(لە مێژووی 100 ساڵی ڕابردووی گەلی کورددا لە
مستەفا بارزانیمستەفا بارزانی شایستەترمان نەبینی مەڵبەندێکی لە زانکۆی ئەمریکی بە ناوەوە بکەین کە ئەویش مەڵبەندی مستەفا بارزانی-یە بۆ ئاشتی)
پڕۆفیسۆر بنیامین لادنەر
سەرۆکی زانکۆی ئەمریکی لە واشنتۆن - 1998
فیکری کاریزما
وتاری فەلسەفەی نەتەوەیە بۆ گەیشتن بەئازادی
باراک ئۆباما سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا (2009-2017)
لە ڕێووێنەی ساڵیادی 200 ساڵەی لەدایکبوونی ئەبراهام لینکۆڵن ڕابەری شۆڕشی نەهێشتنی کۆیلایەتی لە ئەمریکا، ساڵی
2009 لە وتارێکیدا لە بەردەم کاپیتۆڵ هۆڵ جەختی لەسەر ئەوە کردەوە (کاتێک یادی 200 ساڵەی سەرکردەیەکی گەورە و یەکێک لە باوکانی دامەزرێنەر دەکەینەوە، ئامانجمان گێڕانەوەی مێژوو و پیاداهەڵدان بەو ڕابەرەدا نییە، بەڵکوو بۆیە یادیان دەکەینەوە بۆ ئەوەی لێیانەوە فێر بین چۆن لەناو ئاسمانی تەمومژاوی و تاریکدا دڕ بە هەوری ڕەش دەدەین و ڕووناکی بۆ نەتەوە فەراهەم دەکەین، بۆ ئەوەمانە فێر بین چۆن لە ڕۆژگارە سەختەکاندا بڕیاری قورس و بوێر بدەین). ئەوەی لێرەدا جێگەی خۆیەتی ئاماژەی پێ بکەین ئەوەیە کە باراک ئۆباما ئەو کاتەی کە ئەو وتارەی پێشکەش کرد (سەرۆکی پارتی دیموکراتی ئەمریکا) بوو، بەڵام ئەبراهام لینکۆڵن دامەزرێنەری (پارتی کۆماریی ئەمریکا)یە، بەڵام جیاوازیی حزبایەتی لە وتاری فەلسەفەی نەتەوەدا زۆر لەوە گەورەترە کاتێک کاریزمایەک دەگاتە ئەو ئاستەی پێی بگوترێت (باوکی دامەزرێنەری نەتەوە-یان باوکی نەتەوە) لە ڕوانگەی تەسکی حزبایەتییەوە سەیر بکرێت، یان هەوڵ بدرێت لە ڕۆڵە مێژووییەکەی کەم بکرێتەوە.
ئەگەر جارێکی دیکە هەڵوێستە لەسەر ئەو وتارەی باراک ئۆباما بکەینەوە کە وەسفی ئەبراهام لینکۆڵنی پێ دەکات، ئەوا ڕاشکاوانە ئەوەمان پێ دەڵێت: ئەو فیکرەی لینکۆڵن کە شۆڕشی دژی کۆیلایەتی پێ هەڵگیرساند و ناچار بوو کاپیتۆڵ هۆڵ دابخات و بڕیاری قورس و بوێر بۆ نەهێشتنی کۆیلایەتی بدات، ئەوە وتاری فەلسەفەی نەتەوەیەکە کە دەکەوێتە سەرووی کێشمە کێش و ململانێی حزبایەتیی ناو پەڕڵەمان و کاتێک ململانێی حزبی لەناو پەڕڵەمان بگاتە ئەو ئاستەی وتاری فەلسەفەی نەتەوە بشێوێنێت، ئەوا ئەو پەڕڵەمانە بێجگە لە داخستن شایانی هیچ ڕێزگرتنێکی دیکە نییە، لەمەش گرنگتر دوای بڕیارە بوێرەکەی لینکۆڵن بۆ پەرپاکردنی شۆڕشی دژی کۆیلایەتی کە گوتوویەتی: لە ئێستا کە شۆڕشمان دژی کۆیلایەتی ڕاگەیاندووە، بینایەکی جوانتر بۆ کاپیتۆڵ هۆڵ درووست دەکەینەوە و دوای سەرکەوتنمان لەم شۆڕشە دەچمە ناو ئەو پەڕڵەمانە و ئامادەم پەڕڵەمانتاران لێپرسینەوەم لەگەڵ بکەن). شایەنی باسکردنە ئەو بینا تازەیەی کاپیتۆل هۆڵ کە پەیکەرەکەی لینکۆڵنی لە بەردەم دانراوە، هەمان ئەو بینایەیە کە لینکۆڵن بەردی بناغەی بۆ داناوە.
