پەیڤینا ئاڤێ
محسن عەبدلڕحمان
(روبارەک ناڤ بەرا من و تە دا دشهی و
گازی مە دکر
ژبەر دەنگی سمفونیەکا خەمگین
سیڤاندۆکا خوە دبای وەردکر
چەقێن دارا ب نازداری دالهی دکر
من نەدزانی کو داران پتر ژ مرۆڤا خەم یێن هەین
دەمێ دبیتە پاییزی دهێنە بڕین ب دەستێن هۆڤا و
و بێ وژدانی دێ سۆژن و خوە ل بەر کەرم کەن و
خوەلیا وان دێ ل سەر گیفکا بیتە دەرمان و
جارەکا دی دێ بشگۆژێن گولا
سەرهەلدن و شین بنەڤە)(1).
پێکهاتێ رەوشەنبیریا کوردی رۆژ و ئاڤە، ئاڤێ جهەکێ گرنک د هوشیارییا کۆمەکی یا کوردی دا ڤەگرتییە (2). خوداوەندا ئاڤێ ب ناڤێ( ئەناهیتا) هەبوو.
پێشەکی:
د ڤێ پارچە شعرا بێ ناڤ دا دیمەن یێ ژ وێنەیێن شاکار و دەستەواژەیێن دەربڕینکەر ب رستەکا پێشەکار و هۆستایانە دڤەهاندینە، دەق تابلۆیەکێ جوان و رامانبەخش پێشانی مە ددەت، ل ڤێرە شاعر ( دایکا دالیایێ) پتر ژ شاعریێ خوە وەکو نیگارکێشی نیشا مە ددەت، (و نیگارکێشی د ناڤ هزر و دەستان دا گەردوون یا هەی)(3) .
دەنگێ شاعری و رەنگێ نیگارکێشی:
نها ئەم ل پێشی تابلۆیەکێ سرۆشتینە، لێ دەربڕین ژی و تێدا نە ل سەر کانفاسی ب رەنگ و رەنەکی یە، بەلکو سالۆخدان و دەبرین ب پەیڤانە، پەیڤێن ب دەستهەلی و کاویک – عفوی- هاتینە دارشتن، وەکو ستڤانکی مورییان ل پەی ئێک د هەڤگرێک و ب تەرزەک نایاب رێز بووینە، تا پێکڤە ب رەوانی ب رێره و و جۆکێن هەست و بیردانکێ دا ب سۆلینا خامەی ڤەرێژیتە سەر کاغەزێ .
ناڤەرۆک:
(رویبارەک د ناڤبەرا من و تە دا دشهی و گازی مە دکر) شاعرا مە نە ئێکەم شاعرا کوردە دگەل ئاڤێ پەیڤی، ئومێد ژی وەرگرتین و خەم داینێ و ل نک هەلگرتین، ما رویبار نە بەردەوامییا لڤینا ژیانێ یە. و ( دشهی) دشهین وەکو زمان ئه و دەنگێ هەسپی یە، لێ شهینا رویباری ئەرێ دێ دەربرینێ ژ چ هەست بیت، ملکەچبوون و رادەستی فەلەکی یان شەمبۆزییا یاخی و بەرهنگاربوونا خەم و پیری و بێ ئۆمێدیێ یە؟ شهیێن زمانێ هەسپی یە و هەسپ هێما سەرکەفتن، هێز، زیرەکی، هێژایی، پەندڤانی و دلسۆزیێ یە، ئەڤە ژبلی جوانیێ و گیانێ شەرکەرێ قارەمان، ئەوێ پشتی وەغەرێ تە ڤەدگەڕینیت مالا تە، تا کو سۆلا هەسپی هێمایێ بەختەوەریێ یە! لێ هەر رویبار د ناڤبەرا وان دا ب شهینێ چ دگۆتە وان، دەمێ (گازی مە دکر)، گازیکرن ئه و بانگکرنە یا دەنگ بلند، ل ڤێرە ئه و کەس یێ دویرە، لەورا گازیکریێ دا ببهیسیت، یان د هزرەکێ دا خەندقی یە، بەرسڤ شاعرانە، ئانکو نەلۆژیکی هات، چنکو ما چ لۆژیک د هەست و شعرێ دا یە، لەورا ئەوا بۆ شاعرا دبیت، بۆ مە خەلکێ ئاسایی نابیت، لەورا شاعرانە گازی بەهانەکر، (ژبەر دەنگێ سمفونیەکا خەمگین، (سیفاندۆکا خوە دبای وەردکر) پتریا شاعران و ب تایبەت سۆفی و دلداران شالیل کرینە پەیامبەر و گەهینەرێ نامەیێن دلداران، ب خواندنا وان خەمێن خوە ڤەرەڤاندینە و ل سەر پەرێن وان دەردێن خوە نڤیسینە، لێ بۆچی ڤێ جارێ شاعرێ دەستەبار و دەستوور شکاندییە، و دناڤبەرا هەردو لێڤێن رویبار سیڤاندۆک کرینە گەهینەر.
