Rêber APO dibêje, civakek bi ziman û çanda xwe bihêz tê dîtin. Niha şerê ez li dijî dijmin didim meşandin, fêrbûna zimanê xwe ye. Ez bi kurdî dixwînim û dinivçso. Dixwazim zimanê xwe yê dayîkê di dil û mêjî de his bikim û fêrî hemû zaravayên kurdî bibim”
Zimanê Kurdî yê di nava malbata Hind Ewropî de ye gelek dewlemend e. Jêdera şaristanî û felsefeyeke kûr e. Çiqas jî bi salan bi tundiyeke mezin re rûbirû mabe jî lê her li berxwe daye. Li dijî nijadperestî û cihêkariyê hê jî hewl dide li ser piyan bimîne. Gelek navdarên li cîhanê dema behsa zimanê kurdî dikin di warê dîrok û dewlemendiyê de hêjayî pesindayinê dibînin. Ne tenê ziman di heman demê de pesnê şaristanî û felsefeya Kurdan jî didin.

Kevneşopî û dîroka zimanê Kurdî
Kevneşopiya zimanê kurdî ya xwediyê şaristaniyeke kûr e divê baş bê famkirin. Heta neyê famkirin wê têra xwe û baş neyê parastin jî. Kurdî ji Kurmancî, Soranî, Dimilkî, Kelhûrî, Lorî, Hewramî (Goranî) pêk tê. Tevî dîroka zimanê kurdî em dîroka gelê Kurd jî divê baş bizanin. Împeratoriya Medan berî Mîladê 678’an ango nêzî du hezar 700 salan berê ava bû. Zimanê kurdî li gorî lêkolînên Bedel Boselî herî kêm bûye zimanê 30 dewletên hatîn avakirin. Di heman demê de medreseyên Kurdan berî islamê û piştî wê di 12 beşên cuda de perwerde daye. Di beşên zanistê de jî perwerde hatiye dayin. Mînaka wê jî Ebû Henîfe Dînewerî yê Kurd e ku di qada şînatiyan de gelek xebatên wî yên zanistî hene. Ew jî li dibistanên kurd hîn bûye.

Zimanê Kurdî xwedî girîngiyeke dîrokî ye[1]
Nivîskar û rexnegirê Kurd Xalis Misewer li ser zimanê kurdî ji me re axivî û wiha got: “Koka zimanê kurdî vedigere gelên Zagrosê yên asyewî, ku berî Mîladê bi 3500 salî ne, gelek ziman nas teqez dikin ku zimanê Kurdî û Sumerî ji yek jêderê ne. Ji ber ku gelek gotinên zimanê Kurdî û yên Sumerî weke hev in. Piştî derketina ola zeredeştî zimanê kurdî pêş ket. Lê guhertin û pêlîstin tê de çêbû. Di êrişên Iskenderê Mekdonî û mislmanan yên ser Kurdistanê , gelek pirtûkên kurdî yên xwedînerx hatin şewitandin. Dîroknasê Ereb Ibin Wehşiye Elnebtî li ser zimanê kurdî wiha dibêje: Pênûsên wan ecîb in û wêneyên wan cuda ne. Dema ez li Şamê bûm, du pirtûkên Kurdî li cem min hebûn, min ji zimanê Kurdî wergerand ziamanê Erebî, ji bo mirovayî sûdê ji wan bigire. ”

Ziman nasnameya gelan e
Xebatkar û zimanzanê mezin Osman Sebrî jî ziman weke koka netewebûnê didît. Osman Sebrî xwe parêzvanê zimanê kurdî dibîne, bi tundî kesên ku xwe di ser zimanê kurdî re dibînin û bi qurnazî zimanên biyanî diparêzin, bi zimanê kurdî naxwînin û naxwazin bixwînin rexne dike û dibêje, ziman zimanê me hemûyan e. Ne yê yekî yan yê duduyan e, gava ku em ji bo zimanê xwe bixebitin em qenciyê bi xwe dikin. Lê heyf yê ku heta niha bi ziman mijûl dibin gelekî kêm in. Em miletekî bêziman in. Niha pir xortên me hene xwende ne, bi erebî jî xweş dizanin, dibêjin, emê ji miletê xwe re xizmetê bikin! Lê mixabin hînî zimanê xwe nabin, ezê çawa ji wan bawer bikim!”[1]
Misewer bal kişand ser girîngiya zimanê Kurdî û axaftina xwe wiha domand: “Li Rojhilata Navî, zimanê kurdî xwediyê girîngiyeke dîreokî ye. Kevneşopiyeke mirovayî ya Rojhilata Navî ye. Di be ku bi zimanê kurdî di zanîngehên herî pêşketî de bê xwendin, gotinên wê pir û zengîn in. Ji hêla hûrbîniya wateyê û pirbûna gotinan, asta wê ne kêmî ya zimanên kevnar yên Rojhilata Navî ye.”

Nivîskar û zimanzanê fînî Anttî Jalava giringî û têviliyên zimanê dayikê û yê biyanî wiha şirove dike: Zimanê dayika min çermê min û zimanê din jî dişibe cilûbergên min. Mirov kengê bixwaze dikare cilûbergên xwe biguherîne û li gorî dilê xwe cilûbergên nû li xwe bike. Lêbelê ne pêkan e ku mirov bikare çermê xwe biguherîne.

Parastina zimanê Kurdî erkê her Kurdî ye

Mîrê Kurd Celadet Bedirxan jî piraniya jiyana xwe terxanî zimanê Kurdî kir û her û her xema ziman dixwar. Celadet li ser girîngiya ziman wiha dibêje: Xweseriya me di zimanê me de ye. Tenê bi hebûna xwendin û nivîsandina bi zimanê xwe û bi parastina wî, di civata miletan de wek miletekî xweser, em dikarin bijîn û payedar bin. Şerma mezin ew e ku mirov nezanê xwendin û nivîsandina zimanê xwe be. Îro hînbûna xwendin û nivîsandina zimanê mader ji bo her miletî, êdî ne bi tenê wezîfeke şexsî ye, lê wezîfeke milî ye jî. Heçî bi vê wezîfê ranebûne, wezîfa xwe ya milî pêk neanîne û bi kêrî miletê xwe nehatine. Ji bona ku mirov bikare xwe ji miletekî bihesibîne, divê ku bi kêrî wî bê.”

Nivîskar û rexnekar Xalis Misewer ji gelê Kurd xwest ku bi tevayî şêwazan parastina zimanê xwe bikin û axaftina wiha qedand: “Ji bo parastina zimanê Kurdî pêwîst e gelê Kurd û saziyên perwerdeyê girîngiyê bidin zimanê dayîkê, zarokan fêrî ziman bikin, ji ber ku ziman nasnameya gelan e. Pêwîst e derfetê nedin dijmin ku zimanê dayikê ji holê rakin. Ji Kurdên li derveyî welat tê xwestin zarokên xew fêrî zimanê daykê bikin û di nava zimanên welatên lê dijîn neyên pişaftin.”