عوسمان عومەر
ئیران لەجەنگێکی درێژخایەن بوو لەگەل عیراق سەرەرای ئەوئابلوقە ئابوریەی خرابوە سەری لەلایەن ولاتانی ڕۆژئاواوەو پشتیوانی کردنی عیراق لەلایەن ئەمریکا وفەرەنسا ولاتانی ناتۆ و ولاتە عەرەبیەکان و ئیمارەتەکانی کەنداو کە دواتر وەک دووپشکە ڕەشە بە کوەیتیەوە داو داگیری کرد چۆن ی ن ک پیویستی بە دەرچەیەک بوو ئیرانیش بەو شیوەیە پیویستی بەهێزێکی شەرکەری تۆکمەی ناوچە ئازاد کراوی وەک یەکیتی هەبوو چونکە دەیانزانی گەر هێزەکانی ئیران بینە ناوچەکانیان ئەوا شەریان دەکرێ و بەرنامەکانیان تێکدەچێ بۆیە بۆ زیاتر چاو ڕونی وەفدێکی تریان هاتنەوە لای سەرکردایەتی ی ن ک و سەردانی ناوچە ئازادکراوە فراوانەکانیان کرد وئینجا برواو متمانەیان بەوەهێنا کە یەکیتی دەتوانێ و دەسەلاتی ئەوەی هەیە کە گورزی کوشندە ئاراستەی دام و دەزگا نەوتی وئابوریەکانی کەرکووک بکات وعیراق لە ڕووی ئابوریەوە تارادەیەک توشی ئیفلیجی بکات … هەروەک شەهیدی نەمر (علی حسین – شوانی تەنسیق) بوی باسکردم کەچەند کەسیکیان لە ئیرانیەکان بردبووە نزیک بیرە نەوتەکانی کرکوک (زەمبور و بای حەسەن و جەوەل بۆر) ئیرانیەکان سەریان سورمابوو ئاوا بەئاسانی بەپەنای داتێپەردەبن و هیچتان نەکردووە ئەویش لەوەلامدا وتبوی ئیمە چەک و تفاقی جەنگی وامان نییە گەرنا دەتوانین تا سەر ڕێی بەغداش کۆنترۆل بکەین خۆتان بەچاوی خۆتان بینیتان هێزی ی ن ک تاکوێ دەسەلات و سنوری هەیە.
سالی 1980 کاتێ جەنابی #مامجەلال# چەند تەنێ چەکی قورس و سوک و تەقەمەنی و تەنانەت (زوارق مطاطية سريعة -بەلەمی خێرای مەطاطی) کە دۆشکای لەسەر دەبەسترا وەک هاوکاری لە ڕیکخراوە فەلەستینیەکان و جەبهەی شەعبی وسوریاو لیبیا لەگەل خۆی هینابوو بەلام ئێرانیەکان دەستیان بەسەردا گرتبوو …. سەرەتا ڕێککەوتنەکە وابوو کە مەکتەبێکی پەیوەندیەکان لەسەردەشت بکرێتەوە بۆ هەماهەنگی وهاوکاری ئەو نەخۆش پەکەوتانەی شۆرش و ناردنە دەرەوەیان بۆ چارەسەر و کۆمەک و هاوکاری لەوێ دانرا چونکە ناوچەکانمان ئابلوقەیەکی ئابوری توندی لەسەر بوو , ئەوانیش وەک نمایندە بارەگایەکیان بۆ دانرابوو لەیاخسەمەر.. دوای چەند جەولەیەک لەکۆبونەوە سەرەتای ڕێکەوتنەکە بەسەردانی جەنابی مامجەلال بۆ تاران و وەک عەدەد بیتەل خارە ئازادی لەگەل خۆی بردبوو بەندەش لەیاخسەمەر مابومەوە بۆ واژوو کردنی ڕیکەوتنەکە و دواتر سەردانی جەنابی کاک نەوشیروان بۆ دەرەوەی ولات بۆ چارەسەر و ناردنی بریندارو نەخۆش و سەردانی ڕۆژنامەنوس و ئەندامانی دەرەوەی ولاتی ی ن ک بۆ ناوەو تا وای لێهاتبوو ببوە نوکتە (ئێرانم دەیەشێ) بەلام زۆر بە ڕیکوپێکی و توندو تۆلی کاری ئەوهاتن چونانە دەکرا.
