Dit item is volgens Kurdipedia's Standaarden nog niet afgerond en verder moet het herzien/aangepast worden!

بەداخەوە جارێکی دیکە دادگای فیدراڵیی ئێراق، بڕیارێکی دیکەی لە دژی مافەکانی خەڵکی کوردستان دەرکرد و ئومێدی ڕێکەوتن و هەماهەنگیی زیاتری نێوان حکومەتی هەرێمی کوردستان و حکومەتی فیدراڵی زۆر کەمکردەوە و بووە سەرەتای گرژکردنەوە ناکۆکییەکان.
دادگای فیدراڵی، چەندین جارە بەبێ لەبەرچاوگرتنی ماف و شایستەکانی خەڵکی کوردستان بڕیار لە دژی ماف و دەسکەوتەکانی دەدات. وێڕای ئەوەی کە گومان لەسەر دەستووریبوونی کۆی دامەزراوەکەش هەیە و پێویستە بەپێی بنەماکانی دەستوور دابمەزرێندرێت و ڕێز لە مافەکانی تەواوی پێکهاتەکان بگرێت و دادپەروەری و وەکیەکی لەنێوان هەموان بەدیبهێنیت. ئەو بڕیارەی دادگای فیدراڵی کاریگەریی ڕاستەوخۆی دەبێت لەسەر ژیان و قووتی فەرمانبەران و سەرجەم خەڵکی کوردستان و خزمەتگوزارییە گشتییەکان. کاریگەریی خراپیش دەکاتە سەر ئەو لە یەککنزیکبوونەوە و لیکتێگەیشتنانەی لەنێوان هەولێر و بەغدا هاتبوونە ئاراوە و خەڵکی هەموو ئێراق بە ئومێدبوون ببێتە سەرەتای کۆتایی ناکۆکییەکانی نێوانیان و جێبەجێکردنی مادە دەستوورییەکان و گێڕانەوەی مافی هەموو ناوچەکان.
ئەو بڕیارەی دادگا دەبێتە هۆکارێک بۆ فرانبوونی درزی نێوان ڕێکەوتن و پێکهاتنی سەرجەم پێکهاتەکانی ئێراق، لەبری نزیککردنەوەی هاووڵاتییان و هێزە سیاسییەکان، پتر لە یەکیان دووردەخاتەوە و کێشە و ناکۆکی و ئاستەنگەکانی ئێراقیش زیاد دەکات.
بەناوی پەڕڵەمانی کوردستانەوە داواکارین هەموو ئەو بڕیارە ناڕەوایانەی لە دژی خەڵکی کوردستان دەرکراون هەڵبوەشینرێنەوە و جارێکی دیکە دەرگا بۆ گفتوگۆ و ڕێکەوتن بکرێتەوە.
دادگا و بنەماکانی یاسا بۆ لێکتێگەیشتن و لەیەکەوەنزیکبوون و دادپەروەرییە، نەک بۆ دوورکەوتنەوە و ترازان و خۆسەپاندن.[1]