پرسیاری گرنگ لێرەدا ئەوەیە ئایا نەتەوە تەنیا یەک باوکی دامەزرێنەر، یان لە مێژووی نەتەوەدا تەنیا یەک کاریزما ئەو ناسناوە وەردەگرێت؟ ئەگەر بۆ وەڵامی ئەم پرسیارە دیسان بگەڕێینەوە بۆ مێژووی شۆڕشی ئەمریکا و لەناو فەلسەفەی ئەو شۆڕشەوە پێناسەی ئازادی لەناو وتاری نەتەوەدا بخوێنینەوە، دەبینین لە ساڵی
1776 لە ئاهەنگی فڕێدانی سندوقە (چا)کان بۆ ناو ئاوی بۆستن، خەڵکەکە بە یەک دەنگ هاواریان دەکرد: (باج دەدەین بە ئاو، باج نادەین بە پەڕڵەمانێک کە نوێنەرایەتیی ئێمە نەکات). ئەم درووشمەی ئەمریکییەکان کە بۆ شۆڕش بەرزیان کردەوە، ناوەرۆکی فەلسەفەی (جۆن لۆک)ە بۆ دامەزراندنی (حکومەتی مەدەنی) وەک چوارچێوەیەک بۆ ڕێکخستنی ئازادییەکانی نەتەوە. هەر ئەمەش وای کرد دوای سەرکەوتنی شۆڕشی ئەمریکا، یەکەم هەنگاوی شۆڕش ئەوە بوو لائیحەی مافەکانی بۆ هەموو هاووڵاتییانی ئەمریکا ڕاگەیاند بەوەی (هەموو ئەمریکییەک ئازادە)، بەڵام لە پراکتیکدا مافەکانی ئەم لائیحەیە جێبەجێ نەکرا، هەر بۆیە لە ساڵی
1861 کە لینکۆڵن بووە سەرۆکی ئەمریکا و لەناو فەلسەفەی وتاری نەتەوە بۆ شۆڕش، جاری شۆڕشی دژی کۆیلایەتی دا، بۆیە لە ڕیزی باوکانی دامەزرێنەر لە قەڵەم دەدرێت، بە هەمان شێوە (وۆردۆ ویلسن) کە کۆتایی بە شەڕی یەکەمی جیهانی دا و مافی سەربەخۆیی بۆ گەلانی ژێردەستە ڕاگەیاند، دوای ئەویش فرانکلین ڕۆزڤەڵت کە دوو شەڕی گەورەی بردەوە، یەکەمیان شەڕی دژی (هەڵاوسانی گەورەی ئابووری، هەروەها کۆتاییهێنان بە شەڕی دووەمی جیهانی) ماوەی 16 ساڵ سەرۆکی ئەمریکا بووە و، لە دوای ڕۆزڤەڵت هەتا ئێستاش تەنیا یەک سەرۆکی دیکەی ئەمریکا ناسنامەی باوکانی دامەزرێنەری وەرگرتووە، ئەویش (ڕۆناڵد ڕیگان)ە کە توانی لە هەشتاکانی سەدەی ڕابردوو زەمینەی ڕووخانی دیواری بەرلین و کۆتاییهاتنی شەڕی سارد درووست بکات و، لەگەڵ هەڵوەشاندنەوەی یەکێتیی سۆڤیەت و کۆتاییهاتنی شەڕی سارد لەسەر دەستی جۆرج بوشی باوک بوو، بەڵام ئاڕاستەکە لەناو حزبی کۆماریی ئەمریکا و لەسەر دەستی ڕۆناڵد ڕیگان درووستکرابوو، بۆیە ئەوەش هەر بە سەرکەوتنی ڕیگان لە قەڵەم دەدرێت، نەک جۆرج بوش.