پاش گەرانەوەی جەنابی مام لە گەشتەکەی هەروەها کاک نەوشیروان سەرەتاکانی ڕیککەوتنەکە بە ناردنی کەل و پەلی پێشمەرگانە و چەک و تەقەمەنی بەهۆی بێتەلی گومرگی سەفرەوە کە کاک سالار کاری لەسەر دەکرد …. بروسکەکان هەموی بە شفرەی تایبەت ئامادە دەکراو ئیمەش وەرمان دەگرت و شیمان دەکردەوە ناوی نهێنی بۆ چەکەکان دانرا بوو وەک (کەلەشێر , مریشک , مەر , بزن , گا , قوماش فەرش , قالی کاشان و …. هتد) ئەمانە چەکی کلاشنکۆف , بی کەی سی , دۆشیکای 12,5 ملم دۆشیکای 14,5 ملم , ڕۆکێتی سام 7ی ڕووسی دژی فرۆکە و مینی کاتیوشا , هاوەنی 120 ملم , 82 ملم و ڕۆکیتی ساگەری ڕوسی دژی تانک و بە هەموو تەقەمەنیەکانیەوە و زیادەش زۆر جار بەکاک سالارم دەوت بۆ خۆشی ئەرێ کاکە ئەو هەموو کەلەشێرو مریشکەت ناردووە ئەتوانین لێی سەربرین گەر نا ئەبێ کولانەیەکی گەورە دروستکەین خۆ پێمان بەخێو ناکرێ ئاوا …. زۆر لە سەرکردەکانی وەک شەهید کاک #جەبار فەرمان# و شەهید غەریب هەلەدنی و سەرکردەو فەرماندەو پیشمەرگە بەهینان گواستنەوەی ئەوچەکانە هیلاک و سەرقاڵ بوون بەو ڕیگا سەخت و پەراندنەوەی لەچەمی هەرزنە لەهەموشی گرنگتر ئەوەبوو ڕژێمی عیراق سەرەرای ئەو هەموو گوێگرتنە لەبیتەلەکانمان بە تازەترین ئامێر نەیتوانی سود لە تاکە بروسکەیەکمان ببینێ ببێ بەزانیاری بۆی.
دوای ئەوە چەندین بروسکەی زانیاریمان دەنارد بۆ شەهید شوانی تەنسیق و وەلامەکەیمان وەردەگرتەوە سەبارەت بەکەرکووک بەهۆی ئەوەی بەندەو خارە پەیوەندیەکی متمانە پێکراو وخۆشەویستی وریزمان لەگەل شەهید شوان هەبوو زۆرجار بە شفرە تایبەتەکەی خۆی پێی دەوتین چاوەرێی زرمەمان بن ئەوەندەش پیاویکی ڕوح سوک وسادەو لەخۆ بوردو بوو زۆرجار پێشنیاری بیرۆکەی شفرەی نوێی بۆ دەکردین لای جەنابی مامجەلالیش زۆر خۆشەویست وریزی لێ دەگیرا زۆرجار کە دەهاتە سەرکردایەتی نەدەچوە میوانخانە تایبەتەکەی جەنابی لای ئێمە دەخەوت وەک خۆمان هەلس وکەوتی دەکرد ڕوحی شادبێ ,لەیەکێ لەوجارانە کە لامان بوو پێی وتین دەزانم ئیوە نهینی دەپاریزن بۆیە وتی بەنیازی لیدانی بیرە نەوتەکانی کەرکووک و دەوروبەرین کەهاتوم زانیاری وردم بۆ جەنابی مامجەلال هێناوە دەربارەی ئەوە.
ڕۆژانی4 و5 و6 /ی تشرینی یەکەمی 1986 پاش بروسکە کردن بۆ مەلبەدەکان و گەیشتنی زۆربەی فەرماندەو سەرکردەکان کۆبونەوەی سەرکردایەتی ئەنجامدرا و ڕۆژانی 7 و 8 /ی تشرینی یەکەم بەرەبەرە سەرکردەو فەرماندەکان بە بەشە چەک وتەقەمەنی و شارەزا ئیرانیەکان بەرەو ناوچەکانی خۆیان گەرانەوە و جەنابی کاک نەوشیروانیش بە هێزێکەوە بەرەو سورقاوشان بە ڕیکەوت وکاک دارا وەک عەدەد بێتەلی دەزگای پێشمەرگایەتی لەگەل جەنابی بوو لەگەل کاک عەلی بچکۆل بۆیەش بیتەلی خۆی نەبردبوو بۆ ئەوەی دوژمن هەست نەکات کە کاک نەوشیروان لە ناوچەکەیە و تەمای شتێکیان هەیە.
