هۆشەنگ شێخ محەمەد
(1)
موڕەکەب، رۆمانەکە لدۆر (مەلایێ جزیری)، رۆماننڤیس (دلشاد خابوور) ددەسپێکا رۆمانێدا، دخوازیت وەها نیشان بدەت، کو حکمەت ژ پەیدابوون و دەسپێکرنا ژیانێ ل دەڤەرا جزیرێ، ژ بۆ هاتنا مەلایێ جزیری بوو! با، ئاڤ، ئاخ و ئاگر، ئانکۆ نهێنی و پێکهاتەیێن ژیانێ، هەموو لهێڤییا وی بوون، ژوان ژی گرنگتر (عشقێ) د ئەزەلدا خوە را دەستی دلێ وی یێ موباڕەک کربوو!
د هەقیقەتدا ئەڤ دەسپێکە، نموونەییە، ژ بۆ کو (موباڕەک) یا مەلایێ جزیری نیشان بدەت! رۆماننڤیس هەتا دوماهییا رۆمانێژی، ئەڤی وێنەی (عاریفەک موباڕەک) و (خودان کەرامات) دووپات دکەتەڤە. ئەڤ وێنەیە زاڵە بسەر وێنەیێن دییێن مەلایێ جزیریدا.
(2)
مەلایێ جزیری، ئێکە ژ گرنگترین عاریف و ئیشراقی و شاعیرێن کورد، رۆماننڤیس ژی پێکۆل دکەت کو مەلای وەک (ئیشارەت)ەک موقەدەس، (هێما)یەک خوداڤەندی وێنە بکەت. مەلا دبیتە ئیشارەت و هێما و پەیکەرەک مرۆڤی، دا (عشق) دوی پەیکەریدا تەجەلا ببیت. پەیکەرەک ئەقل، دل، موقەدەس، کەشف، یەکبوونا وجود و یەکبوونا شهوودێ بەرجەستە بکەت.
(3)
زمانێ رۆمانێ، وەک پەیڤێن رووناک دناڤ نوورها کەلامدا، ب ئارامی وەک تابلۆیەک ب رەنگێن نەرمین، نیگارییا خۆ دنەخشینیت. هەر رۆمانەک بخوازیت عاریفانە تەماشەی جیهان و ژیان و ئیمانێ بکەت، دڤێت زمانەک ئارام و سەبر و بێهن فرەھ بیت، ژ سستەما زاڵ بسەر جیهان و فێربوون و رەوشەنبیرێیدا دەرکەڤیت، بێژیتە خواندەڤانی؛ دڤێت تو بلەز نەبی، دگەل پەیڤان بژی، دناڤ زمانیدا زیندی بی.
خوینەر دڤێت وەک بوونەوەرەکێ بیت، دبن ئەمرێ ئیلاهیێ ئێکەمدا (بخوینە!) فەنا ببیت! وەها تەماشەی پەیڤێ بکەت کو هاتیە دا بدەتە خوەیا کرن: (عاشق و مەعشووق یەک بوون، شەمع و پەروانە یەک بوون!) لێ دڤێ ژیانا بلەزدا، دناڤ ئەو رەوشا رەوشەنبیرییا نەدار ژلایێ روحیڤە، کو دەقێن نوی، نەشێن موقەدەس، عشق، هێما، رەمز و ئیشارەتەک وجوودی بەرجەستە بکەن، ئەم چەوان رۆمانەکی دەربارەی عاریفەکێ وەک مەلایێ جزیری بنڤێسین؟ ددەمەکیدا دەسهەلاتێن چڤاکی، سیاسی، دینی، رەوشەنبیری داخواز ژ مە دکەن، کو ئەم بلەز بین، روالەتی بین، رووهن بین، سەرسەرڤە بخوینین و بنڤیسین، بێ کووراتی و دیرۆک و هەقیقەت و رەهایی بین، بەهسی موقەدەس و کەڕامات و موباڕەکیێ و فەرهەنگا عیرفانی نەکەین، پرانیا سوحبەتێن مە لدۆر جیهانا ماددی و گەندەلی و دژی گەندەلیێ بیت؟! دێ چەوان دەقەکێ خوینین تەماهییا هندێ بکەت، کو بێژیت مەلایێ جزیری موباڕەک بوو؟ بەرجەستەیا عشقەک موقەدەس، ئەڤینەک رەها بوو؟!
موڕەکەب، لادانا ل گێولێ جەماوەری، ژ داخوازا چڤاکی، دەقەکە ب سادەیی مرۆڤی بەر عشق و شیعر و عیرفانێ دبەت، گەشتەک ناوەکییە بەر ب کووراتی و نەپەنیێن مرۆڤی.
