عزەت یوسف
رۆمانا (رەشکۆ)، ژ نڤێسینا (عەبدولرەحمان بامەرنی)یە، ب زمانەکێ سازگار مینا زەلالیا ئاڤا سەرەکانیا و ب کوردیەکا پەتی و دەستەواژەیێن کریستالی و دەربڕینێن پێکهاتێن دەروونا مرۆڤایەتیێ هاتیە مەهاندن.
رەشکۆ ناڤێ پەرتۆکێ یە و کو ژ پەڕاسیا ناڤێ (رەشید) هاتیە کورتکرن و سڤککرن. رەشکۆی ناڤێ وی نە ب دلێ وی بوو، ناڤێ وی ببوو گرێکەک گڕەک بەردابوو هناڤێن وی، حەز دکر ژ هەر کەسێ دوور کەڤیت یێ ناڤێ وی بزانیت. پاشی زانی ناڤێ وی ژ دیرۆکا عەرەبی بۆ (هارون رەشید) دزڤریت، ئه و خەلیفەیێ عەباسی یێ دەستهەلاتا وی یا گەلەک بەرفرەه بوو ، هەتا جارەکێ ل سەر بانێ کوچکا خوە د گەل عەوران دئاخفت و د گۆت: (ئەگەر هوون بارانا خوە ل کیرێ ب بارینن، دێ بەرهەمێ هەوە هێتە بەردەستێ من). لێ دبێژن ئەڤی خەلیفەی دو هزار ژن ب ناڤێ کەنیزە ل بەر لەبێ و بەلێ یا وی بوون. لەوا رەشکۆی حەژ ناڤێ خوە یێ ژ قەستا رەشکۆ نەیێ ژ راستا رەشید کر.
سیمایێ رۆمانێ ب ستایلەکێ ڤەبڕ و پەرەگرافی هاتیە دارێژتن. مرۆڤ وەسان هزر دکەت، کو گەلەک ژ بەندێن ناڤەرۆکا رۆمانێ ب ئاراستەیێن جیاوازن، لێ دەمێ ب ناڤدا دچیت دزانیت وەسا نینە و ژ بابێ سیێ یان چارێ دبنە برا بابێن ئێک.
ب درێژاهیا رۆمانێ دیمەنێن رۆمانسی و چیمەنێن وروژێنەر و پەیڤێن دلداری تێدا د چخت و خورتن، (من خەون ب پاشەرۆژێ ڤە ددیتن و وی خەون ب حەزێن سینگێ من زێدەتر نە ددیتن، مەمکێن سەرێن وان بلند هێشتا بشکوژێن وان سەرێن خوە باش نە دەرێخستین و رەشاتی پێدا نەهاتینە خارێ، هەردوان دگەل پەیڤێن ڤیانێ و حەزکرنێ خوە بەردانە خارێ، ئێکەم جارە ژنەک سینگێ خوە ب سینگێ وی ڤەنیت، ژنا رویس د گەرماڤێ ڤە، ژ دەستدانا کچینیێ…).
هەرچەندە جیهانا بەر بچووکیێ دچیت و گوند و باژێر یێن ب ناڤ ئێک کەتین، لێ رۆمان دبێژیت هێشتا خەلک جوداهیێ دناڤبەرا ئاقلێ گوندیاتی ب رامانا (گرتی و پاشڤەمای و خێلەکی) و یێ باژێر ب واتایا (ڤەکری و پێشڤەچوویی و شارستانی) دکەت. ئەم دێ د شاش بین ئەگەر هەر د ئاقلیەتا کەڤن دا بمینین، ژبەر کو هەمی بیاڤ بەرەڤ پێش دچن. بامەرنی دبینیت دەردەسەریا کچێ د کومەلگەهێن داخستی دا گەلەک جاران دوماهی زلکێ شخارتێ دبیتە دادوەر.
رۆمان دبێژیت: (هەر کەسێ نەشێت ل سەر هەستێن خوە زال بیت، بلا ڤێ رۆمانێ نەخوینیت)، وەسا مرۆڤ هەست دکەت، رۆمان د رۆمانێ دا هەیە.