لە دوای ڕۆناڵد ڕیگانەوە، سەرۆکەکانی ئەمریکا هەوڵیان داوە کە هەنگاوی زۆر گەورە هەڵبگرن و تەنانەت بانگەشەیان بۆ تەنیا سۆپەر پاوەری و حکومەتی گلۆباڵی دەکرد، بەڵام کاتێک ئەم ئامانجانە نەهاتنە دی، ئەوا نەک هیچ کام لەو سەرۆکانە ناسناوی باوکی دامەزرێنەریان وەرنەگرتووە، بەڵکوو لایەنگرانی (ئاهەنگی چا - Tea Party) بۆرسەی وۆڵ ستریت دەسووتێنن کە ئەمریکا وەک سیمبولی گەورەیی خۆی لە ئابووریدا سەیری دەکات.
ئەم پێشەکییە بۆ ئەوە بوو بڵێین: کاتێک نەتەوە شکۆ و کەرامەتی خۆی لەناو بیرکردنەوەی ئەو کاریزمایە دەبینێتەوە کە خۆڕسکانە ناسناوی (باوکی نەتەوە)ی پێ دەبەخشێت، ئیدی نەتەوە دەیەوێت هەموو هەست و سۆزی خۆی لەناو وێنەی کاریزماکە وێنا بکاتەوە، ئەمەش ئەو حاڵەتەیە کە لە هەر دوو بۆنەی گەڕانەوەی مستەفا بارزانی (1958 لە سۆڤیەتی پێشوو _
1993 لە کۆماری ئیسلامیی ئێرانەوە) لە هەست و سۆزی ئەو جەماوەرە گەورەیە بینیمان کە نەک هەر چوارچێوەی جیاوازی حزبی سیاسی تێپەڕاندبوو، بەڵکوو جیاوازیی ئایینی و نەتەوەیشی تێپەڕاندبوو، کورد و عەرەب و تەواوی ئایین و نەتەوەکانی دیکە، هەوڵیان دا هەست و سۆزی خۆیان لەناو وێنەی مستەفا بارزانی وێنا بکەن، لەمەش زیاتر کە دەبێتە خاڵێکی وەرچەرخان لە مێژووی گەلی کوردستاندا، ئەوە بوو هەموو لایەنە سیاسییەکان و تەواوی نەتەوە و ئایینە جیاوازەکان بۆ پێشوازی لە مستەفا بارزانی و ئیدریس بارزانیی هەمیشە زیندوو، ئەو درووشمەیان بەرز کردەووە (مستەفا بارزانی موڵکی تەنیا لایەنێک نییە)، کە بێگومان ئەم درووشمە خۆڕسکەش هەڵقوڵاوی وتاری فەلسەفەی نەتەوەیە و هەرگیز مستەفا بارزانی موڵکی تەنیا لایەنێک نەبووە و چەتر و ڕابەری هەموو کوردستانییەک و هەموو ئازادیخوازێک بووە.
