خانەوادەی سەربەرزی قوربانیان و جینۆسایدکراوانی کوردانی ئێزدی
8 ساڵ بەر لە ئێستا و لە ڕۆژی 3ی ئابی ساڵی 2014 دا جارێکی تر پێکهاتەیەکی ڕەسەنی تری کۆمەڵگاکەمان ڕووبەڕووی دڕندانەترین تاوانەکانی مێژووی مرۆڤایەتی بوویەوە.
لە ڕۆژی 03-08-2014 تیرۆریستانی ڕێکخراوی بە ناو دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام (داعش)شاری #شنگال# و دەوروبەریان داگیر کرد و لە ئاکامدا خەڵکە سڤیلەکەی ئەو دەڤەرە تێکۆشەرە دووچاری ئاوارەبوون و ماڵ وێرانی و کوشتنی بە کۆمەڵ و ڕفاندن و جینۆساید بوونەوە، سەرباری ئەو شاڵاو و هێرشە دڕندانەیەی داعش، ئێزدییەکانی شنگال و دەورووبەری وەک هەمیشە بەرگرییان لە ناسنامەی نەتەوەیی و ئایینی خۆیان کرد، تاکو دواجار داعش بەزێنرا و سەرجەم ناوچەکانیش ئازاد کران و ئێزدییەکانیش وەک بەشێکی ڕەسەنی گەلی کورد مانەوە.
لە کارەساتی جینۆسایدی ئێزدییەکاندا، هەزاران هاونیشتمانی ئێزدی بوونە قوربانی و سەرنگوم و کۆمەڵکوژ کران و بە هەزاران کەسی تریشیان لە لایەن تیرۆریستانەوە ڕفێنران و تا ئێستاش چارەنووسی هەزاران قوربانییان نادیارە، ئەمە جگە لەوەی نزیکەی (360) هەزار لە دانیشتوانە ڕەسەنەکەی ئاوارەی شارەکانی هەرێمی کوردستان بوون.
خەڵکی ستەملێکراو و خۆڕاگری شنگال و دەورووبەری..
داعش لەگەڵ هاتنیدا هەموو ئامراز و ڕێگەیەکی دژ بە بەها ئایینی و مرۆڤایەتییەکان گرتەبەر بۆ تێکدانی دیمۆگرافیا و شوناسی نەتەوەیی و ئایینی هەزاران ساڵەی ناوچەکە و تێکدانی پەرستگاکانیان و بە زۆر گۆڕینی ئایین و باوەڕی دێرینیان و کوشتنی بە کۆمەڵ و بە کۆیلە کردنیان و دەستدرێژی هەمەچەشنە، کەدواجار ئەم جۆرە تاوان و ڕەفتارە دزێوانە لە ژێر ڕۆشنایی یاسای نێودەوڵەتاندا دەچێتە خانەی تاوانی دژە مرۆڤایەتی و تاوانی و جینۆساید.
دایکانی جگەر سووتاو و کەسوکاری ڕفێنراوانی ئێزدی..
حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە کاتێکدا لەماوەی 8 ساڵی ڕابردوودا بەردەوام بووە لە خزمەتکردنی ئاوارەکان و دابینکردنی پێداویستییە سەرەتاییەکانیان، لە هەمانکاتدا کاری زۆریشی کردووە بە ئامانجی بە جینۆساید ناساندنی تاوانەکە لە سەر ئاستی نێودەوڵەتی، بۆ ئەو مەبەستەش لێژنەیەکی باڵای حکوومی پێکهێناوە بە ناوی (لێژنەی باڵای به جينۆساید ناساندنی تاوانەکانی داعش دژ بە ئێزدییەکان و پێکهاتە نەتەوەیی و ئایینیەکانی تر)، هەروەها بەردەوام لە هەماهەنگیداین لەگەڵ تیمی هەماهەنگی نیشتمانی و بەڕێوەبەرایەتی پاراستن و هەڵدانەوەی گۆرەبەکۆمەڵەکانی عێراق بە مەبەستی کارکردن لەسەر هەڵدانەوەی گۆرەبەکۆمەڵەکانی خوشک و برا ئێزدییەکان و پڕۆسەکەش بەردەوامە.
لەم یادە دا ستایشی دەرکردنی بڕیاری(2379)ی نەتەوەیەکگرتووەکان دەکەین لە 09-08-2017 تایبەت بە پێکهێنانی تیمێکی نێودەوڵەتی بە مەبەستی لێکۆڵینەوە لە تاوانەکانی داعش لە عێراق ناسراو بە (یونیتاد)و داواکاریشین کە پەلە بکرێ لە میکانیزم و ڕێکارەکانی درووستکردنی دادگایەکی تایبەتمەند بۆ بەسزا گەیاندنی ئەنجامدەرانی ئەو جینۆسایدە، هەروەها دەستخۆشی لە بڕیارەکانی هەردوو پەرلەمانی(بەلجیکا و هۆڵەندا)ش دەکەین کەلەم دواییانەدا وەکو دوو وڵاتی ئەورووپی ئەم مەرگەساتەیان بە جینۆساید ناساند سەرباری بڕیاری یەکێک لە دادگاکانی وڵاتی ئەڵمانیا و کارکردنی پەرلەمانی ئەڵمانیاش بۆ هەمان مەبەست، لەگەڵ ئەو ولاتانەش کە پێشتر ئەم مەرگەساتەیان بە جینۆساید ناساندووە، یا خود کاری لەسەر دەکەن. جێگای ئاماژە پێدانە کە پەرلەمانی کوردستانیش بە هەماهەنگی وەزارەتمان ڕۆژی 3ی ئابی هەموو ساڵێکی بەڕۆژی جینۆسایدی ئێزدییەکان ناساندووە ساڵانەش لە لایەن وەزارتەکان و بە هەماهەنگی پارێزگای #دهۆک# و لایەنە پەیوەندیدارەکان یادی شەهیدان و قوربانیانی ئەم جینۆسایدە دەکرێتەوە.