پیرەمێرا ل سەر دۆشکێ بەربەرۆژی جگارێن کیسکی ژ پەرکێن سیلەحی تێ دکرن، ب چەقماقێ چەق چەق هەتا جارەکێ گۆڕی ژێ دچوو و کێلا خوە دشکاند. هەروەکی دگۆتن ژیان و تەمەن مینا دوکێلا جگارێ یە و ل دوماهیێ بلند پەرش و بەلاڤ دبیت و نامینیت.
چیرۆکا دو دەرهەمی زێدە یا بالکێش بوو، پیرەمێرەکی ل گەل قۆرمدانا جگارێ ڤەگێرای. دەمێ ل زارۆکاتیێ دو دەرهەم دیتین، جارنا تەبەل پێکرین، جارنا تایرە بۆ ترۆمبێلکا تێلەی، جارنا ژی کێک و شەکرۆک، هەرچەندە دەمی چیرۆکا دو دەرهەمی ڤەدگێرا روویەکێ خوەش ددایێ، بەلێ دگەل ڤی روویێ خوەش ئەوی نەدزانی داخا دلێ خوەە ڤەشێریت و هەمی کەس دشیان چیرۆکەکا دی ل پشت چاڤێن ویڕا ببینن، ئانکو چیرۆکا د چیرۆکێ دا.
سەرهاتیا هەڤژینیا مامزدینی و لەعلێ یا سەرنج راکێشە، بیاڤەکێ دلڤەکەر دایە رۆمانێ، لەعل ب خوە لەعل بوو، هەمی سنێلا و گەنجێن گوندی حەز دکرن یا وی با و بەر و سینگێن وی ئادە کربان و چنیبان. وەرز وەرزێ بوهارێ بوو، مامزدینێ سنێلە ل ناڤ رەزی کولان دکر، دبیتە گڕ گڕا عەورا و تاڤیەکا بارانێ دباریت، وی خوە کێشا بن تەحتەکی کو ل سەرەڤانا رەزی هلکۆلا بوو و قوپە ئاگرەک هەلکر بوو، قوریەکێ رەش کف کفا وی بوو. ئەوی هند دیت وەکی تێژکێن ئەجنا لەعل خوە دکێشتە بن تەحتی و بەر ئاگری، هزر کر خەونە و ڤەجنقی، لێ لەعلێ گۆتێ کو ئه و یا هاتیە گیایێ بهارێ و هندەک داڤێن قورادا بۆ ناڤ سەوکێن سەر سێلێ، چاڤێ وێ ب ئاگر کەتیە و هاتیە خوە گەرم بکەت. ل وێرێ گۆتنێن تڕانە و حەنەک دهێن لێک گوهاڕتن، ژئالیەکی باران دباریت و ژ ئالیێ دی رومانسیەت، ئەڤە ئێکەم پێنگاڤا ئاڤاکرنا هەڤژینیێ بوویە دناڤبەرا وان دا..
مامزدینی دوکانەک هەبوو، ئەڤ دوکانە مینا ئاژانسەکا سەحوسیان بوو، ژن و کچان گەلەک ژ خەم و گیرودەیێن خوە یێن نەپەنی ل وێرێ ڤالا دکرن.
باژێرێ رۆمان تێدا دچەرخیت، باژێرێ خەمانە، یێ تژی خەلکێ هەژار و نەدارە، تایبەت ئه و تەخا کەس لێ خوە نەکەتە خۆدان. باژێر د ناڤبەرا دو چیادا بەرفرەه بوویە، ب سەرەدان بۆ مالێن ڤێ تەخا دەستکورت مرۆڤ دزانیت چەند نەدادی ل ڤی باژێری هەیە و چەند مافێن چەندا دکەڕێفن. سەرا پەیڤەکێ گەلەکان نیڤەکا تەمەنێ خوە ل پشت شفشێن زیندانێ برینە سەر، مرۆڤ یێن بۆ هاتینە کوشتن. گەلەک چیرۆک لێ هاتینە بن ئاخکرن ئەڤی باژێری ئەگەر گوهۆڕین بڤێت دڤێت ژ خوە دەست پێ بکەن و ئەگەر نەشیان ئه و تشتێ وان بڤێت بگوهۆڕن دڤێت ل خالێن لاوازێن وی تشتی بگەڕن! ئەگەر ژی ل وی باژێری ل ساخێن مری بگەڕن، ئه و باژێر بێ هژمار تژی کەلەخێن تەمری و بێ پێژن تێدا پالداینە!
