ایالت معمورە لعزیزایالت معمورە لعزیز، نام یکی از ایالت های کورد است، کە در شمال کوردستان بزرگ واقع شده، این ایالت یکی از ایالت های کوردنشین است که در چارچوب دولت عثمانی بوده. همچنین ششمین ایالت کوردستان است که از نظر مساحت و مرز جغرافیای به این ترتیب است، از شمال با هر دو ایالت ارزروم و ایالت سیواسسیواس، و از غرب به ایالت حلبحلب و دوباره با ایالت سیواس، و از جنوب دوباره با ایالت حلب و از شرق هم با ایالت دیاربکردیاربکر، و دوباره با ایالت ارزروم احاطە شده، این ایالت کوردستان در سال 1867 تاسیس شده است. بخشی بزرگی از ایالت ماراش (زیلقدر) و همچنین سه سنجقی ایالت دیاربکر هم در برگرفته، این ایالت از سال 1923 به چهار استان با نام های، استان خرپوت (خارپیت-العزیز)، و استان ملاتیه (ملدی-ملتی)، استان دیرسیم (درسیمدرسیم) و استان سمسورسمسور (آدیمانآدیمان) تبدیل شده، که امروز کل قلمرو این ایالت به جمهوری رکیه تعلق دارد.
مساحط این ایالت حدود 37.800 کیلومتر مربع است. همچنین جمعیت آن تقریبا 580،000 نفر است که اکثریت آن ها کورد هستند، و بقیه هم از ملیت های ترک و ارمنی و یهودی هستند. که به این ترتیب تقسیم شدند، جمعیت استان معموره لعزیز ( خرپوت-خارپیت-العزیز) 260،000 نفر، و استان ملایته (ملدی-ملتی) 210.000 نفر، استان دیرسم (درسیم) 110.000 نفر است، از نظر مذهبی هم 470.000 نفر از آن ها مسلمان هستند، و 70.370 مسیحی، 30.000 نفر یزیدی و 9.630 نفر از انها یهودی هستند.
این ایالت از نظر اداری به این گونه تقسیم شده است:
اول: استان معموره لعزیز (خرپوت-خارپیت-العزیز)، این استان مرکز ایالت است و حدود 260.000 نفر جمعیت دارد، از ظر اداری به پنج شهرستان، و چهل بخشداری و 718 روستا که به این ترتیب تقسیم شده آند:
1. شهرستان مرکزی معموره لعزیز (خرپوت-خارپیت-العزیز)، که جمعیت آن 120.000 نفر است، از 17 شهرستان و 80 روستا تشکیل شده.
2. شهرستان اربکیر، جمعیت آن 36.850 نفر است، که از پنج بخشداری و 248 روستا تشکیل شده.
3. شهرستان آکین، جمعیت آن 43.170 نفر است، و از شش بخشداری و 104 روستا تشکیل شده.
4. شهرستان کیان معدنی، جمعیت آن 24.358 نفر است، که از پنج بخشداری و104 روستا تشکیل شده.
5. شهرستان پورتوگه، که جمعیت آن 35.622 نفر است، و از 7 بخشداری و 80 روستا تشکیل شده.
دوم: استان ملایته (ملدی-ملتی)، جمعیت آن حدود 210.000 نفر است و از نظر اداری به پنج شهرستان، بیست و نه بخشداری و 740 روستا تقسیم شده، که به این ترتیب است:
1. شهرستان مرکزی ملایته (ملدی-ملتی)، که جمعیت آن 73.960 نفر است و از چهار بخشداری و 131 روستا تشکیل شده.
2. شهرستان حضن منصور (سمسور-آدیمان)، که جمعیت آن 38.000 نفر است، و از 7 بخشداری 210 روستا تشکیل شده.
3. شهرستان بیهسنی، جمعیت آن 17.240 نفر است و از هشت بخشداری و 166 روستا تشکیل شده.
4. شهرستان کاخته، جمعیت آن 17.240 نفر است، و از سه بخشداری و 136 روستا تشکیل شده.
5. شهرستان آقچداغ (آرغه-کورهچک)، جمعیت آن 36.500 نفر است که از 7 بخشداری 162 روستا تشکیل شده.
سوم: استان دیرسیم (درسیم)، جمعیت آن حدود 110.000 نفر است که از نظر اداری به هشت شهرستان و سی و چهار بخشداری و 752 روستا تشکیل می شه، که به این ترتیب است:
1. شهرستان مرکزی دیرسیم (درسیم)، که جمعیت آن 13.025 نفر است، از چهار بخشداری و 131 روستا تشکیل شده.
2. شهرستان قزیل کلیسا، جمعیت آن 7.372 نفر است، که از 4 بخشداری و 116 روستا تشکیل شده.
3. شهرستان مازگرد، جمحیت آن 15.806 نفر است، که از 4 بخشداری 201 روستا تشکیل شده.
4. شهرستان چار سنجاق (پرتک)، جمعیت آن 19.262 نفر است و از پنج بخشداری و 122 روستا تشکیل شده.
5. شهرستان چمشگزک، که جمعیت آن 20.435 نفر است و از شش بخشداری و 97 روستا تشکیل شده.
6. شهرستان ئوخق، که جمعیت آن 4،175 نفر است و از چهار بخشداری و 97 روستا تشکیل شده.
7. شهرستان قوزیجان، که جمعیت آن 18.425 نفر است از سه بخشداری و 88 روستا تشکیل شده.
8. شهرستان پاخ، جمعیت ان 11.500 نفر است و از چهار بخشداری و 101 روستا تشکیل شده.
منابع
1. د.عبدالله غفور: جغرافیای کوردستان
2. یاسین صابر صالح: دانشنامه عمومی
3. فرید اسسرد: اطلس سیاسی اقلیم کوردستان 1914-2005، آمادە کردن: سردار محمد عبدالرحمن و هوشیار محمد امین خوشناو.
4. وریا رحمانی: کورد و کوردستان از دید کارتوگرافی.
5. فیسل دباغ: کوردستان در انتشارات عوثمانی، که نویسنده از زبانه ترکی عثمانی به کوردی ترجمه کرده است.
6. مرکز برایەتی: ایالت های کوردستان ترکیه در دوره ئکومت عثمانی، فیسل دباغ از ترکی عثمانی به کوردی ترجمه کرده است.
7. شمسدین سامی:کورد و کوردستان در فرهنگ عولما، احمد تاقانه ترجمه کرده است.
8. اینترنت-ویکیپیدیا
امادە کردن: سارا سردارسارا سردار
[1]