کاریزمای مستەفا بارزانی
لەناو فەلسەفەی کوردایەتیدا
عەبدولسەلام بنعەبدعالی بیرمەندی گەورەی مەغەریبی کە یەکێکە لە نووسەرەکانی گۆڤاری گوڵانیش، لە پەرتووکی (فەلسەفە هونەرێکە بۆ ژیان -الفلسفە فن للعیش)، هەوڵی داوە وەڵامی پرسیارێکی میشیل فۆکۆ بداتەوە (چۆن فەلسەفە بکەینە هونەری ژیان؟ بۆ دەبێت دارێک، خانوویەک، یان چرایەک بابەتێک بن بۆ هونەر، بەڵام ئێمە نەتوانین فەلسەفە بکەین بە هونەر بۆ ژیان؟) لە وەڵامی ئەم پرسیارە گەورەیەدا، بنعەبدعالی پێمان دەڵێت: (ئەو ڕابەرانە دەتوانن فەلسەفە بکەن بە هونەری ژیان، کە دەتوانن گۆڕانکاریی گەورە لە ژیانی نەتەوەی خۆیان و جیهاندا درووست بکەن، ئەو جۆرە ڕابەرە گەورانە دەبێت بەو فەیلەسووفانە لە قەڵەم بدرێن کە نە وتاری نووسراو و نە پەرتووکی نووسراویان هەیە، بەڵکوو لەناو واقیعی نەتەوەدا گۆڕانکاریی گەورەیان هەیە، بۆیە نەتەوە لە خوێندنەوەی ئەو وەرچەرخان و گۆڕانکارییە گەورانەی ژیانی لە فیکری ئەو فەیلەسووفە تێدەگات نەک لە وتار و پەرتووکە نووسراوەکانی).
پرسیار لێرەدا ئەوەیە کاتێک ڕابەرێک دەگاتە ئەو ئاستەی فیکری خۆی بکاتە هونەرێک بۆ ژیانی نەتەوەکەی، ئایا نەتەوە لە دیدی خۆیەوە چۆن سەیری ڕابەرەکەی دەکات؟ لە وەڵامی ئەم پرسیارە پرسیارێکی دیکە دەورووژێنین: ئایا نەتەوە چۆن سەیری دەوڵەتی نەتەوەیی خۆی دەکات؟ بێگومان وەک هیگڵ لە (فەلسەفەی ماف) ئاماژەی پێ کردووە، تاکەکانی نەتەوە بەو جۆرە سەیری دەوڵەت دەکەن کە چوارچێوەیەکە بۆ ئازادی و شکۆی نەتەوە و هاووڵاتییان لەناو ئەو دەوڵەتە دەگەنە ئەو ئاستەی بێجگە لە بڕیار و یاسای خۆیان هیچ بڕیار و یاسایەکی دەرەکی جێبەجێ ناکەن، ئەمەش لووتکەی ئەو شکۆیەیە کە نەتەوە لەناو چوارچێوەی دەوڵەتی نەتەوەیی خۆیدا هەستی پێ دەکات و شانازی پێوە دەکات).
پرسیاری دیکە لێرەدا ئەوەیە دەوڵەتی نەتەوەیی سەربەخۆ چۆن درووست دەبێت؟ مێژووی نەتەوەکانی جیهان پێمان دەڵێت دەوڵەتی نەتەوەیی بە (هەڵگیرساندنی شۆڕشی نەتەوەیی دێتە ئاراوە، بەڵام دیسان ئەو پرسیارە دەکەین: ئەی شۆڕشی نەتەوەیی چۆن هەڵدەگیرسێت؟ بۆ وەڵامی ئەم پرسیارەش پەنا دەبەین بۆ (هانا ئارنێت) فەیلەسووفی ئەڵمانی کە لە پەرتووکی (لە شۆڕشدا) پێمان دەڵێت: (کاتێک شۆڕش هەڵدەگیرسێت کە یاساکانی زەوی لای خەڵک بوونی نامێنێت و خەڵک بە یاسای ئاسمان ڕەفتار دەکات، یان بە مانایەکی دی شۆڕش کاتێک هەڵدەگیرسێت کە زەوی و ئاسمان بە یاساکانی ئاسمان هەڵدەسووڕێن)، ئەمە پێمان دەڵێت هەڵگیرساندنی شۆڕش (ئیرادەی پەنگخواردووی نەتەوەیە) کە لە ساتە وەختێکی نادیاردا بریسکەی دەردەکەوێت و، دەبێتە چەخماخە بۆ هەڵگیرسانی شۆڕش، لەناو بورکانی ئەم تەقینەوە جەماوەرییە خۆڕسکانە جوانترین کۆنتراکتی کۆمەڵایەتی درووست دەبێت و تێکرای میللەت ڕابەرایەتیی شۆڕش دەدەنە ئەو ڕابەرەی جڵەوی شۆڕشەکە دەگرێت، هەموو لایەکیش خۆڕسکانە پێوەی پابەند دەبن، ئەمەش واتە چۆن ساتە وەختی هەڵگیرسانی شۆڕش نادیارە و خۆڕسکانەیە، بە هەمان شێوە ساتەوەختی دەرکەوتنی ڕابەر و کاریزمای نەتەوەش نادیار و خۆڕسکانەیە، بۆ پشتڕاستکردنەوەی ئەم بۆچوونەش قسەیەکی بیرمەندی گەورەی کورد مامۆستا
مەسعود محەمەدمەسعود محەمەد دەهێنمەوە کە لە دیدارێکی ڕۆژنامەنووسیدا لێم پرسی: وەک بیرمەندێک چۆن سەیری مستەفا بارزانی دەکەیت؟ لە وەڵامدا زۆر بە کورتی پێی وتم: (مەلا مستەفا بارزانی قەدەرە خۆ من نەمکردووە بە ڕابەر و سەرۆکی کوردستان، من کە بینیومە ئەو هەر سەرۆک و ڕابەر بووە..) ئەم قسانەی مامۆستا مەسعود محەمەد لە ساڵی
1998 لە ڕۆژنامەی برایەتی بڵاوکراوەتەوە. ئەگەر هەڵوێستەیەکی بچووک لەسەر بەکارهێنانی وشەی (قەدەر) لە قسەکانی مامۆستا مەسعود محەمەد بکەین، کاتێک دەڵێت (مەلا مستەفا بارزانی قەدەرە)، مانای ئەوەیە دەرکەوتنی کاریزمای مستەفا بارزانی وەک هەڵگیرسانی شۆڕش قەدەرە).
لێرەوە ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ ناو فەلسەفەی کوردایەتی و لەو چوارچێوەیەدا کاریزمای مستەفا بارزانی پێناسە بکەینەوە، دەبینین بیرکردنەوەی مستەفا بارزانی بۆ کوردایەتی (بیرکردنەوەیەکی سۆفییانە)یە و ئیرادەیەکە دەیەوێت مەعریفەی کوردایەتی بکاتە هێز و دەسەڵاتێک بۆ داکۆکیکردن لە کوردبوون، کوردستانیبوون و مرۆڤبوون.
ئەو دەسەڵاتە (سۆفی و مەعریفییەی) مستەفا بارزانی بۆ فەلسەفەی کوردایەتی بناغەی بۆ داناوە، لەگەڵ بریسکەی شۆڕشی دووەمی بارزان، زۆر لەناکاو بووە و هەوێنی ئەو کۆنتراکتە کۆمەڵایەتییە خۆڕسکەی هەموو خەڵکی کوردستان (بەتەواوی حزبەکانی ئەو سەردەمە و بە ئەفسەرە ئازادیخوازەکانیشەوە، شەرعییەتی (ڕابەر)یان بە مستەفا بارزانی دا و شەرعییەتی ئەوەیان پێ دا کە بە ناوی شۆڕشی کوردستانەوە لەگەڵ حکومەتی پادشایەتی ئێراقی دانووستاندن لەسەر مافەکانی گەلی کوردستان بکات، هەروەها شەرعییەتی ئەوەشیان پێ دا، چۆن مامەڵە لەگەڵ نەتەوەکانی دەوروبەر و جیهانیش بکات، ئەمەش بەردی بناغەی برایەتیی کورد و عەرەبی دانا و شۆڕشی کوردستانی کرد بە شۆڕشێک کە تەنانەت عەرەبیش ڕێزی بگرێت.
