار دۆلارەوە بۆ‌ 100 هەزار دۆلار دابەزیون.
خالد مەحەمەد خاوەنی نوسینگەی نامیق بۆ فرۆشتن و بەکرێدانی خانوو بە دوارۆژی وت لەئێستادا بەهۆی قیرانی دارایی و ترس و کاریگەری بوومەلەرز نرخی شوقە بەرێژەیەکی بەرچاو دابەزیوە.‌
خالد مەحەمەد وتیشی ئه و باڵەخانانەی سەرووی سێ نهۆ‌مین، نرخی شوقەکانیان لە‌ 200 هەزار دۆلارەوە بۆ 100 هەزار (10 دەفتەر) دۆلار دابەزیوە
هاوکات هاوڵاتییەکی کرێنشینیش دەڵێت دەمەوێت شوقەکەم بگۆڕم بۆ خانوو، چونکە مەتمانەم بەشوقە نەماوەو.
ئەیاد حەمید هاوڵاتییەکی کرێنشینە بۆ دواڕۆژ دەڵێت لەبەر بوونی بومەلەرزە دەمەوێت شوقەکەم بگۆڕم و لە خانوودا نیشتەجێ ببم.
لەبەرامبەر ترس و دڵەراوکێی هاوڵاتیان لەسەر ئەم پرسە، فەرمان غەریب بەڕێوەبەری گشتی وەبەرهێنانی #سلێمانی# بە دواڕۆژی وت دوو هۆکار وایکردووە نرخی شوقە داببەزێت،‌ هۆکاری یەکەمیان دەگەڕێتەوە بۆ قەیرانی دارایی و داڕمانی لایەنی ئابوری خەڵک کە ئەمەش نرخی خانوو و شوقەی بەره و دابەزین بردووە.
بەڕێوەبەری گشتی وەبەرهێنانی سلێمانی دەڵێت هۆکاری دووەم کاریگەری بوومەلەرزەی بەهێزە کە لەم دوو مانگەدا لە‌‌سلێمانی ڕوویداوە، کە لەباڵەخانە ‌بەرزەکاندا زیاتر هەستی پێدەکرێت، ئەمەش حاڵەتیکی دەروونی خراپی لای خەڵک دروستکردووە کە ژیان لەشوقەدا مەترسی زیاترە وەک خانوو.
ئاماژە بەوەشدەکات ئەم هۆکارانە وایکردوە کاریگەری خواست لەسەر شوقە کەمببێتەوە.
بەرێوەبەری گشتی وەبەرهێنانی سلێمانی جەخت لەوەدەکاتەوە کە لەکاتی پێدانی مۆڵەتی دروستکردنی ئه و باڵەخانانە ڕەچاوی سەلامەتی و پاراستنی گیانی هاوڵاتیان کراوە لەکاتی ڕووداوی سروشتی بەتایبەت بومەلەرزە.
هەر پەیوەست بەم بابەتە فایەق مستەفا سەرۆکی لیژنەی ئاوەدانکردنەوه و نیشتەجێبوون لەپەرلەمانی کوردستان بە دواڕۆژی وت ئێمە پێشتر کۆمەڵێک گیروگرفتمان‌ بە نوسراو ئاڕاستەی حکومەت کردووە، بەشێکی زۆری ئه و گیروگرفتانە گرنگینەدان بووە بە کوالێتی ئه و یەکانەی کە دروستکراون.
