نامونیشانو بابەتی: هەورامانو تەختی جە ئورۆمۆنۆ پەی ئاهوورامانی و تا شارو هەورامانی04
بەشو چواری
نویستەی #جەلیل عەباسی#
کەرگە، وێش خوڵە کەرۆ سەرەو وێشەرە
جە بەشی ویەردەنە ئیشارێوەما بە بیەی قانوونی کەرد جە هەورامانەنە و باسو سزادای ئانیشاما کەرد کە سەرپێچی چا یاساو قانوونیە کەرا، با ئیسەیچ پێوەرە چەمێ خشکنمێ پا یاساو قانوونیرە و هەرپاسەیچ بە بڕێ چا سزا یاساییارە کە بە هەزاران ساڵێ چێوەڵتەر جە هەورامانەنە بیێنێ و کارشا پەنە کریان:..
#هەورامان# سەرەڕاو سەختی و سەرکەشی و دوورەدەسی و تەنانەت دوورەپەرێزیچش، وەڵاتێوە ئاوەدان و کریاوەو وەڵکەوتە بیەن و خەڵکێوە وشیار و زانا و ئاگاش چەنە ژیوان و هەزاران ساڵێ وەڵێ پێدا بیەی مەسیحیچەنە ساحیبو پەرلەمانی و دامودەزگای قانوونی و گردو ئا پرەنسیپا بیەن کە ئارۆ بە بنەماو دیمۆکراسییەتی مژماریا. مشیۆ بزانمێ کە هەورامان شۆرا و ئەنجومەنێوەش بیەن کە بە چەمکە سیاییەکەو ئارۆی پەنەش ماچمێ (پارلەمان)، خەڵکانێوە ژیرو بە ئەزموون و وەرەچەم ڕۆشنێ جەلاو جەماوەریۆ ورچنیەنێ پەی ئا پەرلەمانیە و کاروبارو وەڵاتیشا دریان دەس.. پەی نموونەی، وەرو ئانەی کە ئاوەختە سجیل و نفوس و نویسیای تەمەنێ باو نەبیەن، شێوازێوەشا نیانەرە پەی دیاریکەردەی تەمەنەو خەڵکی تا بزانا ئایا یاوان پەنە و تاوۆ دەنگ بدۆ؟، ئی شێوازیچە پەوپەڕو سادەیی و ساکاری بەڵام ژیرانە بریان ڕاوە: تەوەنێوەشا دیارییە کەردێنە و جە مەیدانو دەگێنە ( وەروبەرەو ئەنجومەنینە) نییەنەشارە و پەنەشا واتێنە: تەوەنەو تاقیکەاری تەمەنێ.. هەرکەسێوە (ئەڵبەت فرەتەر گەنج و لاو و نەوجوانەکێ) گەرەکش بیەبۆ بەشداری کەرۆ جە پرۆسەو دەنگداینە، بریان سەرو تەوەنەکێ و واچیانش پەنە ئا تەوەنێ یاگێ وێشەنە بەرزە کەرۆوە و بەرۆش ئەولاتەرۆ بنیۆشەرە.. دیارا جە ڕوانگەی پزیشکیچۆ ئانەشا وەرەچەم گێرتەن کە پیا جە چ تەمەنێوەنە زۆرش مەڕیۆ ملو ئا تەوەنێرە و تاوۆ ورش گێرۆ؟ پەوکەی هەرکەس تاوابۆش ورش گێرۆ و بەرۆش ئەولاتەرۆ، ئانە دیارکەوتەن کە یاوان پەنە و تاوۆ دەنگ بدۆ و نوێنەرو وێش دیاری کەرۆ. هیچ فەرق و جیاوازییەوە نەبیەن بەینو ژەنوپیاینە پەی دەنگدای یا وێ ورچنیەی (کاندید) کەردەی، ئەگەر وینمێ کە کۆمەڵگە عەرەبیەکێ، ئیسەیچ هەڵای نمازا ژەنیشا بزیارە یا پەچەکەیشا لا بداوە یا...