کاتێک ڕابەری نەتەوە (ئەوجا ڕابەری هەر نەتەوەیەک بێت) ئەم شەرعییەتە میللییە خۆڕسکە وەردەگرێت، ڕابەر دەگەیەنێتە ئەو شکۆیەی کە هەر تاکێکی نەتەوە بە شکۆی خۆی دەزانێت، ئەم حاڵەتەش خاڵێکی هاوبەشە هەموو نەتەوەکانی جیهان پێکەوە کۆدەکاتەوە. بۆیە کاتێک باسی کاریزمای مستەفا بارزانی لە فەلسەفەی کوردایەتیدا دەکەین، بە هەمان شێوە بۆ کاریزمای گاندی و دیگۆل و ماندێلا و.. هتد بۆ فەلسەی شۆڕشی ئەو نەتەوانەش وەک شۆڕشی کوردستان بە هەمان شێوە بووە و، لەبەر بوونی ئەم خاڵە هاوبەشە لەناو نەتەوە جیاوازەکانی جیهاندا، ئەوا نەتەوەکان ڕێزی کاریزما و ڕابەرانی نەتەوەکانی دیکەش دەگرن، هەروەک چۆن تەواوی نەتەوەکانی ناوچەکە بە تورک و فارس و کۆی دەوڵەتانی عەرەبی ڕێزیان لە شکۆی کاریزمای مستەفا بارزانی گرتووە.
6ی ئۆکتۆبەری 1958
گەڕانەوەی مستەفا بارزانی بۆ ئێراق
مستەفا بارزانی لە ساڵی
1958 وەک ڕابەری نەتەوەیەکی ستەملێکرا و ددانپێدانراو لەسەر ئاستی جیهان بڕیاری دا بگەڕێتەوە بۆ ئێراق، ئەم بڕیارەش دوای ئەوە هات کە کودەتاکەی عەبدولکەریم قاسم مانای شۆڕشی وەرگرت و دەستووری کاتیی ئێراق نووسرایەوە کە تێیدا هاتووە: (ئێراق نیشتمانی هاوبەشی کورد و عەرەبە)، ئەم بڕگەیەی دەستووری ساڵی 1958ی ئێراق تەواو مانای ناوەرۆکی ئەو نامەیەی مستەفا بارزانییە کە لە ساڵی
1943 بۆ گەورە سیاسەتمەداری عەرەبی ئەو سەردەم (عەبدولڕەحمان عەزام پاشا)ی نووسیوە کە پاشان بووە سەرۆکی کۆمکاری عەرەبی) و تیایدا جەختی لەسەر ئەوە کردووتەوە (شۆڕشی کوردستان دژی نەتەوەی عەرەب نییە و دژی ئەو ڕژێمانەیە کە هەر دوو نەتەوە پێکەوە دەچەوسێننەوە)، ئەمەش نهێنیی ئەو دەسەڵاتە (سۆفی و مەعریفییە)یە کە کاریزمای مستەفا بارزانی لە (فەلسەی کوردایەتی)دا دایڕشتووە و، هەر ئەم دەسەڵاتە مەعریفییەش کاریزمای مستەفا بارزانی لای عەرەبی ئێراق درووستکردووە، کاتێک لە قاهیرەوە و دوای دیداری لەگەڵ (جەمال عەبدولناسر کە ئەو کات تەنیا سەرۆک کۆماری میسر نەبوو، بەڵکوو خۆی بە ڕابەری هەموو نەتەوەی عەرەب دەزانی، گەڕایەوە بۆ ئێراق، پێش گەیشتنی بۆ فڕۆکەخانەی (موسەنا) لە بەغدا ئاپۆرای جەماوەرێکی گەورەی کورد و عەرەب و تەواوی نەتەوەکانی دیکە بۆ پێشوازی ڕاوەستابوون و، لە سیمای دابەزینی مستەفا بارزانی لە فڕۆکەکە هیوا و ئومێدێکی گەورەیان بۆ ئاییندەی برایەتیی کورد و عەرەب و بوونیادنانەوەی ئێراق وەک دەوڵەتێکی هاوچەرخ دەبینی، مستەفا بارزانییش ئامادەباشی و پشتیوانیی خۆی بۆ کۆماری ئێراق و شەخسی عەبدولکەریم قاسم پیشان دابوو کە لە جێبەجێکردنی ئەو دەستوورە هەموو هاوکارییەکی پێشکەش بکات.