لەم یادە کارەساتبارەدا وێڕای ئەوەی کە وەک #وەزارەتی کاروباری شەهیدان و ئەنفالکراوەکان# ئامادەیی خۆمان دەربڕیوە بۆ هەر خزمەتێکی شایستە بە کەسوکاری قوربانیان و کەیسی جینۆسایدی ئێزدییەکان بە گشتی، لە هەمانکاتدا داواکارین کە حکوومەتی عێراقی فیدڕالیش لە چوارچێوەی ئەرکی دەستووری خۆیدا هەستێ بە دیاریکردنی چارەنووسی ونبوان و ڕزگارکردنی زیاتری ڕفێندراوان و قەرەبووکردنەوەی کەسوکاری قوربانیان و گەڕانەوەی ئاوارەکان و کەمکردنەوەی مەینەتییەکانیان و هەوڵدان بۆ ئاساییکردنەوەی دۆخی شنگال و جێبەجێکردنی ناوەڕۆکی ڕێکەوتنی شەنگال و ئاوەدانکردنەوەی دەڤەرەکە، کە بەو هەنگاوانەش ئومێد دەکرێت بە شێک لە ئازاری لە بن نەهاتووی ئێزدییەکان سارێژ بکەین و ئارامی و ئۆقرەیی بۆ خۆیان و دەڤەرەکەیان بگەڕێنینەوە، لەگەڵ شایستەبوونی قوربانیان و کەسوکاری شەهیدان و لە ماف و ئیمتیازاتی یاسا بەرکارەکانی عێراقی فیدڕاڵ و هەماهەنگی نێوان هەر دوو حکومەت بۆ درووستکردنی گۆرستانێکی تایبەت و مۆنۆمێنتێکی شایستە بۆ قوربانییانی ئەو جینۆسایدە لە شەنگال.
وەزارەتی کاروباری شەهیدان و ئەنفالکراوان. [1]
03-08-2022

53 ساڵ لەمەوبەر ڕژێمی لەناوچووی #بەعس# تاوانێکی تری دەرهەق بە گەلی کوردستان خستە سەر مێژووی ڕەشی تاوانەکانی، لە 16/9/1969 بەعسیەکان بە ماوەیەکی کەم لە ئەنجامدانی تاوانی ئەشکەوتی دەکان لە دووەم تاوانیاندا دوای ئەوەی دەسەڵاتیان لە عێراق بە کودەتایەک گرتە دەست، کۆمەڵکوژیەکی کەم وێنەیان لە دژی خەڵکی بێ تاوانی گوندی سۆریا کە دانیشتوانەکەی تێکەڵەیەکی موسڵمان و مەسیحی بوون ئەنجامدا و لە یەک ساتدا 39 هاوڵاتی بێ گوناحی ئه و گوندەیان کۆمەڵکوژکرد کە 25 یان لە پێڕەوانی ئایینی مەسیحی بوون و 14 کەسیشیان موسڵمان بوون.
دوای ئەوەی بەهۆی دروست کردنی بەنداوی موسڵ بۆ ماوەیەک گۆڕی بەکۆمەڵی سۆریا شوێن بزر بوو بەڵام لە ساڵی2011 وەزارەتی کاروباری شەهیدان و ئەنفالکراوان بە هەماهەنگی یەکە ئیداریەکانی ئه و سنورە و بە هاوکاری خەڵکی سۆریا شوێنی گۆڕەکەیان دۆزیەوە و تیمەکانی وەزارەت ڕوفاتەکانیان بەپێی نەریتی پێره و کراو دەرهێنایەوە و دوای ئەوەی نمونەی ئیسکیان لە پزیشکی دادی هەولێر لێ وەرگیرا لە مەراسیمێکی شایستەدا لە زێدی خوێیان بەخاک سپێردرانەوە.
تاوانی صوریا درەخەری ئەوەیە کە ڕژێمی لەناوچووی بەعس بێ گوێدانە ئایین و ئایینزاکان تاوانەکانی دەرحەق بە گەلی کوردستان ئەنجام داوە و له و تاوانەدا خوێنی کریستیان و مسوڵمان تێکەلی یەکتری بوون و زەنگی ناقوسی کەنیسە و بانگی مزگەوت ئاوێزانی یەکتری بوون و منارە و خاچ دەست لەملانێی یەکتری بوون و پەیامی مرۆڤ دۆستییان بە گوێی جیهاندا داو نەفرەتیان لە کۆمەڵکوژی کرد.
لەم یادەدا وەزارەتی کاروباری شەهیدان و ئەنفالکراوان دووپاتی دەکاتەوە کە بەردەوام دەبێ لە تەواوکردنی پڕۆژەی مۆنۆمێنتی جینۆسایدکراونی گوندی سۆریا و دەیکەینە دیاری بۆ دانیشتووانی ستەملێکراوی سۆریا لە داهاتوودا.
دۆسیەی جینۆسایدی سۆریا یەکێکە له و دۆسیانەی کە وەزارەتی کاروباری شەهیدان و ئەنفالکراوان بەجدی بەدواداچوونی بۆ کردوە لە دادگای باڵای تاوانەکانی عێراق، بەڵام بەهۆی کەمکردنەوەی کارەکانی ئه و دادگایە ئه و دۆسێیە یەکلایی نەکراوەتەوە، لەم بۆنەیەدا داواکارین دادگای باڵای تاوانەکانی عێراق هاوشێوەی دۆسێکانی ئەنفال و کیمیابارانی هەڵەبجە و جینۆسایدی بارزانیەکان و کوردانی فەیلی کۆمەڵکوژی دۆسیەی جینۆسایدی سۆریاش یەکلایی بکاتەوە و بەجینۆسایدی بناسێنێ، چونکە هەموو توخمەکانی کۆمەڵکوژی لەخۆ گرتووە.
