ل دەمێ دامەزراندنێ سەنتەرێ ناحیێ ل گوندێ (بێبو) بو لێ هاتە ڤەگوهاستن بو کومەلگەها دێرەلوکێ ئەوا بخورتى خەلکێ دەڤەرێ لێ هاتیە خرڤەکرن پشتى هەویێن کاڤل کرن و ویچرانکرنا دەڤەرێ، ناحیا دێرەلوک دکەڤیتە بکورێ روژهەلاتێ پارێزگەهێ، جهێ وێ یێ کویرە و باهرا پێتریا گوندێن وێ رێکا ترومبێلێ نینە ژبلى رێکا ئامێدیێ –دێرەلوک –شێلادزێ –بالندا-چەم جوى، پشتى سىەرهلدانا پیروز و دامەزراندنا حکومەتا هەرێماکوردستانێ باهرا پێتریا گوندێن وێ رێکا ترومبێلێ بو هاتیە ڤەکرن، ژیان و ژیارا خەلکێ ڤێ دەڤەرێ ل سەرچندنا هەردو رەنگێن دەرامەتێ هاڤینى و زڤستانى یە وەکو گەنم و جەە و گارس و برنج و کەسکاتى بو ئاڤدانا ڤان دەرامەتا مفا ژئاڤا کانیا و ریبارێن بچویک دهێتە وەرگرتن دیسا ل دەڤەرا ناحیا دێرەلوک گەلەک گویز و باهیڤ و مازى و کەزان و کەنگروک هەنە، ژ روبارێن دەڤەرێ:
1- روبیارکێ ئاڤا مارک کو ژ ڤان ژێدەران دهێت: کنیانش – زێوا سیتوى – گامێشکا – دوکەرا مازى – چەج جوى – پێپەرخا – گەلیێ بالندا – رویێشین
- شروک – ئارش- جارمندا – ئورە – دوکەرا مازى – چەم حوى – پێپەرخا – گەلیێ بالندا – رویێ شین
2- روبارکێ بێبو کو ژ دو تا پێک دهێت: بێبو – سپیێ – سەرنى – شیڤیێ – زەرە – زێى - زێوا سەرى – سەرنى – باشێ – زەرە - زێى
3- دوتازا - نێروا ژێرى – کانى سارکێ کارە – زێى.
ئەڤە و زێدەبارى رویبارێ زێیێ مەزن ئەوێ دکەڤیتە سنورێ روژئاڤا دگەل دەڤەرا بەروارى بالا دیسان رویبارێ شەمدینان (رویێ شین) ئەوێ دبیتە سنورێ روژهەلاتى دگەل دەڤەرا بارزان و مزیرى ژوریا.
هەتا نوکە ژ رویێ شینواراڤە چ لێگەریان نەهاتینە کرن ژبەر هندێ هەتا نوکە چ جهێن شینوارا کو دزورن وەکو کەلها نێروە – پرا کەلیا ئەوا دکەڤیتە سەر رویبارێ زێیێ مەزن نێزیک گوندێ رەشاڤا کو دەڤەرا ئامێدیێ ب ناحیا دێرەلوک ڤە گرێددەت زێدەبارى پرا بلبل ئەوا دەڤەرا بەروارى بالا ب دەڤەرا نێروە و رێکان ڤە گرێددەت و ئێک ژ شینوارێن ئیمارەتا بەهدینا یە زێدەبارى چەندین کەلە و جهێن دى یێن کەڤنار ل گوندێن زیوا شکان و سگێرێ.
روبەرێ ناحیێ (1007)کم2 و هژمارا گوندێن وێ (162) گوندن هەمى ل هەوێن کاڤل کرن و وێرانکرنا کەردستانێ ژلایێ رژێما بەعس یاگوربگورڤە هاتیە وێرانکرن و خەلکێ وان گوندا ل کومەلگەهێن (سیریێ- شێلادزێ – دێرەلوکێ – کوانێ) وهژمارەک ل کومەلگەها قەدشێ هاتنە ئاکنجیکرن، لێ پشتى سەرهلدانێ حکومەتا هەرێمێ دەستێ ئاڤەدانیێ گەهاندنە هژمارەکا گوندێن دەڤەرێ لێ باهرا پێتریا وان هێشتا ژبەر کاودانێن نە ئارام یێن دەڤەرێ کاڤلن و نەهاتینە ئاڤاکرن.