شالیل کویڤی یە دهێتە گەهیکرن، لێ سیڤاندۆک ئه و کویڤی یە یێ دویری مروڤان ناژیت، لەورا هەر ناڤێ خوە ژ سیڤاندا خانی وەرگرتییە، چنکو هێلینا خوە دسیڤاندان دا چێ دکەت، کو نێزیکترین جهە ژ مرۆڤان، ئانکو ئەندامەکێ خێزانێ یە و نیشتەجیێ هەمان خانییە!
وەرز تابلۆیەک پەیڤدارە:
دا ب سەقایێ گشتیێ دیمەنی زەلال دکەت (چەقێن داران نیازداری دالەهی دکر، من نەدزانی کو داران پتر ژ مرۆڤان خەم یێت هەین)، د سالۆخدانا چەقێن داران ئەوێن وەکو بەژنێن کچکێن نازدارێن دالەهیێ ل خوەشتڤیان دکەن، کو د بەڕا خوە دهەژینن، لێ لڤێرە و دجیهانا شاعرێ دا هەژاند ژ چ دالەهییە؟ ئه و د ئەندیشەیا وێ دا ژ خەمانە، خەمێن داران ژ یێن مرۆڤان پترن، دبیت چنکو تایێن داران ژ دلدارییا بای و هەژاندن و سەمایێ ناوەستن و ناراوەستن.
دەم:
(سیڤاندۆکا خوە د بای وەردکر، چەقێن دارا ب نازداری دالەهی دکر) ئاماژەنە بۆ وەرزێ بهارێ، دەمێ سرۆشت و ژیان د ڤەژیانێ دا! لێ ل دەمێ پاییزێ (دەمێ دبیتە پاییز دهێنە بڕین، ب دەستێن هۆڤا و بێ وژدانی دسۆژن و خوە ل بەر گەرم دکەن و خوەلیا وان دێ ل سەر گیفکا بیتە دەرمان) د دەقی دا دەمی جهەک گرنگ؛ گرنگییا رەنگی د تابلۆی دا ڤەگرتی یە، شعر بێ وەرز وەکو تابلۆیێ بێ رەنگە! ئانکو رەش و سپی یە، دەمێ تایێن داران د هەژیان و سیڤاندۆکان خوە د بای وەردکر، ژیان یا کەسک و خەملی بوو، نها وەرزێ پاییزێ یە و بەلگین د وەریانێ دا د باڤزەر و پەتخینە، ئه و خوەرویسکرنا ژ خەملێ نیشانا دانانا بەرهەمی یە، وەکو ژنا ئاڤز دەمێ د قۆناخا ژانداریێ را دەربازدبیت.!
نها ل پاییزا ژیی هەست ب سەرمایا تەنێبوونێ زێدە دبیت، وەکو دارێن دهێنە بڕین دا خەلک خوە ل بەر گەرم بکەن، وەسا هەستێن پیران ژی پشتی دانا رۆناهی و گەرمێ بەرڤ خوەلیێ دچن، لێ چ خوەلی!؟ تا ئه و خوەلی نەیا بێ مفایە، نەخێر ئه و دبیتە پەین، لەورا گولێن د گیفان را شیندبن، گولێن هەرەگەشن! وەسا ئه و بەرهەمێ گیانی و هزری و سەربۆرێن ژیانێ ژ خوەلییا ژیی دا دزێت، سەرۆکانییا دلینییا هەرە گەرم و هزرا هەرە رۆناک و سودبەخشە،چنکو پاییزا ژیی ئه و دەمێ ژانێن گیانی و هزری یە، دەمێ دانا و گەهشتنا بەرهەمی یە، هینگێ مرۆڤ د کۆپیتکا مرۆڤبوونا خوە دایە!