وەزارەتی کاروباری شەهیدان و ئەنفالکراوان وێڕای ئەوەی جارێکی تریش سەرەخۆشیمان بۆ خانەوادەی جینۆسایدکراوانی کۆمەڵکوژی سۆریا دوپات دەکەینەوە، لە هەمانکاتدا پێشکەش کردنی خزمەت بە کەس وکاری شەهیدان بە ئەرکی سەرشانمان دەزانین و درێغی ناکەین بۆ خۆشگوزەرانی و دەستەبەر کردنی ژیانێکی شایستە بۆیان.
شایانی ئاماژەیە گوندی سۆریا دەکەوێتە پارێزگای دهۆک و سەر بە قەزای سیمێڵە زۆرینەی خەڵکەکەی کریستیان و مسوڵمانن سالانێکە وەکو برا له و گوندەدا ژیان دەگوزەرێنن و نمونەیەکی زیندووی پێکەوە ژیان و برایەتی نەتەوایەتیی و ئایینی بووە لە کوردستان.
سەروەری و نەمریی بۆ ڕۆحی شەهیدان.

وەزارەتی کاروباری شەهیدان و ئەنفالکراوان
16/9/2022.[1]

پازدە ساڵ بەسەر مەرگەساتی 1ی شوبات تێپەر دەبێت و لە ڕۆژێکی وەکو ئەمرۆدا لە 1/شوبات/2004 لە کاتێکدا جەماوەری گەلی کوردستان گەردن ئازای جەژندا بوون، دوژمنانی ڕووناکی و مرۆڤایەتی و خۆش گوزەرانی بێگوێدانە پیرۆزی ئەم ڕۆژە، دەستی ڕەشی تیرۆریان گەیاندنە هەردوو بارەگای لقی دووی #پارتی دیموکراتی کوردستان# و مەڵبەندی سێی یەکێتی نیشتمانی کوردستان لە شاری #هەولێر# لە دوو تەقینەوەی خۆکوژیدا کە تەنها چەند چرکەیەکیان نێوان بوو مەرگیان کردە دیاری جەژن و لە یەک ساتدا زیاتر لە 100 لە ڕۆڵەی گەلەکەمان لە سەرکرد و کادیر و ئەندامی ئەو دوو حزبەیان کردە قوربانی و سەدانی ترش بریندار بوون.
لە کاتێکدا ئێمە یادی ئەو مەرگەساتە دەکینەوە وەکو وەزارەتی کاروباری شەهیدان و ئەنفالکراوانی حکومەتی هەرێمی کوردستان و مەڵبەندی سێی هەولێری یەکیتی نیشتمانی کوردستان و لقی دووی پارتی دیموکراتی کوردستان هەردەم خۆمان بە قەرزاری خوێنی شەهیدان دەزانین و سەری ڕێز لە ئاست گەورەیی ئەو شەهیدانە و شەهیدانی بەرگری و سەرجەم شەهیدانی کوردستان دادەنەوێنین.
جەماوەری تێکوشەری کوردستان لە کاتێکدا تاریکی ئاڵارەشەکانی #داعش# لە کوردستان بە بەرگری و گیانفدایی پێشمەرگە و خوێنی ئاڵی زیاتر لە1800 ڕۆڵەی گەڵەکەمان لە پێشمەرگە قارەمانەکان تێکشکا، بەلام ئەو بیر و هزرە ژەهراویەی لەدوای خۆیاندا بەجێیان هێشتووە تاکو ماوەیەکی دور کاریگەری دەبێت و بەرۆکمان بەرنادات بۆیە کارکردن بۆ کۆتایی هێنا بە بیری تیرۆرستی دەکەوێتە ئەستۆی لایەنە پەیوەندیدارەکان وتاک بەتاکی ئەم کۆمەڵگایە و کاری دەستەجەمعی بۆ بکەن و سەرچاوەکانی ئەو هزرە تیرۆرستیە وشک بکەن
لەو قوناغە هەستیارەدا کە گەلەکەمان پێدای تێپەر دەبێت، هەرێمەکەمان ڕوبەرووی کۆمەڵێ تەحەدی بۆتەوە کە پێویست دەکات وەکو ئەمەکێک بۆ خوێنی شەهیدان، هەموولایەک بە گیانی هەست کردن بە لێپرسراویەتی مێژوی سەرشانیان ڕۆڵ ببینن و بە ڕوحی پێشمەرگایەتی قۆڵی لێ هەڵماڵن و بە تەبایی و یەکریزی و یەک وتاری هەموولایەک ناو ماڵی کورد توکمە تر بکەنەوە و کێشە سیاسیەکان چارەسەر بکەن,بەخوراکری کەلەکەمان قەیرانە داراییە تارادەیەک بەرەو جارەسەر دەروا با زیاتر پشتیوانی حکومەت بین لە جێبەجی کردنی ئەو نەخشە و بەرنامەی چاکسازی.
دوای تێپەر بوونی ماوەیەکی زۆر بەسەر هەڵبژاردنە پەرلەمانیەکەی کوردستان هەرجەندە تاکو ئیستا حکومەت پێک نەهاتووە بەلام هەوڵ و دیدارەکان دریژەیان هەیە و ئومید دەکەین هەموولایەک بەگیانی لیپرسراویەتی سەرشانیان وبەلەبەرچاو گرتنی خوێنی شەهیدان ناکوکیەکان وەلا بنێنن و پەلە بکەن بۆ پێکهێنانی حکومەتی نوێی کوردستان تاکو بتوان بە هەمولایەک کوردستان لەو گرفتانەی هەیە لە ڕوی دارایی و سیاسی و یاسایی تێپەرێنین و خزمەتی زیات ڕبە گەلەکەمان بکەێنین.