، ئانا جە هەورامانەنە هەرپاسە کە واتما هەزاران ساڵێ چێوەڵتەر ئی ئازادییە بیەن و کەس سووکایەتیش بە ژەنێ نەکەردەن و تەنیا ئینسانییەت و توانا و شایستەیی وەرەچەم گیریان نەک چێویتەر، ئەگەر گەرەکما بۆ نموونە بارمێوە، تاومێ نامێ دەیان ژەنا بەرمێ کە سەرۆکایەتی و بەرپرسایارەتی وەڵاتیشا گێرتەن دەسۆ و فرەیچ بەسەرکەوتەیی وەڵاتشا بەردەن ڕاوە:
* (ئەدا خەندانێ)، یۆوە بیێنە چا شاژەناو هەورامانیە کە یەرێ چوار دەورێ سەرو یۆی، جە لاو خەڵکیۆ ورچنیەنە و دەنگش دریان پەنە و بیێنە بە سەرۆکەو پەرلەمانی و وەڵاتی و ڕابەرایەتی خەڵکیش کەردەن و وەڵاتش بەردەن ڕاوە، دیارا فرە سەرکەوتێ و شایستێ و بەتوانێ بیێنە پەوکەی جەماوەری بڕواش پەنە بیێنە و دەسەڵاتش دان دەسشۆ،
* (مسریجان)ە، یوەتەرەنە چا ژەنا هەورامانیە کە دەگاو کەیمەنەیش ئاوەدانە کەردێنۆ و ئاویش پەی کێشتێنە و سەرۆکایەتی خەڵکەکەیش کەردن و وەڵاتش بەردەن ڕاوە و وستەنش وەڵێ و خزمەتوو خەڵکەکەیش کەردن، ئێتر بێژگەم دەیانیتەری پێسە: ماما فەرەنگێسێ و شاریبانێ و تاوسێ و...تاد کە هەرکامەشا شاژەنێوە چەنەئامێ و شایستێ بیێنێ جە هەورامانەنە و کاروئەرکی فرە گەورەشا پەنە ئەسپاریان و ڕێزو حورمەتی ئیسانیشا بیەن.
لازما ئیشارێوەیچ کەرمێ بە نامێ ئا ئەنجومەنیە کە واتما جە هەورامانەنە بیەن، من، ماوێوە چێوەڵتەر باسێوەم سەروو دەگاو هەجمنەی نویست و جە هەفتەنامەو گوڵانینە چاپ کریا و واتم کە هەجمنە کورت کریاوەو (ئەنجومەنەی) بیەن و چاوەختەنە ئا دەگێ یاگێ کۆ بیەیۆ خەڵکی و نوێنەرەکاش بیێنە، جگەم ئانەیچە جە هەورامانەنە بە نوێنەری وچیان (ژیر) و (ژیرلێ یا ژیرلا) پەی سەرجەم ئەندام پەرلەمانەکا بەکار بریان و بەیاگەکێچشا، یانی ئەنجومەن و پەرلەمانی وچیان (مەرە) و ئێتر وەختە واچی #ژیرلێ مەرێ# دیارا مەبەستت ئانێنێ کە چا ئەنجومەنەنە نیشارە و خزمەتو خەڵکی و وەڵاتی کەرا، (مەر)ەیچ تەنیا یەک یاگۆ نەبیێنە بەڵکوو تاومێ ئیشارە کەرمێ بە چند یاگا جە بەشە جیاجیاکاو هەورامانینە پێسە: مرۆ مەرێ جە دزڵیەنە، چەمەو مەرێ جە کەماڵانە، مەرەو دزاوەری، نسارومەرێ جە کەیمنەنەو...تاد.