ئه و پەرلەمانتارەی لیژنەی ئاوەدانکردنەوه و نیشتەجێبوون ڕونیشیدەکاتەوە، لەکاتی دروستکردنی بەشێک لەباڵەخانه و شوقەکان کەمتەرخەمی کراوه و بوار نەبووە بیر لەپرسی سەلامەتی شوقەکان بکرێتەوە لەئەگەری ڕوودانی بومەلەرزە.[1]
#17-12-2017#

$بومەلەرزە و غەزەبی خودا!$
#ڕێبین ئەحمەد ڕەشید#
جیهانبینی و ڕوانینی دینی دەلالەتی ڕموزیی و سیمبۆلیکییان هەیە زیاتر وەک لە دەلالەتی واقیعیی و زانستیی و فەلسەفی. چەندە تێگەیشتن ڕموزی بێت بۆیان ئەوەندە مانادارن، ئەوەندە نائایدۆلۆژیی و جوانن چەندێکیش هەوڵ بدرێت لەگەڵ واقیع، زانستێکی نائارم و نەسرەوتووی گومانکەر، یان بۆچوونێکی سیاسی و ئایدیۆلۆژی کۆک بکرێن و بجەڕێندرێن ئەوەندە نالەبار وبێمانا و نەسرەوتوو دەردەکەون. ساتەوەختی جەڕاندنی دین لە ماناو ڕەمزەوە بۆ واقیع ساتەوەختی خەساندن و پاسیڤکردنی دینە لەو محتەوا زایەندەییەی کە دەبێت هەیبێت و مانا بە دیاردەکان بدات، ساتەوەختی درووستبوونی ئایدۆلۆژیای دینییە.
گەر بمانەوێت دین بەپێوەرەکانی زانست بپێوین درووست وەک ئەو مرۆڤەمان لیدێت کە دەیەوێت یاساکانی یاری باسکە بەسەر یارییەکی وەک تۆپی پێدا جێبەجێ بکات. لە باسکەدا دەست ڕۆڵی سەرەکی دەبینێت بۆ یەکلایی کردنەوەی یارییەکە، بەڵام لە تۆپی پێدا هەمان دەست دەبێتە کوشندەترین هەڵەی یارییەکە، بەپێچەوانەوە پێیەکان لە باسکێتبۆڵدا هۆک و فاوڵن بەڵام لە تۆپی پێدا پێ یاری درووستدەکات.
لە یارییەکی وەک تێنسدا کش مەلیک مانای نییە، هەروەکچۆن لە شەترەنجیشدا سێرف و نێت بێمانان.
یاسا سرووشتییەکان، غەزەبی خودا، دین، زانست، ئابووری و سیاسەت یان ئیمان، هەریەکەیان وەک باسکە و فتبۆڵ کۆمەڵێک دیاردە و ئێبستیمی epistem ی لێکجیاوازن، نەکردەیە یاساکانی یەکێکیان لەبەرژەوەندی ئەوی دیکە بجەڕێندرێت، یەکێکیان ڕادەستی ئەوی دیکە بکرێت، گەر کارێکی وا کرا سرووشتی یاری یەکەم هیچ کە تێکدەچێت، ناتوانێت ببێتە یاری دووەمیش.
ئەوەی دەبێت ئێمە بەهەندی وەربگرین ئەوەیە کە یاسا شرووشتییەکان و حەقیقەتی دینی لانی کەمی لەمڕۆدا دووشتی تەواو لێکجیاوازن، هەندێک جار تەریب و هەندێکجار دژی یەکترن. نابێت بەهیچ کلۆجێک حەقیقەتی دینی یەکسان بکرێت بە یاسا سرووشتییەکان، ئەو شتەی کە ڕوودەدات مەرج نییە تەبا بێت بە حەقیقەتە دینییەکان و بە پێچەوانەشەوە. ئەمڕۆ ئێە بەهۆی ئەداتێکی وەک زانستەوە دەتوانین تەفسیرێکی باشترمان هەبێت بۆیاسا سرووشتییەکان، باشتر لێیان تێبگەین، خاڵی لاوازیان دەستنیشان بکەین و بەسەریاندا زاڵ بین. زانست گومانپەروەر و حەقیقەت یەقین پەروەرە. بەو ئەداتانەی ئەمڕۆ زانست لەبەردستێتی کارێکی هەڵەو نالۆژیکییە یەقین و ئیمان تەقویەو تەغزیە بکرێن و ڕاستی و درووستی شتێکی یەقینی بسەلمێندرێت. نەکردەیە حەقیقەت بدەیتە دەست گومان بۆۆ ئەوەی بزانیت حەقیقەتە یان نا. زانست وەک هەندێک ئیدیعای دەکەن بێلایەنیش نییە، هیچ ئەپرۆچێکی زانستی بە مێشکێک و پێشگریمانەیەکی بێلایەنیانە مامەڵە ناکات.