هەر لەو کاتەدا کە پێشمەرگە بە شاهیدی هەموو دونیا ڕۆڵی بوێر و نەبەردی لە کۆتایی هێنانی مەترسی داعش بینی و لە جیاتی هەموو دونیا ئەفسانەی داعشی تێک شکاند و بە خوێنی شەهیدانی تۆمارێک لە سەورەری بەدەست هێنا و ڕوبەرووی سەختی ژیان، خەڵکی و کەلی کوردستانی ومرۆڤایەتی پاراست و بە نوێنەرایەتی هەموو جیهان شەری بێوێنەی ئەو تاقمە توندرەوە تیرۆرستیەی کرد، بۆیە وەکو پابەندیکی ئەخلاقی لەسەر وڵاتان پیوێستە هاوکاری هەرێمی کوردستان بن بۆ دەرباز بوون لە هەموو ئەوقەیرانانەی کە بە نارەوا بەهۆی دەرهاویشتەی ئەم شەرە نەویستراوەی کە بە سەر کەلەکەمان سەپێندرا.
لەکاتێکدا برینی کردەوە تیرۆرستیەکان و کۆمەلکوژی خێلی حەمەو وچەندان تاوانی تیرۆرستی تر قەتماغەی گرتبوو و تاوانی یەکی شوباتیان ئەنجام دا، پێمان وایە کە تێرۆر دوژمنی هەموو بەها مرۆڤایەتی و ئارامی و ئاشتیە و پێکەوە یانە لە دونیادا بویە پێویستە هاوپەیمانان و هەموو نێوەندە (نێو دەوڵەتییەکان) هەموو توانایەکیان بۆ لێدانی ئەو تاقمە بەکار بێنن و فکر و ئایدولوجییاکەی و سەرجاوە داراییان وشک بکەن، تاکو نەتوانێ چیتر مەترسی لەسەر ئاشتی و مرۆڤایەتی نێو دەوڵەتی دروست بکات.
لەگەڵ ئەوەی کوردستان بە قوناغێکی سەخت و چارەنووسازدا تێپەر دەبێت وەکو وەزارەتی کاروباری شەهیدان و ئەنفال کراوان هەموو توانایەکمان بۆ پێشکەش کردنی خزمەت بە کەس وکاری سەربەرزی شەهیدانمان و سوک کردنی باری سەختی ژیان و دەستەبەر کردنی سەرجەم مافەکانیان لەکاردا دەبین، هەوڵمان خستۆتە کار بۆ ئەوەی ماددەی 132 دەستۆر جێبەجێ بکرێت و هاوکاری و سەرپەرشتی کردنی کەس وکاری شەهیدان و ئەنفالکراوان و زیندانیاسی سیاسی لە بوودجەی سیادی عێراق جێگەی بکرێتەوە بەو هیوایەی بتوانین بە تەواوەتی بژێوی تەواوی کەس و کاری شەهیدان ئەنفالکراوان و زیندانیانی سیاسی باشتر بکەین، دڵنیای هەموولایەک دەکەینەوە کە گوزەرانی خانەوادەی شەهیدانمان بە ئەولویتی کارەکانمان دادەنێین و بەردەوام دەبین لە هەوڵەکانمان بۆ ئەوەی چیتر خانەوادەی سەربەرزی شەهیدان بەدەست دواکەوتن و کەمی و نەبوونی مووچە گرفتار نەبن.
نەمری بۆ شەهیدانی یەکی شوبات و شەهیدانی بەرگری و سەرجەم شەهیدانی کوردستان بەرەو داهاتوێکی پرشگندار بۆ گەلەکەمان.
وەزارەتی کاروباری شەهیدان و ئەنفالکراوان
#01-02-2019#

کەس و کاری سەربەرزی شەهیدانی ئەنفال.
32 ساڵ لەمەوبەر لە چوارچێوەی سیاسەتی لەناوبردن و سڕینەوەی گەلی کوردستان ڕژێمی لەناوچووی بەعس بە هەشت قوناغ تاوانی ئەنفالی ئەنجامدا.
شاڵاوەکانی ئەنفال زۆربەی ناوچەکانی کوردستانی باشووری گرتەوە و بەو هۆیەشەوە زیاتر لە 4 هەزار و 500 گوند و شارۆچکە وێرانکران و سەروەت و سامانیان تاڵانکرا و 182 هەزار هاووڵاتی سفیل و بێتاوانی کوردستان ڕاپێچی مەرگی بەکۆمەڵ کران و لە بیابانەکانی ناوەڕاست و باشووری عێراق زیندەبەچاڵ کران، کە تا ئێستا گۆڕی زۆرینەیان وونە.
رژێمی بەعسی ڕەفتار فاشیست پیلانی دانابوو دوابەدوای وێرانکردنی گوندەکان و ئەنفالکردنی خەڵکەکە و کۆکردنەوەی هاووڵاتیان لە شارەکاندا، دوا گورزی خۆی بوەشێنێت و کۆتایی بە گەلی کورد لە کوردستانی باشوور و شۆڕشەکەی بهێنێت، بەڵام خۆڕاگری خەڵکی کوردستان و هێزی پێشمەرگە ئەو خەونەی دوژمنانیان لەگۆڕنا و لەدوای 3 ساڵ لە تاوانەکانی ئەنفال لە ساڵی 1991 خەڵکی کوردستان ڕاپەڕی و بۆ هەمیشە ڕژێمی بەعسیان لەسەر خاکی کوردستان وەدەرنا.