پێشوازی و ئاپۆرای جەماوەی کورد و عەرەب و تەواوی ئایین و نەتەوەکانی دیکە بۆ مستەفا بارزانی لە فڕۆکەخانەی بەغدا، ڕووداوێک بوو پێشتر بۆ هیچ ڕابەرێکی کوردستانی و ئێراقی لەو ئاستەدا و بەو شێوە خۆڕسکە نەکرابوو، لەسەر ئاستی کوردستانیش پێش ئەوەی مستەفا بارزانی سەردانی سلێمانی و شارەکانی دیکەی کوردستان بکات، لە هەموو ماڵێکی کوردپەروەر و نیشتمانپەروەر وێنەی مستەفا بارزانی وەک ڕابەر و سیمبولی کوردایەتی هەڵواسرابوو، هەموو خەڵکی کوردستان و تەواوی سەرۆک هۆزەکانی کوردستان لە پێشوازیی ڕابەری کوردایەتیدا بوون.
بەداخەوە ئەقڵییەتی شۆڤێنیی قەومی عەرەبی و ئایدیۆلۆژیای شۆڤێنیی بەعسییەکان بوونە هۆکاری ئەوەی لە جێبەجێکردنی دەستووری
1958 حکومەتی ئێراق پەشێمان ببێتەوە و سەرەنجامیش گەلی کوردستان لە ساڵی
1961 ڕاپەری و شۆڕشی مەزنی ئەیلوول هەڵگیرسا، دوای هەڵگیرسانی شۆڕشیش مستەفا بارزانی بە جۆرێک ڕێبەرایەتیی ئەو شۆڕشەی کرد کە حزبی بەعسی لە ساڵی
1970 بە شێوەیەک ناچار کرد کە مل بدات و بۆ یەکەمین جار ڕێککەوتنی مێژوویی 11ی ئاداری
1970 لە چوارچێوەی ددانپێدانان بە مافی ئۆتۆنۆمی بۆ کوردستان واژوو بکات. ئەم ڕێککەوتنە بۆ مافی ئۆتۆنۆمی بۆ خەڵکی کوردستان، یەکەمین دیکۆمێنتی مێژووییە کە حکومەتەکانی ئێراق وەک دیکۆمێنتێکی یاسایی ددانیان بە مافەکانی گەلی کوردستاندا نابێت، بناخەیەکیش بوو بۆ ئەوەی ببێتە چوارچێوەیەک هیچ لایەنیکی سیاسی نەتوانێت سازش لەسەر مافەکانی گەلی کوردستان بکات.
6ی ئۆکتۆبەری 1993
گەڕانەوەی مستەفا بارزانی و ئیدریسی هەمیشە زیندوو
سەرۆک
مەسعود بارزانیمەسعود بارزانی لە بەرگی پێنجەمی (بارزانی و بزووتنەوەی ڕزگاریخوازی کورد-ڕاپەڕین، دەرفەت و ئاستەنگەکان) سەبارەت بە هێنانەوەی ڕووفاتی مستەفا بارزانی و ئیدریسی هەمیشە زیندوو لە ئێرانەوە بۆ نیشتمان نووسیویەتی: (هەر لە ساڵی
1992 بیرمان لە هێنانەوەی ڕووفاتی باب و برا کردەوە بۆ بارزان، بەڵام پێویست بوو لە کاتێکی گونجاو. بڕیارێکی گرنگی کۆتگرەی (11) هێنانەوەی ڕووفاتیان بوو بۆ بارزان. ڕۆژی 6ی تشرینی یەکەم
1993 هەمان ڕۆژە کە (ساڵی
1958 بارزانی لە سۆڤیەت گەڕایەوە)، بە هەلیکۆپتەری ئێرانی جەنازەکان هێنرانە سنووری باشماغ، لە کاتی هێنانەوەی تەرمی جەنابی بارزانیی نەمر و کاک ئیدریسدا خەڵک لە زاخۆوە تا خانەقین لە پێشوازیدا بوون).