گەر خانووەکەت لە دەوار و خێمە بێت ڕەشەبا دەبێتە ئافەت و غەزەبی خودا بۆت، لانەکەت دەشێوێنێت، بێ ماڵت دەکات بەڵام کاتێک دێیت لە ڕەشەباو سرووشتەکەی تێدەگەیت، ئیدی خانوو لە چادر و خێمە درووست ناکەیت، لەخشت و قوڕ درووستی دەکەیت، ئەوسا ڕەشەبا نەک هەر غەزەب و مەینەتی و ماڵوێرانی نییە نییە دەبێتە سروە و بای شەماڵیش بۆت. ئەم باسە بۆ بومەلەرزەش ڕاستە، تەماشای جیاوازی ژاپۆن و تورکیا بکە!
نابێت خۆمان بخەڵەتێنین و بەوە تەخدیری ئیمانی خۆمانبکەین گوایە زانست و ئیمان، یاسا سرووشتییەکان و حەقیقەتی دینی هاودید و تەریبن. میتۆدی ئیمانی و میتۆدی زانستی ئەمڕۆ دوو شتی تەواو پێچەوانەن. زانست گومان دەداتە دەست گومان بۆ گەیشتن بە گومانێکی نوێ، زاڵبوونێکی نوێ بەسەر یاسا سرووشتییەکاندا ، لەکاتێکدا ئیمان دەیەوێت ئینسان ڕادەستی حەقیقەتێکی تەواو موتڵەق بکات، پەردە دوای پەردەی یەقین دەدڕێت بۆ گەیشتن بە یەقینێکی گەرموگوڕتر. ئەمڕۆ هیچ زانستێک بەدوای حەقیقەتدا ناگەڕێت، نە ئینکاری دەکات نە پشتگیرێتی، زۆرجار هەر بۆشی گرنگ نییە. لەسەرێکی دیکەوە لەوانەیە هەموو هەدەفێکی ئێمە لە ژیان حەقیقەت و گەڕان بێت بۆی ، بەڵام تەقە لەدەرگایەکی هەڵە دەدەین گەر لە دەرگای زانست و یاسا سرووشتییەکان بدەین بۆ دۆزینەوەی. [1]

پەژاک بۆ بە هاناوەچوونی لێقەوماوانی بومەلەرزە لە باکوور و ڕۆژاوای کوردستان بانگەوازی ڕاگەیاند
07.02.2023 سێشەممە
بانگەوازی پەژاک بۆ گەیاندنی هاوکاری بە لێقەوماوانی بومەلەرزە لە باکوور و ڕۆژاوای کوردستان
بومەلەرزەکەی بەرەبەیانی شەشی شوباتی 2022 لە باکوور و ڕۆژاوای کوردستان کە بووە هۆی گیانلەدەستدانی ژمارەیەکی زۆر لە هاووڵاتیانی نیشتمانپەروەر، مایەی خەم و پەژارەی گەلەکەمانە. پارتی ژیانی ئازادی کوردستان (پەژاک) سەرەخۆشی لە بنەماڵەی گیانبەختکردوانی گەلانی کورد، تورک و عەرەب لە باکوور و ڕۆژاوای کوردستان و هەروەها تورکیا و سووریا دەکات و هیوای چاکبوونەوەی خێراش بۆ برینداران دەخوازێت.