پاش ڕوخانی دەسەڵاتی ديکتاتۆری بەعس
لە عێراق لە ساڵی 2003 ەوە هەوڵەکان بۆ سۆراغکردن و دۆزینە گۆڕی قوربانیانی ئەنفال بەردەوام بووە و لەو چوارچێوەیەدا وەزارەتمان لە چەند قۆناغێکدا دوای دۆزینەوە و هەڵدانەوەی 60 گۆڕی ئەنفالەکان ڕوفاتی 3 هەزار و 737 شەهیدی گەڕاندووەتەوە بۆ کوردستان، لەئێستاشدا 3 گۆڕی بەکۆمەڵی دیکە لە بیابانەکانی سەماوە دۆزراونەتەوە و و لە هەڵدانەوەی گۆڕێکیاندا ڕوفاتی 171 شەهید لە پزیشکی دادی بەغدا پشتڕاست کراونەتەوە و دوای تەواوکردنی ڕێوشوێنە پزیشکییەکان وەزارەتمان ئامادەکاری پێویستی کرد بۆ هێنانەوەی ڕوفاتەکانی ئه و گۆڕە بەکۆمەڵە، بەڵام بەداخەوە بەهۆی بڵاوبوونەوەی پەتای کۆرۆنا نەتوانرا ئەم پرۆسەیە لەکاتی خۆیدا ئەنجامبدرێت و لەگەڵ ئاساییبوونەوەی بارودۆخەکە ڕوفاتەکان بەپێی ڕێوشوێنی تایبەت و ڕێکارە یاسایانەکان دەگەڕێندرێنەوە و بەخاکی کوردستان دەسپێردرێن.
لە یادی 32 ساڵەی ئەنفالدا جەخت دەکەینەوە، شاڵاوەکانی ئەنفال بە هەموو پێوەرە نێودەوڵەتیەکان و لە چوارچێوەی ئه و بەڵگەنامانەی کە دوای ڕژێمی لەناوچوو بەردەست کەوتوون، تاوانی جینوسایدە و بە ئامانجی کۆمە ڵکوژی و لەناوبردنی گەلی کوردستان ئەنجامدراون، هەروەک چۆن دادگای باڵای تاوانەکانی عێراق لە بڕیارەکەیدا بە تاوانی جینوساید و تاوانی دژی مرۆڤایەتی و تاوانی جەنگ ناساندوویێتی.
بۆیە داواکارین کۆمەڵگای نێودەولەتی لە سەر بنەمای ئه و بەڵگەنامانە و بڕیاری دادگا ئەم کەیسە لەسەر ئاستی جیهان بە جینۆساید بناسێنن و وەک کەیسێکی نێودەوڵەتی مامەڵەی لەگەڵدا بکەن.
هەروەها داوا لە حکومەتی عێراقی فیدراڵ دەکەین، پشت بەست بە بڕیارەکانی دادگای باڵای تاوانەکانی عێراق و دەقی ماددەی (132)ی دەستوری عێراق و بریاری ژمارە (26)ی ساڵی 2018 ی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق قەرەبووی شایستەی قوربانیانی ئەنفال بکاتەوە و چیدی ئەم پرسە پشتگوێ نەخات.
هەر لەم یادەدا کەسوکاری سەربەرزی شەهیدانی ئەنفال دڵنیا دەکەینەوە، حکومەتی هەرێمی کوردستان و وەزارەتی کاروباری شەهیدان و ئەنفالکراون بە هەموو توانایێکەوە بەردەوام دەبن لە خزمەتکردنی زیاتری کەسوکاری شەهیدان و ئەنفالکراوان و دۆزینەوەی ڕوفاتی ئەنفالەکان و گەڕاندەنەوەیان بۆ کوردستان.
هەرچەندە ئەمساڵ لەبەر ڕێکارەکانی خۆپارێزی لە ڤایرۆسی کۆرۆنا نەتوانرا یادی 32 ساڵەی شاڵاوەکانی ئەنفال بکرێتەوە، بەڵام کار و هەوڵەکان بەشێوازی دیکە بەردەوامن بۆ زیندوو ڕاگرتنی یادی شەهیدان و ئەنفاڵکراوان و بەنێودەوڵەتیکردنی تاوانەکانی کیمیابارانی #هەڵەبجە# و جینوسایدی بارزانییەکان و کوردانی فەیلی و ئێزیدیەکان تا لە سەردەمی ئێستادا تاوانی هاوشێوە دوبارە نەبێتەوە.
نەمری بۆ شەهیدانی ئەنفال و سەرجەم شەهیدانی کوردستان
سەربەرزی بۆ کەسوکاریان
خودای گەورە کوردستان و خەڵکەکەی پارێزراو بکات
وەزارەتی کاروباری شەهیدان و ئەنفالکراوانی حکومەتی هەرێمی کوردستان
#13-04-2020#

پشت بەستوو بە ڕێکەوتی ڕێگریکردن لە کۆمەڵکوژی ساڵی 1948، #نەتەوە یەکگرتووەکان# لە ساڵی 2015 ڕۆژی 9/کانوونی یەکەمی، هەموو ساڵێکی وەکو ڕۆژی جینوساید دیاری کرد.
ئەگەر سەرنجێک بدەینە ماددەی دووەمی ئەو ڕێکەوتننامەیە، پێناسەیەکی ڕوونی کۆمەڵکوژی کردوە و بنەماکانی دەست نیشان کردوە، هەر لەم ماددەیەدا ئەم کردارانەی خوارەوەی وەکو جینوساید دیاری کردوە:
• کوشتنی بەکۆمەڵی ئەندامانی کۆمەڵێک.
• پێگەیاندنی زیانی جەستەیی و ڕۆحی مەترسیدار بە ئەندامانی کۆمەڵێک.
• پابەند کردنی کۆمەڵێک بە ئەنقەست بۆ کۆزەرانێک کە مەبەست لێی لەناوبردنی دارایی تێکرا یان بەشێکی بێت.
