ساڵا 1914 ل باژێڕوکێ باشقەڵا یا سەر ب باژێڕێ #وان# یا باکورێ کوردستانێ ژدایکبوویە. بابێ وی ئەفسەرێ عوسمانی بوویه، ل شەڕێ دژبەری ڕووسیایا قەیسەری دە شەهید بوویە.
ژبەر محەمەدێ برایێ وی کو ئەفسەرێ سوپایێ عوسمانی و پشترە ئەفسەرێ سوپایێ دەوڵەتا نوو یا ئیراقێ بوویه، ل باژێڕی #زاخو# یێ نیشتەجێ بوویە.
ساڵا 1937 کۆلێژا (حقوق) ئانکو (یاسا) ل زانینگەها بەغدا تمام کرییە. هەر دڤی سەردەمەیش دە تێکهەلی چالاکی یێن سیاسی بوویە و پەیوەندی ب حزبا شیوعی یا ئیراقی ڤە کرییە. ساڵا 1938 ناسنامەیا ئیراقی لێ هاتییە ستاندن و ژبو هەیامەک ب نهێنی ل خانەقایا سەیید ئەحمەدی ل #کەرکووک# مایە.
دەستپێکا ساڵین چلێ ژی ب نهێنی ل گوندێن گۆپتەپە و عەسکەر درێژە ب کارێ خوە یێ سیاسی دایە، ئەو تەڤلی بوونا وی تەڤی ڕونەشتەڤانێن دەڤەرێ هەلا هندێ ژبو وی چێکر کوو شەهرەزاییەکە زۆر لسەر ڕێبازا پەیڕەوێن ئایینێ (هەقە) پەیدە بکەتن.
ساڵێن 1943-1944 پەیوەندییەکە دۆستانە دگەڵ هەردوو حزبێن (شۆڕش) و (ڕزگاری) پەیدا کرییە، ساڵا 1946 لسەر داخوازیا هەر دوو حزبان چوویە #مەهاباد# و ب مەبەستا دامەزراندنا پارتا پێشڕەویا دەموکراتا شۆڕشگێڕ پەیوەندی ب سۆڤێتییان کرییە.
لە گەشتەکێدە ژبو باژێڕێ تەڤرێز یا ئیرانێ تەڤی شەهید مستەفا خۆشناو و چەند کەسەکێن دن پڕۆژەیا پەیڕەو و پرۆگراما (پارتیا دەموکراتا کوردی یا ئیراق)ێ دگەل بەرپرسیارێن سۆڤیەتێ گەنگەژە کرییە و واناژی پسەند کرییە. کو ڕاگهاندنا دامەزراندنا پارتی بەڵاڤ بکەنەڤە، ڤەگەڕیا باشوورێ کوردستانێ و ل ئێکەمین کۆنگرەیا پارتیدە پڕۆژەیا خوە پێشکەش کر. لڤی سەردەمەی هەیا دوماهیکا ساڵا 1949 سەکرەتێرێ پارتی بوویە. ئەڤ سەرکردەیێ سیاسی یێ مەزن، نڤیسەرەکێ ژێهاتی ژی بوویە، ب تایبەت ل زمانێ عەرەبی.
ساڵا 1958 ناسنامەیا ئیراقی بوو هاتییە زڤراندن. ژبەر تێکچوونا ڕەوشا تەندرووستیا خوە نکاریە وەکوو بەرێ د بوارێ سیاسی دە یێ چالاک بیتن، لێ هەموو جاران ب هەڵوێست و نیشتمانپەروەر و ڕێنیشاندەرێ تازە پێگەهشتییان بوویە. دوو ساڵێن دوماهیکا ژیانا خوە ل #سلێمانی# بوویە و ڕێکەفتا #13-12-1998# وەغەرا داویێ کرییە، ل ڕێوڕەسمەکە شکۆداردا لسەر وەسیەتا وی بخوە ل گۆڕستانا گوندی سیتەک هاتیە بخاک سپاردن.[1]