هۆکاروو سەرهۊردای زوانی هۆرامی مۆدێرنی
بەشۍ: یەکەمە
شێعرەو هەرەکۊڵەو مامۊ مۆمنی نۆتشی دەهەو 1350 واچیەیەنە. ئەر سەرنجوو زوانو ئی شێعرێ دەیمێ مزانمۍ کە چڼ هۆرامیانەن. مەبەستما جە هۆرامیانەی زوانێوی پاک و بۍ گەردا کە ئەڎا و تاتێو ئېمەیچ قسێشا پنە کەردەن. ئی زوانە تەقریبەن تەمام و کەماڵ پابەندا بە ساخت و گرامێروو زوانی هۆرامیۆ. ئېمە وەڵتەر چڼ قەڕنێ ئەدەبېیاتما بە زوانی هۆرامی چوار چۆو سۆننەتی ئەدەبی گۊرانېیەنە بېیەن. بەڵام ئا زوانە مێعیارە کە سۆننەتی گۊرانېیەنە بە هەرمانە بریان، زوانێوی تێکەڵ بېیەن کە فرە چیروو کاریگەری بە تایبەت باقی زاراوە کوردیەکانە بېیەن و فرەو جارا جە ساختار و واچەکانە جە زوانو قسەکەردەی هۆرامی دوور کەوتەنۆ. ئینە تایبەت تەنیا پا شاعێرا کە زوانی ئەسڵیشا هۆرامی نەبېیەن، نېیا ، بەڵکوو ئا شاعێریچە جوغرافیاو هۆرامانېیەنە ژیوەینێ دیارتەرینشا بېسارانی و سەیدی پا سەبکە شێعرێشا واتێنێ و چا زوانیە ئێستفادەشا کەردەن. هەڵبەت سەیدی بڕېو جارێ بە تایبەت جە شێعرە عروزیەکاشەنە چا زوانیە ( زوانو سۆننەتی گۊرانی) دوور کەوتەنۆ. ئینەیچە هۆکارش ئانەنە کە بنەماو سۆننەتی ئەدەبی گۊرانی شێعرێ دە بڕگەیێ بېیەن. پەوکی سەیدیچ چاگە شێعرێ دە بڕگەیێش واتێنێ فرەتەر چیروو کاریگەری زوانو سۆننەتی ئەدەبی گۊرانېیەنە بېیەن. هەرپاسە بە باوەروو ئېمە شۆڕشێو کە چنی نالی جە ئەدەبېیاتی کوردیەنە دەسش پنە کەرد، جە لەونێڤۆ فاڕیای زوانو ئەدەبېیاتی ( جە کوردی هۆرامیۆ پەی کوردی سۆرانی) نەبېیەن، بەڵکوو بنەڕەتەنە هۆرۆگېڵای بڕېو جە شاعێراو بابانی جە شێعرێ دە بڕگەیێ و سەرهۊردای شێعرێ عروزیێ بېیەن. بەڵام چوون شێعرەی دە بڕگەییە چوارچۆ سۆننەتی گۊرانېیەنە ئەژناسیەیبێ، کەسانېو پېسەو نالی کە وېشا چا سۆننەتیە بڕی، ئیتر هێژۆمۆنی زوانو سۆننەتی ئەدەبی گۊرانی (کە هۆرامی بێ) سەرشاوە نەمەن. چنی ئانەیچە فرە دماو نالیچ ئا شاعێرێ کە پابەند بە واتەو شێعرەی دەبڕگەیێ بێنێ و چوار چۆو سۆننەتی ئەدەبی گۊرانېیەنە نویسێنێ ، زوانو شێعرەکېشا هەر هۆرامی بێ. دیارتەرینشا مەولۊی تاوەگۆزی کە پېسەو نالی ئاڎیچ جافوو شارەزووری بۍ ، دەوروو نیم سەدەی دمای نالی ژیوێ ، بەڵام شێعرەی هۆرامیە و سۆننەتی ئەدەبی گۊرانیش یاونا لوتکە...