• گرتنە بەری ڕێو شوێنێک لە دژی کۆمەڵێک بەمەبەستی ڕێگە گرتن لە وەچە نانەوە
• گواستنەوەی منداڵان لە کومەڵەیەک بۆ کۆمەڵەیەکی تر.
رێکەتنەوەکە ئەنجام دانی کۆمەڵ کوژی لە سەردەمی ئاشتی و شەردا بە جینۆساید ناو بردوە.
ئەگەر ئاورێک لەو کۆمەڵکوژیانە بدەینەوە کە ڕژێمی لەناوچووی بەعس و دواتریش تاقمی تێرۆرستی #داعش# دژی گەلی کوردستان کردویانە، سەرجەم بنەماکانی جینوسایدی لەخۆ گرتووە هەر لە ونکردن و بێسەروشوێن کردنی 182 هەزار ئەنفال و 8000 بارزانی و 5000 قوربانی کیمیابارانی #هەڵەبجە# و لێساندنەوەی ناسنامە و قرکردن و لەناوبردنی زیاتر لە 20000 کوردی فەیلی، کە لەسەردەمی ڕژێمی بەعسی لەناوچوو لە عیراقدا لە دژی گەلی کوردستان ئەنجام دراوە و دواتریش لەبن پەردەی ئیسلامدا ڕێکخراوی تیرۆرستی داعش چەندان کومەڵکوژی لە دژی کوردانی ئیزیدی و پێکهاتە نەتەوەیی و ئاینەکانی تر ئەنجامدا، دەبینین سەرجەم ئەو توخمانەی لەخۆ گرتوە کە ڕێکەتنامەکەی نەتەوە یەگرتووەکان دەستنیشانی کردوون,
هەر بەپێی ماددەی یەکەمی ئەو ڕێکەوتنە ئەو وڵاتانە پابەند کراون کە جینوسایدیان تێدا کراوە بۆ ڕێگەگرتن لە دووبارە نەبوونەوەی جینوساید، بەلام بەداخەوە لە دوای ئەو هەموو جینوسایدکردنەی بەسەر گەلی کوردستاندا هات دەبینین جارێکیتریش گەلی کوردستان کۆمەڵ کوژ کرا و بە هەزاران کەس بوونە قوربانی، لە گۆڕی بەکۆمەڵ جینوساید کران و لەسەر ماڵ و حالی خۆیان دەرکران و کچ وژنانی کوردانی ئیزیدی بە سەبایا بران و دەربەدەر کران.
لەکاتێَکدا ئێمە وەکو وەزارەتی کاروباری شەهیدان و ئەنفالکراوان کە بەرگری کاریین لە مافی قوربانیانی جینوسایدی لە کوردستان، سەری ڕێز لە ئاست قوربانیانی جینوسایدی گەلەکەمان دادەنەوێنین، داواکارین نەتەوە نەتەوە یەکگرتوەکان و نێوەندە نێودەولێیەکان پرسی جینوسایدی گەلی کوردستان بناسێنن و کار بکەن بۆ دوبارە نەبوونەوەی تاوانی لەم جۆرە و ڕاپێچ کردینی تاوانباران بۆبەردەم دادگای نێو دەوڵەتی و بە سزا گەیاندنیان و هەوڵَدان بۆ پابەند کردنی ئەنجام دەران بۆ قەرەبوو کردنەوەی شایستەی قوربانیان و کەس وکاری قوربانیان، کارکردن بۆ پێکهێنانی دادگایەکی تایبەت هاوشێوەی دادگای ڕوندا و کوشتنی ڕەفیق الحریری، بۆ سزادانی تاوانبارانی جینوسایدی کوردانی ئیزیدی وپێکهاتە نەتەوەیی و ئاینەکانی تر لە عیراقدا.
هەر لەم ڕۆژەدا داوا لە حکومەتی عیراق دەکەین بۆ ڕێگە گرتن لە دوبارە بوونەوەی جینوساید لە عیراقدا بچێتە پاڵ ولاتانی ئەندام لە دادگای تاوانی نێو دەوڵەتی و ئیمزا لەسەر ڕێکەتننامەی بنەرەتی ڕۆما بکات.
ئێمە وەکو وەزارەتی کاروباری شەهیدان و ئەنفالکراوان تەئکید لە خزمەتکردن و بەپێرەوە هاتنی داخوازی و پێداویستی کەس وکاری شەهیدان دەکەینەوە، بۆ دابینکردنی گوزەرانێکی شایستە کە لە ئاست ئەو قوربانیانەدا بێت کە بۆ بەدی هێنانی ئەمرۆی کوردستان داویانە، بۆیە لە کارنامەی 4 ساڵی وەزارەتمان وێرای کارکردنی بەردەواممان بۆ زیاتر خزمەت کردنی کەس وکااری شەهیدان و ئەنفالکراوان و دەستەبەر کردنی مافە دارایی و یاساییەکانیان، کار دەکەین بۆ بەنێو نەتەوەیی ناساندنی جینوسایدی گەڵەکەمان و بەبەڵگە کردنی ئەو تاوانانە و پاراستنی بەڵگە بەردەستەکان و کۆکردنەوەی ئەو بەڵگانەی کە پەیوەستن بەو تاوانانە و خستنە بەردەم ئەو دادگایانەی کار لەسەر پرسی دادپەروەری و گێرانەوەی ماف بۆ ماف خوراوان دەکەن لە دونیادا.
