Routing Information Protocol
پرۆتۆکۆلی ناردنی زانیاری(RIP): یەکێکە لە کۆنترین پرۆتۆکولەکان بۆ نێوەندەکانی ناردن، کە هەڵدەستێت بە دامەزراندنی ژمارەی بازدانەکان (hop count) وەک پێوەرێک بۆ پێوانەکردنی ڕەوتینەکان.
(RIP) ڕێگری دەکات لە گرێ نیردراوەکان(routing loops) لە کاتی جێبەجێکردندا، تا کۆتا سنوری بازدانە ڕێپێدراوەکان لە ڕێڕەوی سەرچاوەی نێرەرەوە بۆ جێگەی مەبەست. زیاترین ژمارەی بازدانی ڕێگە پێدراو لە (RIP) دا بریتیە لە 15. واتا هەمو ئه و نێتۆرکانەی کە ڕێگە پێدراون سنورداری دەکات. ئیتر لە 16 بەدواوە تا ناکۆتا دادانرێت بە ڕێگەیەک کە ناتوانرێت بەدەست بهێنرێت. (RIP) پەرژ کردنی ئاسۆیی جێبەجێ دەکات، وە بە میکانیزمێکی تایبەتی ڕێگە دەگرێت لە هەموو ناردنێکی نادروست کە پەخش بکرێت.

لە بنەڕەتدا هەموو ڕەوتەرێک (RIP) هەڵدەستێت بە نوێ بونەوەی گشتی خۆی هەموو 30 چرکەیەک، لە زوترین کاتی ناردندا، هەرچەندە ئامێرەکانی ناردن هێندە بچوکبوون کە جموجوڵەکان زۆر فراوان نەدەبوون بە گوێرەی پەرەسەندنی تۆڕەکان، بەهەرحاڵ بەشێوەیەکی ئاشکرا ترافیکەکان زۆر دەبون لە سنوری نوێ بونەوەکاندا لە هەر 30 چرکەیەکدا. تەنانەت ئەگەر بە شێوەیەکی هەڕەمەکی ئامێری ناردنەکان جێبەجێ بکرێن، پێشتر وادەزانرا ئەگەر ناردنەکان هەڕەمەکی بن ئەوا ئامێری ناردنەکان لە کاتی خۆیاندا دەینێرن بەڵام لەکاتی جێبەجێ کردندا ئەوە ڕاست دەرنەچوو.

لە زۆربەی نێوەندی نێتۆرکەکاندا ا، (RIP) هەڵبژاردەی باشترین نییە بۆ ناردنەکان لە کاتێکدا کە پەرەسەندکان زۆرن، ئەگەر هەڵیبسەنگێنین لە گەڵ (EIGRP، OSPF، أو IS-IS) ئەم پێکهاتەیەش زۆر ئاسانە چونکە (RIP) داوای هیچ (parameter)پارامێترێک ناکات.
(RIP)سودوەردەگرێت لە پرۆترکۆلی داتاگرامی بەکارهێن واتا(User Datagram Protocol) وە ژمارەی تایبەتکراو بەخۆی جێبەجێدەکات کە بریتیە لە (520).

ڤێرژنەکانی (RIP)
سێ چاپی(RIP) مان هەیە (RIPv1، RIPv2، RIPng)

نوسخەی 1 (RIPv1)
تایبەتمەندیە سەرەکیەکانی (RIP) کە دەستنیشان کراوە لە (RFC 1058) دا، لە سەڵی 1988 دروستکراوە، کە (ڕاوتینی کڵاسفول) (classful routing) بەکاردەهێنێت، کە ئەپدەیدتە بەردەوامەکانی زانیاری تۆڕە لاوەکیەکان لە خۆ ناگرێت، وە پێویستی بە یارمەتی (VLSM) واتا (variable length subnet masks) واتە(ڕوپۆشی تۆڕە لاوەکیە درێژەگۆراووکان) هەیە، ئەم سنوردارکردنە وای کردووە کە نەگونجێت بۆ تۆڕە جیاوازەکان بچنە نێو هەمان پۆلێنی تۆڕەکانەوە(network class). بە شێوەیەکی ڕونتر واتا هەموو تۆڕەلاوەکیەکان دەبێت هەمان قەبارەیان هەبێت لە پۆلێنکردندا، هەروەها هیچ پاڵپشتێکی نیە بۆ ڕاستاندنی نێرەرەکە. بۆیە وا دەکات (RIP) ببێتە جێی مەبەستی هێرشە جۆربەجۆرەکان.

نوسخەی 2 (RIPv2)
بەهۆی هەبونی کەمو کوڕی لە چاپی یەکەمی (RIP) چاپی دووەمی دروستکرا، کە لە ساڵی 1993 دابوو، وە بەتەواوی کۆتای پێهات لە ساڵی 1998 دا. وای لێکرا کە بتوانێت تۆڕە لاوەکیانیش بگرێتە خۆی، هەروەها دەتوانیت (CIDR) بگرێتە خۆی واتا تۆڕە ناپۆلێن کراوەکان، بۆ درێژەدان بە هاوجوتی گەڕانەوەکان. هەرچەندە سنوری بازدانەکان لە 15 تێنەپەڕی و وەک خۆی مایەوە. (RIPv2) ئاسان کاری زۆری هەیە بۆ کارکردن لەگەی تایبەتمەندیەکانی چاپی پێشتر، واتا هەمو پرۆتۆکۆلەکان دیاری دەکات تاکو پلەی سفر بە شێوەیەکی ڕاست و دروست. وە تایبەتمەندی گونجان لەگەڵیدا. وە ڕێگە دەدات بە ڕێکخستەوەنەوه و گونجاندنی.


