ناڤ: ماﮪ شەرەف خانم
ناسناڤ: مەستوورە
ناڤێ بابێ: ئەبولحەسەن بەگ
ساڵا ژ دایکبوونێ: 1804 زاینی
ساڵا مرنێ: 1848 زاینی
جهێ ژ دایکبوونێ: #سنە#
جهێ مرنێ: #سلێمانی#
$ژیاننامە$
مەستوورەیا ئەردەڵانی (ژدایکبوویێ 1804ز - کۆچکرییا 1848ز) هۆزانڤان و دیرۆکنڤیسا کوردە. ناڤێ وێ ب خوە «ماه شەرەف خانم»ە و ناسناڤا وێ «مەستوورە»یە. ل ساڵا 1220 ک.م (1804ز) ل مالباتا قادریێن باژێرێ سنە، کو وی چاخی ل دەڤ والییان گەلەک ب قەدر بوون، هەر ل باژێرێ سنە ژدایک بوویە. مەستوورەیا ئەردەڵانی تەمەنێ ڤی 44 ساڵ بوویە کو ل سلێمانیێ کۆچا داوی کرییە و هەر ل ڤێ دەرێ ژیک تەرمێ وێ هاتییە ڤەشارتن.
$ژیانا سەرەتایی:$
ناڤێ وی «ماﮪ شەرەف خانم»ە و ناسناڤا وی مەستوورەیە. نێزی ساڵا 1220 ک.م (1804ز) ل مالباتا قادریێن سنە، کو ڤی چاخی ل دەف والییان گەلەک قەدر گران بوون، ل باژێرێ سنە ژدایکبوویە. بابێ وێ ئەولەسەن بەگ (ئەبولحەسەن بەگ) کوڕێ محەممەدئاغایێ نازیرێ کوردستانییە، کو ژ مێرخاسێن ڕەسەنێ باژارێ سنێ بوویە. ل سەردەمێ «خوسرەو خانێ ئەردەڵانی» کو یەک ژ والیێن سنەیێ بوویە و ب ناسناڤا «ناکام» ژیک دهاتە ناسکرن، خان و مالباتێن قادرییان ژ یەک عاجز بوونە و پاشێ پێک هاتنە و بووینە خزمێن هەڤ.
مەستوورە د دەسپێکا ژیانا خوەدا پەیوەندی و تێکلییەک کویر دگەل بابێ خوە هەبوویە، گەلەک جاران ل جڤات و کۆمێن ڕەوشەنبیراندا هەڤ ملێ بابێ خوە ئامادە دبوو. دەمێ تەمەنێ مەستوورەیێ شەش ساڵی بوویە، محەممەد ئاغا کو باپیرێ ڤێ بوویە، ب مەبەستا خواندنێ وێ دبەتە مزگەوتا مەزنا باژارێ سنێ. مەستوورێ زمانێن عەرەبی، فارسی و کوردی باشی زانینە.
$ژیانا هەڤبەش:$
خوسرەو خانێ ناکام کو دبوو والیێ سنێ، کو هەڤدەم هەلبەسڤان ژیک بوو، حەژ مەستوورەیێ دکر، لێ مەیلا مەستوورێ پتر لسەر حسێن قولیخانی بوو کو دبوو کوڕ خالەتێ وێ. خوسرەو خانی ل ڕێیا چێ کرن و گرێدانا تۆمەتان ب باب و باپیر و مالباتا مەستوورەیێ، گوشار دکرنە سەر ڤێ حەتاکوو ژ بۆ هەڤژینیا گەل وی ڕازی ببە. ل دوماهیکێدا ئاریشە و ناکۆکیێن د ناڤ بەرا وان مالباتان، ب هەڤژینیا مەستوورە و خانی تمام بوو. وانا ل ساڵا 1244هەتاوی هەمبەری 1828 ئان 1829 کۆچی ژیانا هەڤبەش پێک ئینان. ل چێکرنا هەلبەستاندا ل خانی نزیک بوویە، ل دیوانێن هەردووان دا هەلبەستێن کو ژ بۆ هەڤدوو نڤیسینە بەرچاون. خوسرەو خانی بەری مەستوورەیێ ژنەک دی ژیک هەبوویە کو سێ کچ و کوڕەک ل وێ ژنێ هەبوونە. ل ساڵا 1834 خوسرەو خان ب نەساخیا جەرگی کۆچا داوی دکەت.
$هەلبەستێن وێ:$
مەستوورە ل چێکرن و نڤیسینا هەلبەستان چ ب زمانێ فارسی و چ ب زمانێ کوردی خودان شیان و دەسهەڵات بوو. مخابن ژ هەلبەستێن وی گەلەک ژ دەست چووینە و نەمانە، تەنێ دوو هەزار بەیت ژێ ماینە کو ل ساڵا 1305 هەمبەری 1926ز ل سەر دەستێ میرزا ئەسەدوڵڵا خانێ کوردستانی، سەرۆکێ فەرهەنگا سنێ ل تارانێ هاتینە چاپ کرن. هەژمارا هەلبەستێن وێ ب فارسی پترن ژ هەلبەستێن کوردی. هەر وەکی چاوان د بەیتەکێدا دبێژیت:
گرفتارم بە نازی چاوەکانی مەستی فەتتانت
بریندارم بە نێشی سینەدۆزی تیری موژگانت
ل گۆڕ ڤەکۆلەران مەستوورە ئەردەڵانی ل ژیانا خوەدا نێزی دە هزار بەیت نڤیسینە. [1]