لە ئەنجامی ڕوودانی بومەلەرزەی بەهێز لە باکوور و ڕۆژاوای کوردستان بە تایبەت لە شاری بازارجخ و دیلۆک ژمارەیەکی زۆر لە بینا ڕووخاون و ژمارەیەکی زۆر گیانیان لەدەستداوە و برینداربوون. لە سەرماو سۆڵەی زستان و لە کاتێکدا قەیرانی بژێوی کە لێکەوتە کردەوە ستەمکارانەکانی دەوڵەتانی سەردەست گەلەکەمان لەژێر گوشاردایە، بەروودانی کارەساتی سرووشتی وەک بومەلەرزە لێقەوماوانی بومەلەرزەکەی ڕووبەڕووی کارەساتی بژێوی و گوزەران کردووەتەوە. بێگومان بەشێکی زۆری ئەم زیانە مادی و گیانیانە دەرەنجامی کارنامەی نامرۆیی کاربەدەستانی دەوڵە دیکتاتۆرەکان و ئەو سەرمایە پەرستانەیە کە لە ڕووی پاراستنی ژیانیشەوە ستەم دەکەن. دەوڵەتە باڵادەستەکان کە تەنیا بیر لە سەرمایە و قازانج و بەردەوامی دەسەڵاتیان لە ڕێگەی زەبر و زەنگ دەکەنەوە، لە بواری بیناسازیدا، سیستمێکی مەترسیداریان بوونیادناوە. ئەگەر لە بوارەکانی گەیاندنی خزمەتگوزاریدا بە باشی ئەرکەکانیان بەجێبگەیاندایە بە دڵنیاییەوە زیانەکانی بومەلەرزە لە ئەنجامی بێسەروبەرەیی و دۆخی یەکجار خراپی بیناسازی، کەمتر دەبوو.
لە دۆخێکدا کە لەماوەی چەند ڕۆژی ڕابردوودا لە شاری خوی ڕۆژهەڵاتی کوردستان و ئەمڕۆش لە باکوور و ڕۆژاوای کوردستان بومەلەرزە ڕوویداوە، لەناوەڕاستی زستاندا بێ ماڵو حاڵ بوونی گەلەکەمان مایەی خەم و پەژارەیە. هەربۆیە بارتی ژیانی ئازادی کوردستان (پەژاک) داوا لە گەلی وڵاتپارێز و مرۆڤ دۆستی کورد دەکات بۆ گەیاندنی هاوکاری بە گەلە بێبەشکراوەکەمان لە ناوچە بومەلەرزەلێدراوەکان دەستبەجێ بکەونە خۆ. تەنیا لە سایەی پشتیوانی گەلەکەمان لە لێقەوماوانی بومەلەرزە دەتوانرێت ئەم دۆخە دژوارە تێپەڕێنرێت. پەژاک جارێکیتر سەرەخۆشی لە بنەماڵەی گیانبەختکردووان و گەلی کورد و هەوەها گەلانی تورکیا و سووریا دەکات. هاوپشتی و هەوڵەکانی کۆمەڵانی گەلەکەمان لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان و ئەوروپا دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ ساڕێژکردنی ئازارەکانی لێقەوماوانی بومەلەرزەکە.
پارتی ژیانی ئازادی کوردستان (پەژاک)
[1]

بەڕێوبەرایەتی کەش و هەوای #گەرمیان# ڕایدەگەیەنێت: لە ڕۆژانی 17 و 18ی ئەم مانگە لەگەرمیان 160 #بومەلەرزە# بەگوڕی جیاواز ڕویانداوە و هەندێک جار هاوڵاتیان هەستیان پێکردووە.
بەگوێرەی ئامار و بڵاَوکراوەکانی بەڕێوبەرایەتی کەش وهەوای گەرمیان لەڕۆژانی 17 و 18ی ئەم مانگەدا لەناوچە سنورییەکانی نێوان گەرمیان و سەرپێڵ و قەسرشیرین و ئەزگڵەو تازەئاباد وسەلاسی باوەجانی و دەوروبەری زیاتر لە 160 بومەلەرزە بەگوڕی جیاواز ڕویانداوە.
