#Sırrı Süreyya Önder# (7 Temmuz 1962, Adıyaman - 3 Mayıs 2025, İstanbul), Türk yönetmen, senarist, yapımcı, oyuncu, gazeteci ve siyasetçidir. DEM Parti İstanbul Milletvekilliği ve TBMM Başkanvekilliği yapmıştır.
Yönetmenlik, senaristlik, oyunculuk, müzik yapımcılığı ve ulusal basında köşe yazarlığı yaptı. Emek, Demokrasi ve Özgürlük Bloku (BDP'nin desteklediği bağımsızlar) saflarında katıldığı 2011 genel seçimlerinde, İstanbul 2. bölgeden milletvekili seçildi. 2014 yerel seçimlerinde HDP'nin İstanbul Büyükşehir Belediyesi başkan adayı oldu, ancak kazanamadı. HDP saflarında katıldığı Haziran 2015 genel seçimlerinde ve Kasım 2015 genel seçimlerinde Ankara 1. bölgeden milletvekili seçildi. TBMM 24. Dönem İstanbul, 25. Dönem ve 26. Dönem Ankara milletvekili olarak görev yaptı. 2023 Türkiye genel seçimlerinde DEM Partiden 28. dönem İstanbul milletvekili seçildi.
=KTML_Bold=Yaşamı=KTML_End=
Sırrı Süreyya Önder, 1962 yılında Adıyaman ilinin merkez ilçesinde, Türkmen kökenli bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Berber ve arzuhalci olan babası, 1960'lı yıllarda Türkiye İşçi Partisi'nin Adıyaman kurucusu ve il başkanı olmuştur. Sekiz yaşındayken babası sirozdan ölen Önder, annesi ve dört kardeşi ile dedesinin evine taşındı ve bu dönemde bir fotoğrafçıda çırak olarak çalışmaya başladı. Fotoğrafçılıktan aldığı ücretin ailesini geçindirmeye yetmemesi üzerine 16 yaşını bitirdikten sonra Sıtma Savaş ve Eradikasyon Teşkilatına mevsimlik işçi olarak girdi. Milliyetçi Cephe Hükûmeti kurulunca bu işini kaybeden Önder, bir lastik tamirci dükkânı açtı.
=KTML_Bold=Eğitim yılları ve siyasi yaşamı=KTML_End=
1978 yılında Adıyaman Lisesinde lise ikinci sınıf öğrencisi iken Maraş Katliamı'nı protesto ettiği için tutuklanarak cezaevine giren Önder, tahliye olduktan sonra üniversite sınavında ilk tercihi olan Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesini kazanarak Ankara'ya gitti. 12 Eylül Darbesi yapıldığında Ankara'daydı. İlk tutuklama furyasında hapse girdi. Uzunca bir yargılama sürecinin ardından on iki yıl hapse mahkûm edildi. Afişlerle aranmaya başladığı zaman Ankara'nın Altındağ ilçesinde bir gecekonduda saklanan Önder, geçmiş yıllarda beraber işkence gördüğü bir arkadaşının, saklandığı yeri ihbar etmesi ile yakalandı ve 105 gün DAL adı verilen bir yerde tutuldu. 105 gün tutukluluğun ardından mahkûmiyeti sona erdi. Açlık grevi gibi protestolar ve eylemler nedeniyle infazlarının yakılması sonucu çeşitli cezaevlerinde yedi yıl hapis yattı.
Önder, 2013 Taksim Gezi Parkı olayları esnasında biber gazı fişeğinin isabet etmesi sonucu hastaneye kaldırıldı.