شەوی 9/10 ی تشرینی یەکەمی 1986 هیرشەکان کاتژمێر 12ی شەو دەشتی پێکرد لە هەموو لایەکەوە بەرە بەرەش بیتەلی مەلبەند و فەرماندەکان دەهاتنە خەت بەر لە چارەکێک لە دەستپێکی کارەکە جەنابی مام بروسکەیەکی زانیاری دابوینێ کە بکرێتە شفرە و بدرێ بەوقۆلەی کاک کۆسرەت سەرپەرپشتی دەکات هەندیکیمان ئامادە کردبوو بەلام بەهۆی زۆری بروسکەکەو دواکەوتنی هاتنە سەرخەتی بیتەلەکەی کاک کۆسرەت کە شەهید عەبدولا عبدالواحد کە یەکیک لە عەدەد بیتەلە زیرەک و بەتواناکان لەگەلی بوو نەتوانرا پیشوەخت بروسکە بگەیەنرێتە دەست بەلام پیش دەستپێکی هیرشەکە بەچەند دەققەیە توانیم بروسکەکەی بگەیەنمێ بە بێ شفرە چونکە شەهید وتی کاتم نییە بۆ کردنەوەی شفرە وکارەکە خەریکە دەست پێدەکات بەلام بەئالوگۆری زۆر لە شەپۆلەکان کارەکەم ئەنجام دا …. جەنابی مام هەر ئەوشەوە چوو بۆ سەردانی شەهید دکتۆر عبدالرحمن قاسملو ئەوەی لەیادم بێ بروسکەکە سەبارەت بە سود وەرگرتن بوو لە ڕادیۆی ئیف ئیم بۆ تەشویش خستنە سەر چاوەسحریەکانی دەوروبەری بیرە نەوتیەکان وهەندێ زانیاری تر لەیادم نەماوە ….. ئەوزانیاریانە دیار بوولەلایەن ئەندازیاریکی نەوتی کورد کە لەوێ کاری دەکرد نیردرابوو پێم وایە دواتر نیردرایە دەرەوەی ولات چونکە مەترسی لەسەرژیانی هەبوو.
لە زۆربەی قۆلەکانەوە هێرشەکان دەستیان پیکردو سەرکەوتنی زۆرچاک بەدەست هاتبوو بەرێز کاک نەوشیروان جەنابی قسەی لەگەل کردم و فەرموی بچۆ بە مام بلێ بیرەنەوتیەکانی کەرکووک هەموی زۆر بەچاکی پێکراوەو چونە ….. صدامەوە و پێی بلێ چراکە هەلکراوە بەندەش وەک خۆی قسەکانم بۆ جەنابی مام گواستەوە کە جەنابی نزیک بیتەلەکە بوو چونکە لە گەورەدێ بوو لای شەهید دکتۆر قاسملو.
هێزەکان لەم قۆلانەوە هیرشیان کردبووە سەر کەرکووک و بیرە نەوتیەکان :
شەهید شەوکەتی حاجی مشیرو هێزێک لە بیرە نەوتیەکانی زەمبور بدەن.
کاک ئازاد حەمە غەریبی سەگرمە و هێزیک لە بیرە نەوتیەکانی جەبەل بۆر بدەن.
هێزیکی گەورە بەسەرپەشتی بەرێز کاک کۆسرەت لە دام و دەزگاکانی ناو کەرکووک بدەن.
هیزیکی تریش بە سەرپەرشتی بەرێز کاک نەوشیروان لە بیرە نەوتەکانی بابەگورگور بدەن.
بەراستی ئەو شەوە بۆ ئیمەی عەدەد بێتەل وەک ئاهەنگێ وابوو زۆر قسەی خۆش و پیکەنین دەکرا تەنها ئەو شەوە وابوو کاتەکانی تر نەخێر…. لەهەمانکاتیش هەوالی شەهید بونی هاورێ پێشمەرگەکانمان بە دلناخۆشی وەردەگرت بەلام داری ئازادی بەخوێن ئاو نەدرێ قەد بەرناگرێ لەو شەهیدانە هاورێی خویندن و پیشمەرگایەتیم ئەمیر عەبدولا حەوێزی برای بەرێز کاک شێردل حەوێزی و قاسم محمد دووەم شەهیدی بنەمالەکەیان وخەلکی شاری کۆیە بوو برایەکی تری بەناوی دلشاد سالی 1978 لەگەل لەگەل شەهید جەمیل ڕەنجبەر و چەند بریندارو شەهیدیکی تر لە شاخی کیوەرەش شەهید وبریندار ببون.سلاو لە گیان و ڕوحی پاکیان.