هەروەها لەئامارەکانی بەڕێوبەرایەتی کەش وهەوای گەرمیاندا ئەوەش هاتووە: ڕودانی ئەو بومەلەرزانە بەگوڕی جیاوا بووە و بەرزترینیان بەگوڕی 4.4 پلەی ڕێکختەر بووە.[1]
19-11-2017

وەرگێڕانی: ڕزگار فایەق
ساڵی 2014 [1]

ناونیشانی بابەت: کوردستانی گەورە و بومەلەرزە.
ئامادەکردن: #لوقمان حەوێز#

هەروەکو لە نەخشەکەدا بەوردی دیارە کە هی دەزگای ڕووپێوی جیۆلۆجی ئەمەریکایی: USGS، هەردوو پلێتی تەکتۆنی عەرەبی و ئۆڕاسیا ڕێک لەناو خاکی کوردستانی گەورە بەیەکتر دەگەن و بەسەر یەکتردا هەڵدەخلیسکێن هەر لە سەروی کەنداوی عەرەبی و نێوان سنووری هەردوو کوردستانی باشوور لەگەڵ کوردستانی ڕۆژهەڵات و باکوور تاوەکو کەنارەکانی کوردستانی ڕۆژاوا لەسەر دەریای ناوەڕاست، تکایە مەڵێن کورد نەگبەتە چونکە ئەم جوڵەیە و بەیەکگەیشتنە هی ئەمڕۆ نییە و ملیۆنەها ساڵە بەڕێوەیە پێش‌ ئەوەی مرۆڤ لەسەر هەسارەکەمان سەرهەڵبدات هەبووە و دەستی پێکردووە، لەم بەیەکگەیشتنە پلێتی عەرەبی دەجوڵێت و بەرەو باکووری ڕۆژهەڵات دێت و پاڵەپەستۆ دەخاتە سەر پلێتی ئۆڕاسیا..
ئەم جوڵەیە کە زۆرزۆر لەسەرخۆیە دەبێتە هۆی درووستبوونی گرژی لەسەر پلێتە تەکتۆنەکانی قوڵایی زەوی کە بەسەر یەکتردا دەجوڵێن، بەزۆریش بەدەیان ساڵ ئەو گرژیە کۆدەبێتەوە و لەناکاو لەسەر ڕوبەرێکی ئەو هێڵی بەیەکگەیشتنە لە قوڵایی 10 بۆ 30 کیلۆمەتر گرژیەکە خاڵی دەبێتەوە و پلیتەکان بەسەر یەکتردا دەخزن، لەو ناوچەیەش لەو کاتەدا لەسەر زەوی بومەلەرزە درووست دەبێت و ئەو شوێنی خاڵیبوونەوەی گرژیە کە چەندەها کیلۆمەتر لە قوڵایی ژێر زەویە دەبێتە چەقی بومەلەرزەکە...
بۆیە ناوچە نزیکەکانی سەر ئەو هێڵی بەیەکگەیشتی ئەو دوو پلێتە بەناوچەی زیلزالی یان بومەلەرزەیی دادەنرێن، واتە ئەگەری ڕوودانی بومەلەرزە تیایاندا زۆرزۆر بەرزترە لە هەموو شوێنەکانی تر، دەشێت ئەو بومەلەرزانە زۆربەیان بچوک بن وبەردەوام ڕووبدەن کە تەنیا بەئامێری پێوانە سایزمیکیەکان لەسەر زەوی پێوانە دەکرێن، بەڵام بەهۆی پێکهاتەی ئاڵۆزی ئەو پلێتانە لەو قوڵاییە زۆرە لە هەندێک شوێنی ئەو بەیەکگەیشتنە گرژیەکان گەلێک زۆر دەبن و دەیان ساڵ یان سەدان ساڵ جارێک خاو دەبنەوە و بومەلەرزەی زۆر گەورە و وێرانکەر درووست دەکەن وەک ئەوەی دوێنێ و پێرێ ڕوویدا..