جا ئیسە کە ئاشنێ بیەیمێ چەنی یاساو قانوونەکەی و یاگەکێش و ئەندامەکایچش، با بەیمێ سەرو چەنیەتی بەڕاوەبەردەیش و سزادای ئا کەسا کە لاساریشا کەردەن و سەرپێچیشا جە یاساو دەسوورەکەی کەردەن، دەسوورویاساکە، بەجۆرێ نریانەرە کە خزمەتوو گردوو خەڵکی و وەڵاتیش پەنە کریۆ، چێوێ بیەن کە ئازادی گرد کەسی (تاک و کۆ)یش چەنە پارێزیان و بەرنامێوە بیەن پەی وەڵوستەی و وەشتەرکەردەی ژیوای خەڵکی و ئاوەدان کەردەیۆ و پێشکەوتوو وەڵاتی، ئیجازەش بە کەسی نەدان کە مافو یۆتەری پاشێل کەرۆ یا وێش جە قانوونی بەرزتەر و گەورەتەر بزانۆ، هیچ فەرق و جیاوازییەش نەوستەن بەینو مەڵای و میری.. بەگی و ئۆمی.. هەژاری و دەوڵەمەندی.. زانای و نەزانی (خۆندەواری و نەخۆندەواری).. ژەن و پیای.. و وەلحاسڵ بەرنامێوە هەرە وەڵکەوتە و ئینسانی بییەن پەی بەڕاوەبەردەی وەڵاتی بە خاستەرین جۆر و پەی خزمەتوو خەڵکی بە شایستەتەرین شێوە. ئێتر دیارا کە هەرکەس سەرکەشیش چەنە کەردەبۆ، پاشێلش کەردەبۆ، جە وەراوەرشۆ مدرابۆ یا هەرجۆرە لارییەوەتەر، ئانە زەرەرش دان وەنەو خەڵکی و وەڵاتی و بەرنامە کۆمەڵایەتیەکەیچ، پەوکەی سزاشا دان و جەریمەشا کەردەن، ئەڵبەت سزا و جەریمەکەیچ یەکجۆر نەبیەن و هەرکەس بە پاو گوناح و خەتا و تاوانەو وێش سزا دریان و زڵم نەکریان هیچکەسی. پەی نموونەی ئێمە جە هەورامانەنە (تل گرینای)ما بییەن، تل گرینای کارێوە هەرفرە سەخت و پڕووکنەرا و کەمکەس هەن تاقەتش چەنە بارۆ، ئەگەر کەسێوە سەرپێچیش کەردەبۆ و تووشو کارێوە خرابی بیەبۆ و تاوانێوە گەورێش کەرێبۆ، بەجۆرێ کە زەرەرش بیەبۆ پەی خەڵکی، ئانە مەحکەمەشا کەردەن و حوکمشا دان بە تل گرینای یانی گرینای تل و تەوەنی دلێ ئایێرینە! هەڵبەت ئی سزادایە چێوە بێسوود نەبیەن بەڵکوو کارێوە بیەن پەی خزمەتی فرەتەرو وەڵاتی، چا وەختەنە کوورێ و کارگەو تاونایۆ ئاسنی و تەوەناما بیەن جە هەورامانەنە و خەڵک وێش کارەکەش کەردەن و خەڵووزش وەش کەردەن و... ( مەبەستم خەڵووزو تەوەنێن نەک هینو هێزما، ئانە کە پەنەش ماچا زوغال سەنگ)، جا ئانە کە تاوانێوەش کەردێنە کیانانشا دلێ کوورێ و کارگەو تەوەن هاڕای و تەوەن گرینای پەی کار کەردەی و بەرهەم ئاردەی خەڵووزو تەوەنێ، پیجۆرە، بێژگەم ئانەی کە کابرای تاوانبارشا وستەن چێرو بێگارییەوە سەختی بەبێ دەسمز و پاداش، بەرهەمێوە فرەتەریچشا دەسەبەر کەردەن پەی وەڵاتی، کارەکەیچ ئێندە