کاتی هەوڵدان بۆ فشاری ناپێویست (unnecessary load) بۆ ئەوانەی کە بەشدارنین لە ڕاوتیندا، (RIPv2) پەخشی هەمەجۆری هەیە بۆ خشتەی ناردنەکان کە دەبێت نێرەرەکانیان ڕێکبخەن لەسەر ئەم ناونیشانە (224.0.0.9) کە ئەمەش پێچەوانەی (RIPv1) یە کە ئێستاش ڕێگە دەدات بە ڕێکخستنە تایبەتیەکان.
وە دانپیانانی (MD5) بۆ (RIP) لە ساڵی 1997 دابوو.
وە نیشانەی ڕێگەکان زیادکرا بۆ ئەم چاپە کە ئەم کردارە ڕێگە دەدات بە جیاکردنەوەی ڕێگاکان کە سودیان لێوەردەگیرێت. وە ڕێگاکانی نەجات بون لە پرۆتۆکۆلەکانی تر.

نوسخەی (RIPng)
(RIPng) بریتیە لە نەوەی دواتری (RIP) کە دەدۆزرێتەوە لە (RFC 2080) وە درێژکراوەی (RIPv2) بۆ یارمەتی دانی (IPv6) جیاوازیە سەرەکیەکان لە نێوان (RIPv2) (RIPng) وەدا بریتین لە :
1- دەگونجێت لەگەڵ تۆڕەکانی (IPv6)
2- هەرچەندە (RIPv2) دەگونجا بۆ ئەپدەیت کردنەوە لەگەڵ (RIPv1) بەڵام (RIPng) نەخێر. بۆیە لەم کاتەدا دەبێت سود لە (IPv6) وەربگیرێت، وەبۆ ڕاستاندنی دەبێت (IPSec) بەکاربهێنرێت.
3- (RIPv2) بازدانەکان نیشانەدار دەکات کاتی چونە ناو ڕۆتەرەکانی تر، بەڵام (RIPng) داوای نیشانە تایبەتیەکان دەکات بۆ بازدانی دواتر کە بمانەوێت بچینە ناو ڕێگاکەی. (RIPng) نوێ بونەوەکانی خۆی دەنێرێت لە ڕێگەی (UDP 521) واتا کۆمەڵی ناردنە یەک لەدوای یەکەکان کە بریتیە لە (FF02::9).


کردارەکانی (RIPv1)
(RIP) دوجۆر ناردن دەناسێنێت:
1-نامەی داواکاری.
2-نامەی وەڵامدانەوە..
کاتێک (RIP) دێتە سەرخەت هەڵدەستێت بەناردنی نامەی داواکاری بۆ هەموو ئه و نێرەرانەی کە ڕوبەڕوی دەبنەوە، هەموو ئه و نێرەرە نزیکانەی کە نامەی وەڵامدانەوە دەنێرن بۆی وەڵام دەدرێنەوە لە شێوەی خشتەیەکی ئاگادارکردنەوەی تایبەت بەخۆیان. هەروەها نامەی وەڵامدانەوەش دەنێریت بە شیوەیەکی نەخوازراو هەرکاتێکئەپدەتی تایمەرەکەی ئیسکپایەر ببێت. لەسەر خشتەی وەرگرتنی ڕۆتەرەکە. ئامێری ڕۆترەرەکە هەر یەک لە خشتەی نێرەری داخڵ بوو بەکاردەخات بەپێ ئەم یاسایانی خوارەوە.