بیگومان وەک هێزی پێشمەرگە چاوەروانی پەلامارێکی بەهێزی فرۆکە جەنگیەکانی عیراق بوین لەتۆلەی ئەو چالاکیە گەورەیە کەبۆ یەکەمجاربێ لە مێژووی بزوتنەوەی ڕزگاری خوازی گەلی کوردستان بەم شیوەیە هیرش بکرێتە سەردام دەزگا نەوتیەکانی عیراق و زیان پێ گەیاندنی بەلام لەراستی دا تەزینرابون و هیچ کاردانەوەیەکی وایان نەبوو ئەوەی جیگەی سەرنجم بوو
بەیانیەکەی
لە ڕادیۆی ئیرانەوە کردبوی بەهەللا و مارش لیدان و هەراو فەرتەنەو اللە اکبر گوایە هێزێکی سوپای پاسداران توانیویانە دزە بکەنە ناو قولایی خاکی عیراقەوە و لە بیرە نەوتیەکانی کەرکووک بدەن و ئیفلیجی بخریتە بیرەنەوتەکان و زیانی ئابوری پێ گەیاندون …. بەلام بۆ مێژوو ئەلێم : تەنها هێزیکی ئیرانی شارەزای تەقاندنی تۆپ و کاتیوشاکان بوو کە بەشدار بون لەو هێرشە هەموو نەبەردی و قارەمانیەتی و بویریەکە هی هێزی پیشمەرگەی ی ن ک و شەهید و بریندارەکانی بوون … بۆیە وتم دۆستی تازەمان وابێ ئەبێ چارەنوسمان چۆن بێ بە پیلانگیریەکانیان ….؟ دوای ئەو کردارە ڕژێمی عیراق دەستەواژەی (سلیلی الخیانە یا دلیلی الخیانەی) ی دژی (ی ن ک) بەکار دەهێنا وزیاتر مەترسی لا دروست ببو چەند هێلێکی بەرگری بەهێزی لە دەوری کەرکووک زۆر شوێن دروستکردبوو چونکە مەترسی زۆری لەو ڕیککەوتنەی نیوان یەکیتی ئیران هەبوو دەبوایە بلێن دوژمنی دوژمنەکەم دۆستمە ….. هەرچەندە لەسەر ئەو مارش لیدان و هەللاو فەرتەنیە ی ن ک بانگی نوینەرکانی کردو موزەکەرەی نارەزایەتی پیشکەش سوپای پاسداران کرد و پیم وایە هیچی لێ شین نەبوو جگە لە موجامەلە …. هەر ئەمەش بوووای لە ڕژیمی عیراق کرد کە تا زووەفریای خۆی بکەوێ تا نەبۆتە قاوەلتی یەکیتی و ئیران وجەزرەبەی کوشندەی لێ بدرێ بۆیە پلانی هیرش کرنە سەر سەرکردایەتی ودەرپەراندنی لەناوچەکە بە هەرنرخێ ئەنجام بدات.
لە کۆتاییدا ئەلێم : هەر ئەو نەوتەی صەدام حسین و ڕژیمی بەعس کردبویانە ئاگرو ئاسن و چەک و وەک مارەکەی شێخ ئؤمەر لەگەردەنی گەلی کوردیان ئالاندبوو بۆ چەوسانەوەو کوشت وبڕی بەداخەوە ئیستاش هەر نەبووە خێرو خۆشی بۆ گەل و بوژاندنەوەی ژیرخانی ئابوری وئاوەدان کردنەوەوگەشەکردنی ژێر خانی پیشەسازی وگرنگی دان بە بنیات نانی هێزێکی نیشتیمانی پیشمەرگەی پر چەک بۆ پارێزگاری لەخاکی ولات لەگەل ئەوقوربانیە زۆرەی تا ئەمرۆ بەگیان خۆین داوینانە و ئاوردانەوە لە کەس وکاری شەهیدان وبۆ موچە مانگرتن و پارانەوە تا بۆیان دابین دەکرێ و بۆتە ئاگریکی ترو قەیرانی زۆری بۆ دروستکردوین وخەلک و پیشمەرگەش چاک دەزانن کێ حەقی زەوت کردووە.
تێبینی
1- داوای لیبوردن دەکەم گەر هەر هەلەیەک لەبەروارەکان و قۆلەکان دا کرابێ و سوپاسی هەموو هاورێیەک دەکەم کە هەلەکانم بۆ ڕاست بکەنەوە بەوپەری خۆشیەوە.
2- زۆربەی بارەگای لایەنەکان لەسەر سنورەکان و شارەکان بوو بۆ نمونە پارتی لە کەرەج – ڕاژان و نەغەدە هەبوو تا ئاشتبونەوە هیچ لایەکیان بارەگایان لەناو خاکی کوردستان نەبوو.
3- ئیرانیەکان بەراستی سەرسام بوون بەئازایەتی و بویری جەنابی مامجەلال بێ ترس و لە بنەوپاڵی شاری سلێمانیە بەچەند کیلۆ مەترێ سەرکردایەتی پێشمەرگە دەکات.[1]