#چی بکرێت باشە#..؟
دیارە ئێمەی مرۆڤ هێشتا نەگەیشتووین بەئاستێک بتوانین هێزە سرووشتییە گەورەکان کۆنتڕۆڵ بکەین یان بە کاریگەریی دەستکاریان بکەین وەکوو بومەلەرزە وزریانە گەورەکان وخۆڵ بارینەکان بۆ نموونە، بۆیە بۆ بەرەنگاری بوونەوەی بومەلەرزە و خۆپاراستن لێی هەنگاوی یەکەم ئەوەیە کۆدی بیناسازی واتە چۆنیەتی درووستکردنی خانووەکان و باڵەخانەکان لەو ناوچانە بە جۆرێک بێت تا ڕادەیەکی زۆر بتوانێت بەرگەی هێز و جوڵەی بومەلەرزە مامناوەندیەکان و گەورەکانیش بگرێت، ئەم کارە زۆر بەسەرکەوتوویی ئەنجام دراوە لە هەندێک وڵات و ناوچەی جیهان کە کەوتوونەتە سەر ئەو هێڵی بەیەکگەیشتنی تەکتۆنانە وەکوو وڵاتی ژاپۆن و ویلایەتی کالیفۆرنیا لە ئەمەریکا، بێگومان هەنگاوی دووەم بوونی تیمی فریاگوزاری تایبەتە بەکەلوپەل وئامێری پێویست بۆ یارمەتیدان لە فریاگوزاری و ڕزگارکردن، جگە لەم دوو خاڵەش بێگومان بوونی سەنتەری زیلزالی لەو ناوچانە زۆر پێویستن بۆ بەردەوام چاودێریکردنی چالاکیە سایزمیکیەکانی قوڵایی زەوی و جوڵەی ئەو پلێتە تەکتۆنیانەن. [1]

کەجەکە: 20 ساڵە دەوڵەتى تورکیا هیچ ڕێکارێکی بەرانبەر کاریگەرییەکانى بومەلەرزە نەگرتووەتە بەر
06.02.2023 سێشەممە
سەرلەبەیانی ئەمڕۆ بومەلەرزەیەکی بەهێز ڕوویدا کە ناوەندەکەی پازارجخی مەرەشە و بەتایبەتی زۆر شاری باکوور، کاریگەریشی کردە سەر زۆر ناوچەی دیکە. سەرەتا سەرەخۆشی لە گەلانی باکووری کوردستان و تورکیا دەکەین، خودا لەو کەسانە خۆشبێت کە گیانیان لەدەستداوە و هیوای چابوونەوەش بۆ برینداران دەخوازین. هاوبەشی ئازارەکانی گەلەکەمان و هەموو ئەوانەی دیکەین کە بەهۆی بومەلەرزەوە زیانیان بەرکەوتووە. بە گوێرەی زانیارییەکان بومەلەرزەکە کاریگەریشی کردووەتە سەر زۆر شاری ڕۆژاوا و سووریاش و چەندین کەس ژیانیان لەدەستداوە لەهەمان کاتدا هەستی خۆمان بۆ گەلەکەمان لە ڕۆژاوا و گەلانی سووریاش دەردەبڕین.