(4)
عاریفێن وەک مەلایێ جزیری، دزانن کو هەقیقەت دناڤ شەریعەت، کتێب، قانوون، هزر، سستەم دا پەیدا نابیت، بەلکو هەقیقەت ئەزموونەک زیندییە و دناڤدا، دەرووندا، باتینێ مرۆڤیدا کەشف دبیت! ژ عشقێ و پەیوەندییا راستەوخۆ ب جیهانێ پەیدا دبیت. بۆ وێ ژی هەردەم ململانەیەک خوینەلۆ دناڤبەرا عیرفان و شەریعەتدا هەبوویە، مرۆڤێن دیندار، پێگیر بتنێ ب شەریعەت و قانوون و کتێب و دەقێن پیرۆز، باوەڕ ناکەن کو عشق ئەو هێز و وج و شیان هەبیت، مرۆڤی ب هەقیقەت و زاتێ رەها بگەهینیت. نموونەیێن وەک (مەلا میرزایێ باقی) باوەڕ ناکەت کو عشق ژێدەرێ هەر تشتییە! باوەڕ ناکەت کو دنیایا مە خوە ب عشقێ گرتیە و ب عشقێ هاتیە هەبوونێ!
ئیسلاما رەسمی، سۆفیگەری و عیرفانێ رەت دکەت و وەک ژ رێ دەرکەتن دبینیت. بۆ ویژی (حەللاج و سورەوەردی و قازی قوزاتێ هەمەدانی و گەلەکێن دی..،) باجا عشق و مەحەبەتێ ب خوین و سەرێ خۆ دان!
ئازراندنا ڤێ مژارێ دڤێ رۆمانێدا، دووپاتکرنا عشق و مەحەبەت و هێزا شیعر و پەیڤێن موقەدەسە، ئەو موقەدەسا خۆ ژ بتپەرێسیێ دەرباسی تەجەلییا هەقیقەت و رەهابوونێ دکەت!
(5)
عیرفانا مەلایێ جزیری، عیرفانەک ئیشراقییە، ئیشراق فەلسەفەک کوردییە، ریهوریشالێت وی دگەهن میترایی و ئێزیدی و زەردەشتی و یارسانی و فەلسەفەیا یۆنانی و گنووسیزما جووهی و مەسیحی و مانیزم و ئەفلاتۆنیزما نووی و هەتا بزاڤێن باتنیێن ئیسلامی.
سەرەکیترین خاڵ د ئیشراقێدا، عشقە، ئەو ساتا مرۆڤ عشقێ کەشف دکەت، دزانیت کو ناخ و دەروونێ مرۆڤی بێ سنوور کوور و فرەھ و دوورە، دڤێت وەک باڵندەیەک پەڕێن وی ژ ئاگری خۆ بەردەتە ناڤ ئەوی ناخ و دەروونێ بێ سنوور، دا وان تشتان ببینیت ئەوێن ب چاڤێ سەری ناهێن دیتن! وان وێنەیان کەشف بکەت ئەوێن ب ئەقل و هزرکرنێ پەیدا نابن!
عشقە وەدکەت مرۆڤ تەجاوزا ماددیبوون و پەیکەربوونا خۆ بکەت، ژ رێژەییبوونێ دەربازی رەهایێ ببیت، بچیتە پشت جیهانێ و لوێرێ هەقیقەتا جیهانێ بۆ تەجەلی ببیت!
(6)
سەرباری هندەک تێبینییان، وەک کورتییا رۆمانێ، سنووردارییا وێ، بەهسنەکرنا گەلەک بابەتێن عیرفانی و شیعری و ئەدەبێ سۆفیگەری، هەروسا کێمیا روودانێن مەزن، گران، دا وەک ماددەیەک سەرەکی قورساتییەک زێدە بدەنە رۆمانێ، هەروسا کوور ودوور نەچوون د خەیال و هزرێن مەلایێ جزیریدا، لێ دیسان ب خواندنا رۆمانا (موڕەکەب) دلخۆش بووم.
موڕەکەب ئێک ژوان دەقایە، دژی پێلا ماددیبوون و سەرڤەیبوون و بێواتاییا ژیانێ هاتیە نڤیساندن. بۆ من بخۆ ئەڤ جۆرە تێزە، نڤیسین لدۆر ئەزموونا روحەکی، کارەک وێرەک و جیاوازە. ل دەرڤەی هێڤییا چڤاک و جەماوەرییە، ئەڤەژی کارەک پێویست و زەروورە.
دەستخۆشی بۆ کاک دلشاد خابوور، لهێڤییا بەرهەمێن دن.[1]