Abdullah Öcalan ile Türk Hükûmeti arasında 28 Şubat 2015'te Dolmabahçe Mutabakatı'na yol açan diyalogu kolaylaştıran HDP'li siyasetçilerden oluşan bir heyetin
parçasıydı. Önder, 2013 yılında Nevruz kutlamaları sırasında yaptığı konuşma nedeniyle 3 Aralık 2018'de 43 ay hapis cezasına çarptırıldı. 6 Aralık 2018'de Kocaeli'de Kandıra F tipi cezaevine girdi. Önder, bir gün önce Anayasa Mahkemesi'nin ifade özgürlüğünün ihlal edildiğine karar vermesi üzerine 4 Ekim 2019'da serbest bırakıldı. 17 Mart 2021'de Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Bekir Şahin, Kürdistan İşçi Partisi (PKK) ile örgütsel birlik içinde olduğu gerekçesiyle Önder ve 686 HDP'liye beş yıl siyasetten men ve HDP'nin kapatılması için Anayasa Mahkemesine dava açtı. 16 Mayıs 2024'te görülen Kobani Davası'nda, Önder için beraat kararı verildi.
=KTML_Bold=Yazarlık=KTML_End=
Önder, gazeteciliğe Ocak 2010 - Mart 2010 tarihleri arasında BirGün gazetesinde köşe yazıları yazarak başladı. Ekim 2010'dan sonra Radikal gazetesinde, 2011 Mayıs - Haziran aylarında Özgür Gündem gazetesinde köşe yazarlığı yaptı.
=KTML_Bold=Kitap=KTML_End=
Yıl Kitap Yazar
2009 Beynelmilel Sırrı Süreyya Önder
=KTML_Bold=Ölümü=KTML_End=
15 Nisan 2025'te kalp krizi geçiren Önder, hastaneye şuuru kapalı ve nabızsız bir şekilde getirildi ve yapılan acil müdahalelerle yeniden dolaşımı sağlandı. Yapılan tetkiklerde aort damarında boydan boya yırtık tespit edilmesi üzerine, saat 23.35'te acil olarak ameliyata alındı. Yaklaşık 12 saat süren ameliyat sırasında by-pass ve aort greftleme uygulandı.
On sekiz gün boyunca yoğun bakımda tedavisi devam eden Önder, geçirdiği operasyon sonrasında gelişen komplikasyonlar nedeniyle çoklu organ yetmezliğine girdi. Tüm müdahalelere rağmen kurtarılamayan Önder, 3 Mayıs 2025 tarihinde tedavi gördüğü Florence Nightingale Hastanesi'nde saat 16.10'da öldü.
=KTML_Bold=Film=KTML_End=ografisi
=KTML_Bold=Dizi=KTML_End=
Yıl Dizi Görevi
2005 - 2008 Emret Komutanım Senarist
2008 Kalpsiz Adam Senaryo Danışmanı
Film
Uzun Metraj
=KTML_Bold=Yıl Film Görevi=KTML_End=
2006 Beynelmilel Yönetmen, Senarist, Müzik, Oyuncu
Sis ve Gece Oyuncu
2007 Mutluluk Uyarlama
2008 O... Çocukları Senarist
2009 Ada: Zombilerin Düğünü Oyuncu
=KTML_Bold=Ejder Kapanı Oyuncu=KTML_End=
2010 Mar Oyuncu
2012 Yeraltı Oyuncu
=KTML_Bold=F Tipi film Yönetmen, Senarist=KTML_End=
2012 Feraahfeza Oyuncu
2013 Düğün Dernek Oyuncu
2014 İtirazım Var Senarist, Oyuncu
2015 İçimdeki Ses Kendisi
2017 14 Tirmeh Oyuncu
2018 Manyak Oyuncu
=KTML_Bold=Kısa Film=KTML_End=
Yıl Adı Görevi
2007 Taş Yok Mu Taş Yönetmen, Senarist, Yapımcı, Oyuncu
=KTML_Bold=Ödüller=KTML_End=
2007 - 18. Ankara Uluslararası Film Festivali, Ulusal Uzun Film Yarışması, Onat Kutlar En İyi Senaryo ödülü (Sırrı Süreyya Önder)
2007 - 14. Altın Koza Film Festivali, Ulusal yarışma, En İyi Senaryo - Sırrı Süreyya Önder
2009 - 7. Karaçi Uluslararası Film Festivali, En iyi Yönetmen (Sırrı Süreyya Önder ve Muharrem Gülmez)[1]