Peywendiya nû ya Hewlêr û Bexdayê û çend pêşniyar
Kenan Şêxo

Ji dema ku Îraq hate avakirin, Kurdistana bi Îraqê ve zeliqandî, wekî amûrekê ji bo hevsengiya hêzê, xasma ji hêla Îngilîzan ve, tê bikaranîn. Rola Kurdan li navçeyê, heta niha jî ji vê çarçoveyê derneketiye.
Siyaseteke zelal a hêzên mezin wekî Amerîka, rojavayê Ewropayê, Çîn û Rûsyayê li hember Kurdan nîne. Ev hêzên qerase dijî hev û ji bo berjewendiyên xwe yên li Rojhilata Navîn, hêzên herêmî dixin tevgerê.
Di vê çarçoveyê de, rolek dibe para Kurdan jî. Lê di heman demê de, hêzên mezin ji Kurdan piştrast in û li gor deverên din ên Rojhilata Navîn, hebûna wan li navçeyên Kurdistanî hêsantir e û xerciyeke kêmtir jî lê diçe.
Li Rojhilata Navîn, Kurd bi Ereb, Tirk û Farisan re hevçeper in û di hêla pevketina yekemîn de ne. Bi gotineke din, her xurtbûneke Kurdan, dê li ser hesabê qelsbûna wan her sê neteweyên din ên li deverê be.
Berevajî vê jî rast e. Her xurtbûneke yên din dê li ser hesabê Kurdan be! Ji ber vê yekê jî ev her sê netewe rê li ber her berfirehbûn û bihêzbûneke Kurdan digirin û li dij derdikevin. Bexda xurt bibe, ango Kurdên başûr qels dibin!
Ji aliyekî din ve, tiştê ku rewşa Kurdan dijwartir dike ew e ku ew her sê netewe di pêvajoya demokratîkbûnê re derbas nebûne ku mafên Kurdan rewa bibînin û mafên rewa yên gelê Kurd nas bikin.
Mixabin, piraniya peymanên Kurdan bi Bexda, Enqere û Tehranê re di 100 salên borî de teşeya peymaneke stratejîk a demdirêj wergirtine, di demekê de ku peymana stratejîk a demdirêj, nexasim di rewşa Kurdan de ku bê dewlet in û di nav sînorên dewletên wan her sê netewên din de dijîn, dibe xurtbûna aliyê beramber li hêla pevketina yekemîn a li navbera kurdan û aliyê beramber.
Zêdebarî vê, dema Ewropa û Amerîka vê rewşê di nav Kurdan de dibînin, dibêjin, baş e, em dixwazin piştgiriya Kurdan bikin lê Kurd bi xwe beramberên xwe xurt dikin!
Divê Kurd çi bikin?
Divê hemû hêz û aliyên Kurdistanî bicivin û li ser peymaneke niştimanî li hev bikin. Divê bendên vê peymanê xalên girîng ên ewlekariya neteweyî ya gelê Kurd li xwe bigire. Herwiha, divê ev peyman ji hêzên Kurdistanî re bibe nexşerêyek ji bo têkilîyên navxweyî yên Kurdan û reftara wan bi Bexdayê re.
Heta ku Kurd neçar bin ku wekî niha di nav sînorên welatên niha de bijîn, pêwîst e hewl were dayîn ku peymanên Kurdan bi Bexda, Enqere û Tehranê re, li şûna peymanên stratejîk ên demdirêj (me li jor qal kir), teşeya peymaneke taktîkî ya demkurt werbigirin.
Divê Kurd xwe pir bi baldarî û başî ji qanûna gaz û petrolê re amade bikin. Divê Herêma Kurdistanê hemû alavên fişar û desthilatê radestî Bexdayê neke. Divê hewl bê dayîn ku hevsengiyek di navbera Hewlêr û Bexdayê de hebe.
Ne şert e her mijareke ku Bexda li hember Hewlêrê tev dide, rewa be. Divê were şirovekirin ka ew mijar heta kîjan radeyê bi destûrê re li hev dike. Baştir e jî ku Hewlêr mijaran li hember Bexdayê tev bide.
Divê Kurd bêyî ku guh bidin statûya Kurdan li Bexdayê, têkiliyên xwe yên dîplomatîk nemaze bi Amerîka û welatên Ewropaya Rojava re berdewam bikin.
Pirsa Kurd rewa ye. Doza Kurd berî herî tişt niştimanî - neteweyî ye. Ev demek e ku aliyê aborî bêhtir di vê pirsê de serdest e. Divê di vê hêlê de hevsengiyek di navbera têgiha niştimanî - neteweyî û aborî û civakî – şaristanî de hebe.
Çênabe li Kerkûk û Sergeranê (çend kîlometreyan li başûrê Hewlêrê) Ereb her cure tiştên qirêj bi ser Kurdan de bibarînin û li Hewlêr, Silêmanî û li Herêma Kurdistanê bi giştî Ereb milkan bi sadeyî û hêsanî li ser navên xwe tapo bikin! Rast e, Herêma Kurdistanê beşek ji Îraqê ye lê di destê Kurdan de ye ku hêsankariyê bikin an jî rê li ber wan dijwar bikin.
Çênabe hêsankarî ji wan Ereban re bê kirin ku mal û zarokên xwe tînin Hewlêrê (ji ber ku baweriya wan bi hevneteweyên wan nayê) û li Bexdayê jî dabaşa (bakurê me yê delal) dikin û heta dilopa dawî dijayetiya Kurdan dikin!
Ka em di vê xalê de rolan biguherînin. Werin em bibêjin, li Bexdayê desthilata Îraqê di destê Kurdan de ye û Ereb li Hewlêrê desthilatdar in û Kurd li Bexdayê wê rezîlî û piçûkxistinê tînin serê Ereban li Hewlêrê û pereyan naşînin Hewlêrê û mafên wan ên rewa nas nakin! Ez dipirsim, gelo wê demê Ereban li Hewlêrê alava fişarê ya avê bi kar nedianîn? Binêrin, Tirkiye çawa avê wekî amûreke zext û desthilatê dijî Îraqê bi kar tîne.
Heger ne bi sedema Îngilîstan û Fransayê bûya, gelê Kurd rastî wan hemî bobelat û derdeseriyên sedsala borî nedihat. Ango divê Kurd pir bi tundî û eşkere zexta dîplomatîk a moralî deynin ser Îngilîstan û Fransayê ji bo rastkirina wê rewşa qirêj a ku li Rojhilata Navîn dirust kirin û Kurd tê de zirarmendên herî sereke bûn.
Ev têgih di destê Kurdan de amûreke zextê ya bi hêz û bi bandor e. Divê Kurd bê rawestan, berdewam û bi awayekî objektîf li ser kar bikin.
Revenda Kurdistanî li derve gencîne ye. Divê hewl bê dayîn ku ev gencîne çalaktir û aktîvtir bibe, xasma mifa ji kesên jêhatî bê wergirtin û lobî û piştgiriyeke baştir û zêdetir ji Kurdistanê re were misogerkirin.
*Kenan Şêxo: Konsulê Fexrî yê Berê yê Almanya li Herêma Kurdistanê[1]