هۆکاری ئەوەی بومەلەرزەکە ئەو هەموو زیانەی لێکەوتووەتەوە دەوڵەت و دەسەڵاتی ئاکەپە-مەهەپەیە کە دەوڵەت بەڕێوەدەبەن. دەوڵەتی ئاکەپە-مەهەپە هەموو جارێک کە بوومەلەرزە ڕوودەدات هەندێک هەوڵی فریودەرانە ئەنجام دەدات و بەم جۆرە هەوڵ دەدات وانیشانی بدات کە هاوکاری گەل دەکات. ئەو هەوڵانە هەمووی بۆ شاردنەوەی تاوانەکانیەتی. دەسەڵاتی ئاکەپە-مەهەپە لەبەرانبەر بومەلەرەدا هیچ ڕێوشوێنێک ناگرێتەبەر، سەرچاوەکانی وڵاتی خستووەتە خزمەت لایەنگرانی خۆیەوە و بۆ شەڕ دژی گەلی کورد بەکاریان دەهێنێت. ئەگەر لەبەرانبەر بومەلەرزە ڕێوشوێنی پێویست بگیرێتەبەر، دەتوانرێت ڕێگریی لە زیانەکانی بومەلەرزە بکرێت، بەڵام ئاکەپە کە زیاتر لە 20 ساڵە لە دەسەڵاتدایە تائێستا هیج ڕێوشوێنێکی نەگرتووەتەبەر و هەموو بومەلەرزەیەک بووەتە هۆکاری زیانی گیانی و ماددی زۆر. لە جوگرافیای تورکیا و کوردستان کە هێڵی ڕۆچوونی تێدایە و بەهۆی ئەوەی ئاستی مەترسی بومەلەرزە لەو هەرێمەدا زۆر بەرزە، بینا و سیستمی بیناسازی دەبێت بە گوێرەی ئەوە بێت. بەڵام دەسەڵاتی ئاکەپە-مەهەپە کە حکومەتی شەڕ و گەندەڵییەنەک هەر ڕێکار بەرانبەر بە بومەلەرزە ناگرێتەبەر، بەڵکوو ئەو بودجەیەش کە بۆ بومەلەرزە دادەنرێت دەیخوات و بۆ سیاسەتە شەڕانگێزیەکانی بەکاریان دەهێنێت. هەربۆیە ئۆباڵی زیانە گیانی و مادییەکان لە ئەستۆی ئاکەپە-مەهەپەیە کە بەرپرسە لە گرتنەبەری ڕێوشوێن، کەچی هیچ ڕێوشوێنێکی نەگرتووەتەبەر.
لەبارەی بوومەلەرزەکەوە ئەم بانگەوازە ڕادەگەیەنین؛ بەتایبەتی گەلی باکووری کوردستان دەبێت هەموو کەس بە گیانێکی بەرزی پستیوانییەوە بچوڵێنەوە و هەموو تواناکانی خۆیان بخەنەکار. گەلەکەمان بە بێ ئەوەی چاوەڕێی دەوڵەت بکات، لە هەموو شوێنێک دەبێت دەرفەت و تواناکانی خۆی بەکاربهێنێت و بۆ خۆی برینی خۆی ساڕێژ بکات. هاوکات لەگەڵ کارەکانی ڕزگارکردن، بەهۆی هەلومەرجی زستانەوە دەبێت ماڵ و تواناکانیان لەگەڵ ئەو کەسانەی ماڵەکانیان وێران بووە هاوبەشی پێبکەن. دەزگا و دامەزراوە دیموکراتیکەکانیش دەبێت پاڵپستی لەگەڵ بکەن، خۆیان بگەیەننە ئەو مرۆڤانەی پێویستیان بە هاوکاری هەیە و یارمەتیان بدەن. گەلی کوردستان لەدەرەوەی وڵاتیش دەبێت بەهۆی بومەلەرزەکەوە پشتیوانی ناوخۆی وڵات بکات. ئەو بومەلەرزەیەی زیانی گیانی و ماددی زۆری لێکەوتەوە، بە پشتیوانی گەل و دامەزراوە دیموکراتیکەکانی، بە هاوبەشی کردن بە تواناکان و پاڵپشتی کردن لە یەکتر دەتوانرێت تێپەڕێنرێت. ئێمە جاڕێکیتر بەهۆی زیانە گیانییەکان لە باکووری کوردستان، تورکیا، ڕۆژاوا، سووریا و ناوچەکانی دیکە سەرەخۆشی خۆمان ڕادەگەیەنین، هیوای چاکبوونەوە بۆ برینداران دەخوازین. ڕایدەگەیەنین کە پشتیوانی لە هەموو کەس دەکەین کە بوومەلەرزەکە کاریگەریی کردووەتەسەریان، هاوبەشی ئازار و هەستەکانیانین. لەو بڕوایەداین کە وەک گەل بە هاوبەشی کردن بە تواناکانمان و بە پستیوانی دەتوانین ئەم قۆناغە دژوار و بەئازارە تێپەڕێنین.
[1]
[2]