ناڤ: مەلا مستەفا
ناسناڤ: بێسارانی
ناڤێ بابێ: مەلا قنی تۆڵەکە
ساڵا ژ دایکبوونێ: 1643
ساڵا مرنێ: 1702
جهێ ژ دایکبوونێ: #بێساران#، #سنە#
جهێ مرنێ: بێساران
$ژیاننامە$
مەلا مستەفایێ بێسارانی (ژدایکبوویی ساڵا 1643 بێساران، سنە – 1702 بێساران) هەلبەستڤانەکە ناسکریێ شێوەزارا هەورامی بوو، بێسارانی یەک ژ هەلبەستڤانێ هەری گرنگێ وێژەیا کلاسیکا کوردییە. ناڤێ وی یێ تەواو «مەلا مستەفا کوڕێ مەلا قنی تۆڵەکە کوڕێ مەلا شەمسەدین»ە، ل ساڵا 1053ێ کۆچی (1643 یان 1644) ل گوندێ بێساران سەر ب ناڤچەیا ژاوەرۆ (نها سەر ب پارێزگەهێ سەوڵاوایێ یە) ژدایکبوویە. ل دەسپێکێ ل دەف بابێ خوە و پاشێ ل نۆدەشێ و پایگەلان و باژارێ سنێ وانەیا مەلاتیێ خواندییە. ل باژارێ سنێ ئیجازەیا دوازدە زانستێ مەلاتیێ وەرگرتییە و ب «مەلا مستەفایێ بێسارانی» ل ناڤ خەلکیدا هاتییە ناسین، لێ د جیهانا وێژەیێدا ناسناڤا وی «بێسارانی» بوویە. پشتی وەرگرتنا ئیجازەیا مەلاتیێ ڤەگەڕیایە ناڤچەیا بێسارانێ و ل ڤێرێ دەست ب دەرس گۆتنێ کرییە. بێسارانی پشکا هەری زێدەیا ژیانا فەقێتیا خوە ل ناڤچەیا پایگەلانێ دەرباز کرییە، لێ پشتی تمام کرنا خواندنا خوە ب ئێکجاری ل بێسارانێ ئاکنجی دبیت و مژیلی مەلاتیێ دبیت.
بێسارانی ل ساڵا 2022ێ کۆچی (1701 یان 1702) ل گوندێ بێسارانێ کۆچا داوی کرییە و لسەر وەسیەتا وی ب خوە، تەرمێ وی ل گۆڕستانا پیرەهەژار ل نزیک سەوڵاوا هاتییە ڤەشارتن. هەلبەستێن بێسارانی لسەر کێشا برگەیی و ب شێوەزارێ هەورامی هاتینە نڤێسین. بێسارانی کاریگەری و باندۆرەک مەزن و گرنگ لسەر هەلبەستا کوردی ب گشتی و ب تایبەتی لسەر هەلبەست و وێژەیا هەورامی هەبوویە. #پیرەمێرد#ێ شاعیر بەشەک ژ هەلبەستێن وی وەرگێڕاینە سەر شێوەزارا سۆرانی. هەروەسا #مەولەوی# ل هەلبەستێن خوەدا ناڤێ بێسارانی دئینیت و دبێژیت:
«بێسارانی» یەن نە تۆی فەرد من خەم چەنی خەمان زوو مەبۆ ساکن
$نموونەیەک ژ هەلبەستا بێسارانی:$
چراغ قوربانەن، چراغ قوربانەن غەیری تۆ پەی کەس قوربان نیەنان
چراغم بە چین، چراغم بە چین ئەرچینی زوڵفت بدەو بە ماچین
چراغم شەندی، چراغم شەندی تو توخمی هیجران وە بەختم شەندی
چراغم بێ تۆ گوڵانی وەهار مەیان وە دیدەم چون نەشتە هەزار
چراغ یانێ چێش، چراغ یانێ چێش ئی چەم ئێشایتە پەی تۆ یانێ چێش
چراغم شەهید، چراغم شەهید وەختێ وەنیگات مەکەریم شەهید
و
ئارۆ شیان دیم، ڕەنگی خەزانان حاڵی شان نیەن، ئێمە نەزانان
دیم بە تەرزەوە خەزانێ بێ تەرز تەمام حاڵی وێش پەرێم کەردش عەرز
پەرسام یە چێشەن ئی زەردی خەزان وات: مەیۆم نە خاو تەناکی تەرزان
واتم: ئێمە و تۆ هەر دوو جەستەمان ئیش مەکەران زام ماران گەستەمان
تو جیا جە تەرز، من جە باڵایێ تەڕتەر جە نەرگس سەوڵی ئاڵایێ
داخی جیایی نەو تووڵ نەمامان تۆ جە خاوت دی، من پەنەم ئامان
$بەرهەمێن چاپکریێن وی:$
• دیوانی بێسارانی، کۆمکرن و لێکدان و ڤەکۆلینا: کیومرث نیک ڕفتار، کۆمارا عێراق: ئەمیندارێتی گشتی ڕۆشنبیری و لاوان، 1981.
• مەلا مصطفی بیسارانی، «دیوانی بێسارانی»، لێکدانەوەیا: حەکیم مەلا ساڵح، سنە: گۆران (کتاب مهرگان)، 1996.
• مامۆستا مەلا مصطفی بێسارانی، «دیوانی بیسارانی »، ئامادەکرن و ساخ ڤەکرنا: صدیق صەفیزادە. سنە: انتشارات کردستان، 2002 (1381). ISBN 964-7638-04-3
• «دیوانوو بیسارانی»، گلێرەوە کەردەی و لەیەکەوەدای: عەبدوڵڵا حەبیبی، سنە: انتشارات کردستان، 2016 (1395). ISBN 978-964-980-285-5
[1]