پەڕڵەمانی کوردستان
26ی 1ی 2023

پەیامێک لە سەرۆکی ئەنجوومەنی دادوەری هەرێمی کوردستانەوە سەبارەت بە بڕیاری دادگای فیدراڵی
دادگای باڵای فیدراڵی ئێراق بڕیاری داوە بە نادرووستی ناردنی ئەو بڕە پارەیەی کە لەچوارچێوەی دەستور و یاساکان و هەروەها ڕێکەوتنەکانی ‌نێوان حکومەتی هەرێم و حکومەتی فیدراڵی، پێویست بوو بۆ هەرێم بنێردرێت.
ئەم بڕیارە هیچ خزمەت بە سەقامگیری و ئارامی لە ئێراقدا ناکات، بە پێچەوانەوە، لەدژی ئەو هەوڵ و کۆششانەیە کە لە ساڵی ڕابردوو، ئێراقی لە قەیرانێکی سەخت دەرباز کرد بۆ پێکهێنانی حکومەتی نوێ و لەکاتێکیشدایە کە پێشڤەچونێکی باش لەنێوان هەرێمی کوردستان و حکومەتی فیدراڵیدا هەیە بۆ چارەسەرکردنی کێشە و گرفتەکانی ڕابردوو.
ئێمە پێشتریش بۆچوونی خۆمان ڕاگەیاندووە کە دادگای فیدراڵی ئێستای ئێراق نادەستورییە و پێویستە پێداچوونەوە بە پێکهاتەی ئەو دادگایەدا بکرێت، ئەویش بەرێگەی یاسایەکی نوێ کە بەپێی حوکمەکانی دەستور بێت بە تایبەت حوکمەکانی مادەی 92 کە بە ڕوونی باس لە میکانیزمەکانی دامەزراندنی دادگای فیدراڵی دەکات.
ناکرێت لە قۆناغێکی هەستیاری وەک ئێستای ئێراقدا، دادگای باڵای فیدراڵی بە چاوی زۆرینە و کەمینە بڕیار بدات و جیاوازی لەنێوان پێکهاتەکانی ئێراقدا بکات بە تایبەت بابەتی موچە و قوتی خەڵک کە دەبێت دوور بێت لە هەر گوشارو دەستێوەردانێکی سیاسی یان بەناو یاسایی. لێرەدا داوا لە هەموو لایەنە پەیوەندیدارەکان دەکەین لەشوێنی ئاڵۆزترکردنی کێشە و گرفتەکان، بەدوای چارەسەریی دەستوری و یاساییدا بگەڕێن و لە هەموویان گرنگتر داڕشتنی یاسایەکی نوێ بۆ پێکهێنانی دادگای فیدراڵی کە تێیدا مافی هەموو لایەنێک بە بێ ڕەچاوکردنی زۆرینە یان کەمینە پارێزراو بێت و ناوەرۆکی دەستوری ساڵی 2005، کە هەموو گەلانی ئێراق دەنگیان پێداوە جێبەجێ بکرێت.[1]

دادوەر
عەبدولجەبار عەزیز حەسەن
سەرۆکی ئەنجوومەنی دادوەری هەرێمی کوردستان
26/1/2023

ڕاگەیەنراوی پێنج حزبی کوردستانی سەبارەت بە بڕیاری دادگای فیدراڵی ئێراق
جەماوەری خۆڕاگری کوردستان
لە کاتێکدا ئێراق بە دۆخێکی دژوار و ناسەقامگیردا گوزەر دەکات و هەوڵەکان بە ئاڕاستەی لێکتێگەیشتن و دۆزینەوەی چارەسەر دەڕوات لەنێوان هەرێمی کوردستان و حکومەتی ئێراقی فیدراڵ ، بۆ ڕەخساندنی قۆناغێکی نوێی بەڕێوەبردنی دەوڵەت و پێکەوە ژیانی برایانە ، لەو هەلو مەرجەدا دادگای فیدراڵی ئێراق بڕیاری بڕینی ماف و شایستە داراییەکانی هەرێمی کوردستانی داوە ، کە ئەو هەنگاوانە خزمەت بە ئاییندەی برایەتی و بەرەوپێشبردنی هەوڵەکانی ڕێکەوتن ناکات .هەرێمی کوردستان وەک قەوارەیەکی دەستووری ماف و شایستەی ڕەوای دەستووری هەیە و پێویستە دادگای فیدراڵی لەسەر مافە دەستووریەکانی هەرێمی کوردستانیش ڕۆڵ و بڕیاری هەبێت بەتایبەتی مادەی (140) ی دەستووری کە بە ڕونی پێشێل کراوە ، بۆ دەرخستنی ڕۆڵی دادپەروەرانەو بێلایەنانەی خۆی .
بڕیارەکانی دادگای فیدراڵی پێشێلکردنی مافی هاووڵاتیانی هەرێمی کوردستانە و تێکدانی کەشی ڕێکەوتن و گفتوگۆیە .بۆیە ناڕەزایی بەرانبەر ئەو بڕیارە دەردەبڕین و داواکارین حزب و لایەنە سیاسییەکان و گەلەکەمان یەکگرتوو بن بۆ بەدەستهێنانی مافە دەستوریەکانی هاووڵاتیانی کوردستان.[1]

پێنج حزبی کوردستانی:
-#بزووتنەوەی چاکسازیی نیشتمانی#
-بزووتنەوەی ئاشتیخوازانی کوردستان
-حزبی پێشکەوتنخوازی دیموکراتی کوردستان
-#پارتی سەوزی کوردستان#
-پارتی نەتەوەی کوردستان