لە کۆتاییدا وەکو وەزارەتی کاروباری شەهیدان و ئەنفالکراوان سور بونی خۆمان بۆ بەرگری کردن لەمافە قانونی و داراییەکانی قوربانیانی جینوسایدی گەلەکەمان دوپات دەکەینەوە، هیوادارین لەو ڕۆژەدا گەلەگەمان و هیچ گەلێکی تری دونیا نەبێتە قوربانی جینوساید
درود بۆگیانی قوربانیانی جینوساید لە هەموو دونیا و قوربانیانی جینوسایدی گەلەکەمان بەتایبەتی
وەزارەتی کاروباری شەهیدان و ئەنفالکراوان
09-12-2019

#عەبدوڵڵا حاجی مەحمود#، وەزیری کاروباری شەهیدان و ئەنفالکراوانی حکومەتی هەرێمی کوردستان ڕایگەیاند، دوای پێکهێنانی لیژنەی تایبەتمەند بۆ تۆماری تاقانەکانی جینۆساید، بەپێی یاسای ماف و ئیمتیازاتی تاقانەکانی جینۆساید لە هەرێمی کوردستان و لیژنەی وردبینی و پێداچونەوە بە دۆسیەی تاقانەکانی جینۆساید، بەپێی یاسای چاکسازی لە وەزارەتی کاروباری شەهیدان و ئەنفالکراوان، ناوی (312) تاقانەی جینۆساید بە پەسەندکراو ڕادەگەیەنین.
[1]

کەس وکاری سەربەرزی شەهیدانی #هەڵەبجە# خەڵکی شۆرشگیری هەڵەبجە و هەورامان و #شارەزوور# جەماوەری کوردستان.
32 ساڵ بەسەر کارەساتی کیمیابارانکردنی هەڵەبجەدا تێدەپەڕێت، کە تاوانێکی گەورەی ڕژێمی لەناوچووی بەعس بوو دژی گەلی کوردستان و خەڵکی ئەم شارەخۆراگرە و دەوروبەری ئەنجامیدا.
16ی ئاداری هەموو ساڵێک بۆ هەموومان یادی برینێکی قوڵی نەتەوەکەمانە، کە داگیرکەران لە ڕێی کیمیابارانکردنی هەڵەبجە و شەهیدکردنی زیاتر لە پێنج هەزار هاووڵاتی بێتاوان و بریندارکردنی هەزارانی تر و ئاوارەکردنی تەواوی دانیشتوانی هەڵەبجە و هەورامان و شارەزوور و خاپوورکردنی ناوچەکانیان، تاوانەکەیان گەیشتە لوتکەی دڕندەیی بۆ لەناوبردن و سڕینەوەی گەلەکەمان.
بەڵام بەخۆڕاگری و خەباتی ئازادیخوازی و قوربانیدانی پێشمەرگە و خەڵکی کوردستان ئەم خەونەی دوژمنان لەگۆڕنرا.
کیمیابارانکردنی هەڵەبجە لاپەڕەیەکی ڕەشی لەمێژووی مرۆڤایەتیدا تۆمارکرد، بۆ ڕێگرتن و دووبارەنە بوونەوەی ئه و تاوانه دڕندانەیه، داوادەکەین کۆمەڵگای نێودەوڵەتی کیمیابارانکردنی هەڵەبجە بەجینۆساید بناسێنێت.
تا جارێکی تر ئه و تاوانەبەرامبەر مرۆڤ و سرووشت لە هیچ گۆشەیەکی ئەم جیهانەدا ئەنجام نەدرێت.
پێویستە حکومەتی عێراقی فیدراڵ بۆ قەرەبووکرنەوەی شایستەی کەس وکاری شەهیدان و قوربانیانی هەڵەبجە، کار بەبریاری دادگای باڵای تاوانەکان و مادەی 132ی دەستوری عێراقی فیدراڵ بکات و ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق یاسای تایبەت بە جینۆساید و قەرەبووکردنەوەی قوربانیان لە عێراق دەربکات.
هەروەها حکومەتی هەرێمی کوردستان بەردەوام دەبێت لە کار و هەوڵەکانی بۆ خزمەتکردنی زیاتری کەسوکاری شەهیدان و چارەسەکردنی بەرەکەوتووانی چەکی کیمیایی.
کەس وکاری سەبەرزی شەهیدان
بۆ بەرز ڕاگرتنی مەرگەساتەکانی گەلی کوردستان بەگشتی و تاوانی کیمیابارانکردنی هەڵەبجە بەتایبەتی،
وەزارەتی کاروباری شەهیدان و ئەنفالکراوان ساڵانە ئه و یادانە دەکاتەوە،
ئەمساڵ بەهۆی پابەندبوون بە بڕیارو ڕاسپاردەی دامەزراوە تەندروستییەکانی کوردستان و مەترسی بڵاو بوونەوەی ڤایرۆسی کۆرۆنا، بەپێویستمان زانی هاوشێوەی ساڵانی پێشوو ئەم یادە نەکەینەوە.
بەڵکو بەشێوازی ترو بە پاراستنی تەندروستی و ژیان لە هەڵەبجە و سەرتاسەری کوردستان، پەیامی زیندوێتی یادی شەهیدان بڵند ڕابگرین و لە هەوڵەکانمان بۆ بەجیهانیکردن و ناساندنی تاوانی کیمیابارانی هەڵەبجە وەک جینۆساید لەسەر ئاستی جیهان و کۆمەڵگای مرۆڤایەتی بەردەوام دەبین.
نەمری بۆ شەهیدانی مەرگەساتی کیمیابارانکردنی هەڵەبجە و سەرجەم شەهیدانی کورد و کوردستان
وەزارەتی کاروباری شەهیدان و ئەنفالکراوانی حکومەتی هەرێمی کوردستان
#15-03-2020#

کەس و کاری سەربەرزی شەهیدان
خەڵکی خۆڕاگر و تێکۆشەری دۆڵی خۆشناوەتی
33 ساڵ لەمەوبەر لە 16 / 4 / 1987 ڕژێمی بەعسی لەناوچوو تاوانێکی تری خستە سەر ئەو تاوانانەی کەلە چوارچێوەی کۆمەڵکوژی و لەناوبردنی گەلی کوردستان جێبەجێی دەکرد، لەو ڕوژەدا ڕژێمی لەناوچوو بەچەکی قەدەغەکراوی کیمیاوی گوندی شێخ وەسانان و بالیسان و گوندەکان دۆڵی خوشناوەتی چەند جارێک بۆمباران کرد و لەئەنجامدا چەندین قوربانی شەهید و برینداری لێکەوتەوە.