1-ئەگەرێکو هیچ ڕێگەیەکی چونیەک نەبێت بۆ چونە ناوەوە، ئەوا ڕێگەی ڕۆتەرەکە بە شێوەیەکی خۆکرد(ئوتوماتیکی) دەخرێتە ناو خشتەی ناردنەکانەوە. هاوکات لەگەڵ زانیاری دەربارەی هەر نێرەرێک کە خراوەتە ناو خشتەی ناردنەکە.
2-بەڵام ئەگەر ڕێگەی هاوشێوە هەبوو بۆ چونە ناوەوە بەڵام پێوەی بازدانەکە واتا (hop count metric) نزم تربوو له و ڕۆتەرەی کە هەمانە لە ناو خشتەی ڕۆتەرەکەدا ئەوا خشتەی ڕۆتەرەکە ئەپدەیت دەبێتەوە لەگەڵ ڕۆتەرە نوێ کەدا.
3-وە ئەگەر ڕێگەی هاوشێوە هەبوو بۆ چونە ناوەوە بەڵام پێوەری بازدان بەرزتر بوو لە ئه و ڕۆتەرەی کەهەیە لە خشتەکدا، ئەوا دەروازەی ڕۆتەرەکە ئەپدەیت دەبێتەوە بۆ لەخۆگرتنی بازدانی 16 تا ناکۆتا واتا (infinite hop) هەرچەندە پاکێتەکانی دەنیرێت بۆ ڕەۆتە کۆنەکەی، لەم کاتەدا تایمەری ئەپدەیتەکە دەست بەکاردەبێت وە هەموو ئەپدەیتێک لە ڕۆتەرەکانی ترەوە پشتگوێ دەخرێت. پاشان ئەگەر دوای ئیکسپایەر بونی تایمەرەکە ئه و ڕۆتەرە هەر بەدەوام بێت لە ناردنی ئاگاداریەکانی بە هەمان پێوەری بازدانە بەرزەکە، ئەوا بەهاکەی ئەپدەیت دەبێتەوە لە خشتەی ڕۆتەری تایبەت بەخۆی. کەواتە تەنها لەکاتی ئێکسپایەربونی تایمەرەکە ئەپدەیتی ڕۆتەرەکانی تر وەردەگیرێن بۆ ئه و ڕێگەیە.


تایمەرەکان: (Timers)
(RIP) ئەم تایمەران بەکاردەهێنێت وەک بەشێک لە کارەکانی:
(Update Timer, Invalid Timer, Flush Timer, Hold down Timer)
ئەپدەیتکردنی تایمەر(Update Timer)
ئەپدەیتکردنی تایمەرەکە کۆنترۆڵی ماوەی نێوان دوو نامەی وەڵامدراوەی ئازاد دەکات، بە شێوەیەکی خۆکرد هەموو 30 چرکەیەک، ئیتر نامەی وەڵامدانەوە پەخش دەکرێت بۆ هەموو ئامێرە بەستەرەکان کە لەئارادا هەبن.
تایمەری سەقەت (Invalid Timer)
تایمەری نادروست ئه و ماوەیە دەستنیشان دەکات کە دەروازەی ڕێگە لە خشتەی ڕیگەکەدا بمێنێتەوە بە بێ ئەپدەیت کردنی، ئەمەش پیِیدەگوترێت تەواوبونی تایمەر (expiration Timer)، بە شێوەیەکی خۆکرد، وە بەهاکەی دەخەمڵێنرێت بە 180 چرکە، جا دوای ئیکسپایەر بونی تایمەرەکە هەژماری بازەکانی داخل بونی ڕاوتینەکە بە16 دادەنرێت، واتا ئه و ئامانجە دادەنرێت بە بەدەستنەهاتوو.
تایمەری فلاش (Flush Timer)تایمەری پرتەپرت کەر:
تایمەری فلاش لێدەر کۆنترۆڵی کاتی نێوان ڕێڕەوی بەدەست نەهاتوو یان نیشانەلێدراو وە بەدەستنەهاتوو وە لابردنی لە خشتەی ڕاوتینەکەدا، بە شێوەیەکی ڕۆتینی 240 چرکە دەخایەنێت، واتا 60چرکە زیاتر لە تایمەری نادروست. چونکە ڕۆتەرەکە 60چرکە پەخشی ئه و ڕەوتە بەدەست نەهاتوی هاوسێی دەکات، ئەم تایمەرە پێویستە بە بەهایەکی بەرزتر لە تایمەری نادروست دابنرێت.

تایمەری سەربەرەوخوا (Hold-down Timer)
تایمەری سەربەرەوخوار بە گوێرەی دەروازەی ڕەوتەکە دەستپێدەکات، کاتێک کە ژمێریاری بازەکان دەگۆڕین لە نزمترین بەهاوە بۆ بەرزترین بەها، ئەمەش ڕێگە دەدات بە ڕێگە کە بچەسپێت، لەم کاتەشدا هیچ ئەپدەیتێک ئەنجام نادرێت لە دەروازەی ڕەوتینەکاندا، ئەمەش بەشێک نیە لە (RFC 1058) واتا ئەمە بەکارخستنی (Cisco's) یە، وە کاتی خەمڵێنراو بریتیە لە 180 چرکە.

سنوردارکردنەکان (Limitations)
1-ناتوانرێت ژمارەی بازەکان لە 15 تێبپەڕێت، ئەگەرنا ڕەوتەکان نامێنن.
2- زۆربەی تۆڕەکانی (RIP) تەختن، هیچ ناوچه و سنورێک نیە بۆ (RIP) بەڵام کۆکردنەوەیان ڕێی تێدەچێت.
3-(variable length subnet masks) واتە(ڕوپۆشی تۆڕە لاوەکیە درێژەگۆراووکان) هاوکاری ناکرێت لە لایەن (RIP version 1) ووە، چونکە ئه و ڤیرژنە زۆر کۆنە.
4-(RIP) حسابکردن و یەکگرتنەوەیەکی زۆر هێواش هەیە لەکەڵ کێشە نەبڕاوەکاندا (infinity problems).
23-11-2016
وەرگێڕانی: زریان سەرچناری