Nexşeya zimanê kurdî li ser erdnîgariya Şahname û Kurdgalnamekê -IV
Umîd Demîrhan
2022
Beriya her tiştî, divê bê eşkerekirin ku ev nusxeya Şahnameyê dîroka şahaniyên Aryayê wekî dîroka xanedanên kurdî dide, ne ku dîroka parsînîjad, li gor naveroka wê ya direct, I destpêka Xanedana Pîşdadî Gelek desthilatdarên aryayînijad ên Sasanî hene (Pîşdadî, Keyanî, Eşkanî, Sasanî) ji heman nifş û nijadê ne, gişt ji Kurd in û ji zuriyeta Cejna Kurdî li. Muzîka Ristemê Zal û Isfendiyar li ser reh-rişe û kar-xebatên xwe. diaxivin: (Îsfendiyar ji Ristemî re dibêje heke şaşiya min hebe, demildest Sererest bisiklêta ku hûn dikrin bikirin ev e: Ez Îsfendiyar Goşthesp im, Goşthesp kew Şah Lohresp, kew Lohresp Şah Erwend, Erwend cow Beşîd û jina Key. Her çi. ku diya min e, ew ji keça Qeyser e, Qeyser kurê Selm e û Selm ji Kurdên Ferîdûnê). (Şahname, 224-225).
Gelek cureyên Darayî ji aliyê Skenderê Makedonyayê ve û hene dagirkirina Aryayê (r. 318) şûrê şûrê; li her goşeyekê begek hebûye, li devérek taybet serwerî kiriye, bila bibe begen Peregende/tewayifê milûk hatiye gotin: Li welat 200 sal hene. Rewşa hişyarkirina çi û şahaniyeke yekgirtî tunebûye: tu dibêjî qey li rûkalê Ez bawer nakim çi bikim Lê. ez bawer im ku ez ê bikaribim bikim danexwariye, her yekî serxwebûna xwe ragihandiye û bi vî awayî rûkalê cîhanê ji aloziyan rizgar bûye Deverê biçûk a Fihistan (Kuhistan/Qehistan), Şiraz û Bexda dabûne bin fermana wî, kesî ji tirsa wî destdirêjiya wê deverê. Dema ku bavê wî te kuştin, kurekî wî yê bi navê Eşkê hebû, ji Romayiyan re derbas bû di nava şert û mercên şert û mercên şert û mercên jiyanê de jiyana xwe ji dest da. haniyê berz dike û dibe şahê Aryayê; piştî Eşkê kurê Darayî di rêzê de şapûr, Behram, Bilaş, Ermuzd, Resigerd û Erdewan pir xurt in. Erdewane Aryaye, Key Kawisî, Erdewane Bozorg (Gewre); ew serdema wî de gur tekili miyê nebûye (dadwerî hebûye) û piştî wî, birayê wî yê bi gemî Bilaş bûye şah. Ji Bilaşî kurekî bi nave Guzerd û ji Guzerdî kurekî bi nave Nersî çêbûye. Piştî wî (ne diyar e ka piştî Bilaşî yan ji piştî Nersîyî) Xusro bûye şah û piştî Xusroyî jî Erdewan li ser textê şahaniyê rûniştiye: ew ji Erdewaniya Şhaniya Eşkaniyan dûr in û dest bi şînbûn/şîrê dikin. Serdema şahên eşkanî gelekî kurt bûye; Heyv heyva Nehatiye Tomarkirinê ye. (r. 388-389).
[1]