گوزەر جە سۆننەتی گۊرانی چا ناوچانە کە زوانی لۆکاڵشا هۆرامی نەبۍ ، چنی گوزەر جە زوانی هۆرامی و سەرهۊردای زاراوە لۆکاڵەکا پېسەو سۆرانی، قەرین بێ. بەڵام جە هۆرامان گوزەر جە سۆننەتی گۊرانی بە سەرهۊردای زوانی هۆرامی مۆدێرنی وېش ئەرمانا. دیارتەرین تایبەتمەندیو ئی زوانە مۆدێڕنیە ئانەنە کە چنی زوانو قسەکەردەی خەڵکی فرە نزیکتەرا ، پابەندیش بە ساخت و واچە هۆرامیەکا زیاتەرا. پێڎابېیەیو ئی زوانە تازەیە پېسەو زوانو نویستەی و ئەدەبی ، متاومۍ جە میانەو سەدەی وەڵینیۆ شۊنی هۆ گېرمێ کە شێعرەکێو مۆمنی نۆتشی یۊ جە نموونەکاشەنێ و تاکو ئارۊ جە بەرهەموو ئا کەسانە کە شێعر و نەسری ئاوانگارد یا غەزەڵەی کۊمەڵایەتی هۆرامیە ماچا ( کەسانېو پېسە جەماڵ قادر پوور، سەعدی غەریبی ، خەمیار هۆرامی، ڕەئووف مەحموودپور ، کەیهان عەزیزی ، فەرشید ڕۊستەمی، ژوان ڕەحیمی، ئەحسەن ڕەشیدی، مۆدرێک کەریمی و...)، وېش وینۆوە.
دوورەو کەوتەی جە زوانو سۆننەتی گۊرانی و سەرهۊردای زوانی هۆرامی بە شێوازێوی تازە ، چېوێوا ئەو گرڎ کەسی دیارا ، بەڵام تاکو ئیسە جە بارەو هۆهەرمانەکاو ئی فاڕیایۆ باس و پەیجۊر نەکریان. هەر عاننە واچیان کە ئا زوانە هینوو ئۊسای بېیەن و ئارۊ لازما کە پی شێوازە تازە بنویسیۆ. ئېمە چیگەنە گەرەکمانە ئیشارە بە یۊ جە هۆکارە ئەسڵیەکاو ئی فاڕیایە جە وینگاو وېماوە دەیمێ. هامکات ئانەیە مزانمۍ کە دیاردێ کۊمەڵایەتی و تاریخیێ، چڼ هۆکار و ماڵتی فاکتەرێنێ و ئی هۆکارە ئېمە دەسنیشانش کەرمۍ ڕەنگا تەنیا یۊ جە هۆهەرمانەکا ، بەڵام بە باوەروو ئېمە موهێمتەرینشانە. ئۆمێدوارێنمێ پەیجۊرهەرمانۍو تاریخ و تارېخو ئەدەبېیاتی کوردی سەرنجشا پەی ئی بابەتیە کېشیۆ و دماڕۆنە پەیجۊرێوی هەمەلایەنەش سەر کریۆ:
بە باوەڕوو ئېمە دیاردەو مامۊ مۆمنی نۆتشی و بە گردی سەرهۊردای زوانی هۆرامی تازەی ، نەتیجێ و بەرهەموو وەڵاو بیەو سەواڎی جە کۊمەڵگا و بەرئامای ئێنحساریش جە دەسو چینی نوخبەی سۆننەتیەنە بېیەن. هەرپاسە مزانمۍ تاکو وەڵێو سەڎ ساڵا سەواڎ جە ئێنحساروو چینێوی تایبەتوو کۊمەڵگای پېسەو شێخ و مەڵڵا و بەگزاڎە و مۆستەوفی و...بېیەن. ئینێ کە متاومۍ نامۍشا بنیەیمێ ئێلیت و نۆخبەی سۆننەتیو کۊمەڵگای، سۆننەتێوی ئەدەبیشا کە سۆننەتی ئەدەبی گۊرانی بېیەن، شۊنی گېرتەن و نەسڵ بە نەسڵ ئی سۆننەتە ئەدەبیشا پەیڕەو کەردەن. ئی سۆننەتە و زوانەکەش بە زوانێوی فاخر و عەلامەتوو سەواڎداری زانان و وېشا جە زوانو قسە کەردەی خەڵکی بە دوور گېرتەن.
مۆدەڕڕێس سەعیدی.[1]
Kurdipedia is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze opname en de eigenaar is daarvoor verantwoordelijk. Kurdipedia nam het op voor archiefdoeleinden.
Dit item werd in het (هەورامی) geschreven, klik op het pictogram
om het item te openen in de originele taal!
ئی بابەتۍ بە زۋانی (هەورامی) نۋیسیێنە، پەی ئەۋەکەرڎەی بابەتەکۍ بە زۋانېۋ کە نۋیسێنە، سەرو ئایکۆنو
ی کلیک کەرە!
Dit item is 110 keer bekeken
Schrijf uw commentaar over dit item!