هەر ئەوکات ژمارەیەک لە بریندارەکان دوور لەهەموو بەهایەکی مرۆڤایەتی لەلایەن ڕژێمەوە زیندەبەچاڵکران کە لە دوای ڕوخانی ڕوفاتی ژمارەیەک لەو شەهیدانە لە گۆرێکی بەکۆمەڵدا لەکارگەی قیری #هەولێر# دۆزرانەوە و گەرێندرانەوە زیدی باوک وباپیرانیان و بەخاک سپێردرانەوە.
بەشێکی زۆری بەرکەوتووانی چەکی کیمیاوی ئەو ناوچانەش کە ڕزگاریان بوو تائێستاش ئاسەواری ئەو چەکە بە جەستەیانەوە ماوە و کاریگەری لەسەر تەندرووستیان درووستکردووە.
خەڵکی خۆراگری بالیسان و شیخ وەسانان و دوڵی خۆشناوەتی.
مێژوو شاهیدی خۆراگری و قوربانیدانی ناوچەکەتان دەدات کەهەردەم پشتیوان و پاڵپشتی شۆرشەکانی گەلی کوردستان بوون و لەمێژووی کوردایەتیدا لاپەرەی ڕەنگین بەخوێنی قوربانیدانتان نەخشاندوە.
بەرگری و خۆڕاگریتان لەبەرانبەر مەترسیدارترین چەکی کۆکوژی کیمیاوی شکستی بە پیلانی دوژمنان هێنا و ئێوەش سەربەرزانە لە سەر خاکەکەی خۆتان مانەوە.
ئێمە لە وەزارەتی کاروباری شەهیدان و ئەنفالکراوان خزمەتی زیاتری کەسوکاری سەربەرزی شەهیدان و ئەنفالکراوان و بەرکەوتوانی چەکی کیمیاوی و تاقانەکانی جینوساید لەو سنوره و هەموو کوردستان بە ئەرکی سەرشانمان دەزانین.
کەسوکاری سەبەرزی شەهیدان
لە کاتێکدا ئێمە یادی 33 ساڵەی بەرکەوتووانی کیمیابارانی ناوچەکەتان دەکەینەوە کوردستان لە قۆناغی خۆپارێزی لە مەترسییەکانی ڤایرۆسی کۆرۆنادایە و لەبەر پابەندبوون بە ڕێکار و ڕێنماییە تەندرووستییەکان نەتوانرا وەک ساڵانی
پێشوو مەراسیمی شایستە بۆ یادی شەهیدەکانمان بکەینەوە، لەگەڵ ئەوەی بۆ هەمیشە یادی شەهیدانمان بەرز ڕادەگرین هەوڵەکانی وەزارەتی کاروباری شەهیدان و ئەنفالکراوان بەرێگار و شێوازی تر بەردەوامە بۆ ئەوەی ئەو تاوانانەی بەرانبەر گەلی کوردستان کراون لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی بناسرێن.
درود بۆ ڕوحی پاکی شەهیدانی بالیسان و شیخ وەسانان و دوڵی خۆشناوەتی و سەرجەم شەهیدانی کوردستان
سەربەرزی بۆ کەسوکاریان
وەزارەتی کاروباری شەهیدان و ئەنفالکراوانی حکومەتی هەرێمی کوردستان
#16-04-2020#

لیستی ناوی ئەو زیندانیکراو و گیراوی سیاسییانەی کە منحەی مانگانەی بەردەوامیان بۆ خەرج دەکرێت.

ئاماژە بە فەرمانی وەزاریمان ژمارە (189)
لەرێکەوتی#24-01-2023# تایبەت بە خەرجکردنی منحەی (496) زیندانیکراو و گیراوی سیاسی کە هیچ موچەی تریان نییە، بەپێی یاسای چاکسازی وردبینی و پێداچوونەوە و پاککردنەوە لە دۆسییەکانیان کراوە، سەردانی بەڕێوەبەرایەتی کاروباری زیندانیە سیاسییەکان بکەن بە مەبەستی تەواوکردنی ڕێکارەکانی وەرگرتنی منحەی مانگانەیان.
$بەڕەچاوکردنی ئەم خاڵانە:$
1. ئەو بەرێزانەی کە ڕێکارەکانی بایۆمەتری و بەڵێننامەیان تەواو نەکردووە، یان پێویستیان بە شاهید هەیە بەڵێننامەی شاهیدەکان تەواو بکەن دوای تەواوکردنیان، سەردانی بانکی ناوبراو بکەن.
2. ئەو زیندانییە سیاسییانەی کۆچی دواییان کردووە ، وارسەکانیان ڕێکارەکانی بەڕێوەبەرایەتی کاروباری زیندانییە سیاسییەکان تایبەت بە یاسای خانەنشینی بەرکار تەواو بکەن، بۆ وەرگرتنی منحەکەیان.
3. ئەوانەی لەم لیستەدا ناویان هاتووە و موچەى تریان هەیە لەماوەی یەک مانگدا ئاگادارى بەڕێوەبەرایەتی کاروبارى زیندانییە سیاسییەکان بکەن کە منحەى زیندانى سیاسى وەرناگرن و موچەکەی تریان هەڵدەبژێرن. [1]

ڕاگەیاندن و پەیوەندییەکانی وەزارەتی شەهیدان