پەیڤێن دگەل ئاڤێ :
ئاڤ ژێدەرێ ژیانێ و ئه و ئێک ژ چوار رەگەزێن پیرۆزە، د هەمی باوەریێن کوردی دا ب تایبەت زەرەدەشتیێ، لەورا دبینین ئاڤێ رۆلەکێ مەزن و جهەکێ بەرچاڤ د وێژە و ئەفسانەیا کوردی دا گرتییە، تاکو ئێک ژ ناڤدارترین داستانێن شعرا کوردی یا بناڤێ (ئاڤ و ئاڤ) یا مەزنە شاعرێ کورد (فەقیێ تەیران)ە :
کەهنی دزێن جۆ ژێ دچن
هندی خودێ دان ئینس و جن
قەت کەس نەکر ئەڤ پڕس ژ من
نە ئەنبییائێ ئوممەتێ (4)
لەورا ئاساییە ئاڤ ببیتە هیڤێن و ناڤەرۆک و کارەکتەرێ سەرەکی د گەلەک شعرێن کوردی دا ، شاعرا مە کچا هەمان جڤاکێ کوردییە، یێ کلتورێ وێ ب پیرۆزی و گرنگییا ئاڤێ وەکو رەگەزێ سەرەکیێ ژیان و هەبوونێ داگرتی و حەمەر بووی. ئاساییە یا پێ داخباربیت و بۆ گەهاندنا هزرا خوە بدەتە ئاخفتن.
لێ یا خۆیایە شاعرێ بێهنفرەهی، بێهندرێژی، بێهنخوەشی یا فەقی نینە، فەقیێ بێنخوەش / ب هەست دلدارە/ و بێهندرێژ/ هزر فەیلەسوفە/ و بێهنفرەه/گیان هەلاتگەرە/، لەورا پەیڤینا دەربڕینا شاعرێ کورت هاتییە / شهێن/ ، لێ فەقی ب پەیڤاندنا ئاڤێ داستانەک ژ پڕسێن فەلسەفی و دەربڕینێن دلداری و رۆناهییا هەلاتگەری تۆمارکرییە.
لێ هەردو د سەرەدەریێ دا دگەل ئاڤێ وەکو بۆنەوەرەک زیندی د هەڤپشکن!
دویماهی:
لەورا د ناڤ خوەلییا ژیی دا بشکۆژێن گەش شین دبەنە ڤە و سەرهلددەن، چنکو ئه و تۆڤ ل بهارێ چاندی یە و د قۆناخێن وەرارێ دا دەربازبوویە، د کویفکێ ژیی دا د ناڤ کەرەستەیێن سرۆشتی دا خوەراکدای بوویە، لەورا د گەشەکرنێ داخەملا هەرە جوان ددەت.
ل ڤێرە دەقێ شعرا (نەزیرا) یێ پتر گازندەیە ژ پاییزا ژیی و بێ دادییا فەلەکێ، ب سمفونییەکا وەرزێ دورینێ، چنینێ، مزەیتێ، ئانکو وەرزێ بەرهەمدانێ و بەخشینێ و ئۆمێدا ڤەژیانێ دبینم، ئه و خوە بەرهەڤکرنە بۆ ئاهەنگا جەژنا میهرگانا ژبیر بری یە!
_____________
1- ئەڤ پارچە شعرە داێکا دالیایێ د مالپەرێ خۆ دا ل رۆژا 19ی خزیرانه 2022 بەلاڤکرییە.
2- مێژوونڤیس: جەمشید بەندەر، 2008 مریە) پەرتوکا (الاساگیر الکوردیە، پشکا ئێکێ).
3- لیوناردو دافنشی.
4- هۆشەنگ شێخ محەمەد..، ئیشراقا فەقیێ تەیران، لپ81.[1]