ئەگەر هەڵوێستەیەک لەسەر ئەم چەند دێڕەی سەرۆک مەسعود بارزانی بکەین، دەبینین هێنانەوەی ڕووفاتی باب و برای لە 6ی تشرینی یەکەمی
1993 لە ئێرانەوە گرێ داوەتەوە بە گەڕانەوەی مستەفا بارزانی لە هەمان ڕۆژدا کە 6ی تشرینی یەکەمی ساڵی
1958 بووە بە گەیشتنەوەی بۆ فڕۆکەخانەی بەغدا. سەرۆک بارزانی دەیەوێت بەم پێکەوە گرێدانەوەی دوو ڕووداوە کە 35 ساڵیان لەنێواندایە وانەیەک بە نەوەکانی ئێستا و داهاتوو بدات، هەروەک چۆن سەرۆک ئۆباما لە 200 ساڵەی لەدایکبوونی ئەبراهام لینکۆڵن بە گەلی ئەمریکای دا. سەرۆک بارزانی پێمان دەڵێت: ڕابەری کاریزمای خۆڕسک لە ویژدان و ناخی هەموو نەتەوەیەکدا بەزیندوویی دەمێنێتەوە و هەرگیز گۆڕانکاری بە سەردا نایەت، نەتەوەکانی جیهان چۆن چەندین سەدەیە شکۆی خۆیان لە گیانی ڕابەرە کاریزماکانیان پێناسە دەکەنەوە، بە هەمان شێوە گەلی کوردستانیش لە (6ی تشرینی یەکەمی 1993) شکۆی خۆیان لە ڕابەر و کاریزمای مستەفا بارزانیدا پێناسە کردەوە.
ئەو چەند دیڕەی ناو دوو کەوانەکە هەڵهێنجانی ئێمە بوو لەو وانەیەی کە سەرۆک مەسعود بارزانی لەو دوو بۆنە گەورەیەدا پێمان دەڵێت: بەڵام ئەگەر بپرسین ئەم بۆنە گەورەیەی 6ی تشرینی یەکەمی
1993 لای سەرۆک بارزانی چی درووستکردووە؟ بێگومان ئەم هەستەی خۆی بە دەق لە پەرتووکەکەیدا باسی کردووە و دەڵێت: (هەر چەندە ڕۆژی بە خاکسپاردنەوەی جەنازەکان بۆ من ڕۆژێکی بە ئازار بوو، بەڵام لە هەمانکاتدا سەربەرزی و شانازییەکی گەورە بوو، کاتێک دڵسۆزی و وەفاداریی هەزاران خوشک و برا و جەماوەری کوردستانم بۆ بارزانی بینی، سوکناییم هات و پێی هێور بوومەوە. دوژمنان و ناحەزان وایان دەزانی بارزانی تەواو، بەڵام ئەو ڕاستییە سەلمێندرا کە بارزانی هەمیشە ڕابەرە، لە ژیان و تەنانەت مەرگی خۆشیدا هەر بە ڕابەری مایەوە و دەمێنێتەوە و سەرچاوەی یەکگرتوویی و تەبایی و یەکریزیی گەلی کوردستانە).
کەواتە ئاپۆرا و جۆش و خرۆشی تێکڕای جەماوەری کوردستان لە پێشوازیی ڕووفاتی باوک و برا، ئەو هەستەی لای سەرۆک بارزانی درووستکردووە کە خەڵکی کوردستان پێشوازی لە دوو ڕووفات ناکات، بەڵکوو پێشوازی لە دوو ڕۆح دەکات لە ناخ و ویژدانی هەر هاووڵاتییەکی کوردستاندا زیندووە و هەر بەزیندووییش دەمێنێتەوە.
سەرۆک بارزانی هەر لەم بۆنە گەورەیەدا هەستی (دایکە حەمایل)یشمان پیشان دەدات و نووسیویەتی: (دایکم ئەو هەموو وێنە و پێشوازییە گەرم بەربڵاوەی خەڵکی کوردستانی دیتبوو، هەم دڵخۆش بوو، هەمیش ئەو پێشوازییە کاریگەرییەکی زۆری لەسەر هەستی دانابوو، پێی وتم: هەرچەند سوپاسی خەڵک و جەماوەر و خەڵکی کوردستان بکەین، هەر کەمە و شایەنی زیاترن، بەڕاستی سەلماندیان خەڵکی دڵسۆز و بەوەفا و بە ئەمەکن).
[1]