ژبلی باژێری خەما، جیهانا مژێ و جیهانا عەشقێ و جیهانا دلستانێ، جیهانا خەونێ و جیهانا بەهەشتێ، هەر ئێکێ دادی و نەدادیا خوە هەیە. دڤێت زوی یان درەنگ یاسا وەک یاسایێن (حەمورابی) بۆ ئەڤان جیهانا دارێژن.
بامەرنی شیایە ل دۆر رۆمانێ چەپ دەت و ئاماژە بکەتە جینوساید و کارەساتێن ب سەرێ گەلێ کورد هاتین: ئەنفال، هەلەبچە، دەربەدەری، کاڤلکرن، رەڤا ملیۆنی، کۆمکوژی. بەس ل ئەنفالێن رەشێن سالا 1988، کو ب سەدان هەزار ژ کەسێن بێ گونەه هاتنە بن ئاخکرن و ب سەدان گوندێن مە هاتنە خرابکرن و کانی و ژێدەرێن ژیانێ هاتنە هشککرن و کچ و ژنێن مە وەک جاریە و کەنیزە هاتنە فرۆتن.
هەژی گۆتنێ یە، گەلەک ناڤێ (بەشێ ناڤخۆیی کچان) د رۆمانێ دا دهێتە دیتن.
د رۆمانێ دا، ( کومپیوتەر، لاپتۆپ، فیسبوک، مەسج، رۆژنامە، گۆڤار، چالاکڤانێن رێکخراوێن سڤیل، فولدەر، دەپێ شانۆیێ، فلم، تەکنەلوژیا، تلستار، مێمۆری…). دهێتە ناڤدان.
ناڤێن د رۆمانێ دا هاتین گەلەک د کێم بوون، ژبلی رەشکۆی، ناڤێ (مامزدین، لەعل، مام عەلی و شێرو) دهێتە گۆتن. رۆمان یا بێ بار نەبوویە ژ ناڤێن گەلەک گیانەوەر و جانەوەران ژی، وەک: (پەزێ کیڤە، پەزێ کەهی، هرچ، گورگ، سڤۆرە، کێریشک، ژیژی، ماسی، سیسرک، کتک و مشک).
ل داویا رۆمانێ چەند خوەزی و دێبلا هاتینە راهێلان، خوەزی مێژوو سەروژنوی هاتبایە نڤێسین.. خوەزی ڤەکۆلینێن مێژوویی ل دۆر توندوتیژیێ و ڤەدانا پەردەیان یێن ب ناڤێ شەرەفێ و یەکسانیا د ناڤبەرا ژن و مێران دا هاتبا لادان… دا راستیا بابەتێ هاتبا پێشچاڤ! دا خەم و دەردەسەریا کچێ ل بەر کەڤنەشۆپێن رەوشت و تیتالێن پاشکەفتی خویا ببان.
رۆمانێ باژێرەکێ تەنا و بێ مژ دڤێت، باژێرەکێ ساهی و بێ تەپ و تۆز دڤێت، باژێرەکێ تژی دلدار دڤێت، باژێرەکێ سەردەم و ب یاسا دڤێت کو هەر کەسەک تێدا شاد بیت.
رۆمانێ ژبلی رامانێ ژ ئالیەکی خوەشی و چێژی، ژ ئالیێ دی دیمەنێن کول و کوڤان تێدا د مشەنە.
[1]