سەخت بییەن کە دماتەر کریان بە پەندێوە (زەربولمەسەلە) و ئیسەیچ هەروەخت کەسێ کارێش بە دڵ نەبۆ یا تووشوو ناوەشی و سەختیە بێ، پێسە ناڕەزایی دەربڕیەی و ناشوکرییەوە، ماچۆ (ئەی تلێ گرینی)، ئێتر دیارا کە کارو تل گرینای چندە سەختا بەتایبەت ئەگەر بە بێگاریچ بۆ!. یۆتەر جە شێوازەکاو سزادای ئانە بییەن کە گردکەس پەیوەندیش چەنی کابرای تاوانباری بڕۆ: ئەگەر یۆ دزیش کەردەبۆ، ئەگەر گرانجان بیەبۆ، ئەگەر چیوش شارتەبۆوە، ئەگەر بەشوو یۆتەریش واردەبۆ یا...، ئانە ئێتر حوکمش پانەی دریان کە هیچکەس نەدۆنۆش و نەلۆ لاش و مامەڵەو ئاماولوای و ورستەونیشتەیش چەنی نەکەرۆ، هیچکەس هیچش پەنە نەورەشۆ.. هیچکەس هیچش لاوە نەسانۆ.. کەس چیوش نەدۆ لا.. کەس هەرمانەش پەنە نەسپارۆ.. کەس قسێش چەنی نەکەرۆ.. کەس یاردەیش نەدۆ و نەلۆ دەمشۆ.. تەنانەت ئەگەر باریچش کەوتەبۆ، کەس هامکاریش نەکەرۆو دەسبارش نەدۆ.. چانەی سەختتەر تەنانەت ئەدا چامنێ بۆ چەنی کوڕەکەیش ئەگەر خەتاش کەردە.. و ئێتر پیجۆرە تاتە چەنی کوڕی، کوڕ چەنی تاتەی، ئەدا چەنی کوڕی یا شووی، شوو یا کوڕ چەنی ئەدێ، واڵێ چەنی برای، برا چەنی واڵێ و تەنانەت ژەنوپیایچ چەنی یۆترینی چامنێ بیێنێ.. ئینە نەبیەن واچا ئانە قەوممانە یا کوڕمانە یا...و با وازش چەنە بارمێ و بەخشمێش و چەمپۆشی جە تاوانەکێش کەرمێ! هیچ بەخشای و چەم پۆشی چەنە کەردەیێوە جە کارەنە نەبیەن پەی هیچ خەتاکارێوە، پیجۆریچە، کابرای تاوانبار وێش تەنیا و بێ یارو یاوەر و بێکەس وینۆوە و پەی بەرۆ بە گەورەیی خەتاکێش و ملۆوە وێشەرە و پەشیمان بۆوە، ئادیچ نەک بە دەمو زوان بەڵکوو مشیۆ بە کردەوە سەلەمنۆش و ئیسپاتش کەرۆ کە واڕیان و بیەن بە کەسێوە شەریف و ڕێکوپێک و بەڵێنەو قەرەبووکەردەیۆ کارەخرابەکاش بدۆ. ئی جۆرە سزادایە، فرەووەختی هەر پێویستش بە ئەنجومەنی و حاکمیچ نەبیەن بەڵکوو خەڵک هەر وێش دلێ وێشەنە و بێ ئانەی کەس پەنەش واچۆ یا ناچارش کەرۆ، بەکارش بەردەن و پەیڕەویش چەنە کەردەن، چوونکە خەڵکەکە ئاگا بیەن و قازانج و زەرەرو وێش و وەڵاتەکەیش ئەژناسانش و لەیەکش دانۆ، ئێتر چەمپۆشیش جە هیچ خەتاو تاوانێوە نەکەردێنە تەنانەت ئەگەر دلێ خاوخێزانەکەو وێچشەنە بیێبۆ! پیجۆرێچە هەورامان هەمیشە ئاوەدان و ئاسوودە و وەڵکەوتە بییەن و ئیسەیچ شانازی کەرۆ پا ویەردە وەڵینە پرشنگدارەیشۆ.
وەشڵەی ئێمەیچ گردیما ئیسەیچ، چامنێ بیەنمێ!...[1]