=KTML_Bold=Li Kurdistan û 4 welatên din femîsîda 2022’yan - 2=KTML_End=
Tirkiye û Bakurê Kurdistanê

Li Tirkiye û Bakurê Kurdistanê her roj komkujiyeke jinan pêk tê. Jin jî têkoşîna li dijî vê qirkirinê li kolanan, li parlamentoyê, li kargeh û malan û li hemû qadan didomînin.
Li Tirkiye û Bakurê Kurdistanê jin li her qadê tên qetilkirin û hewl didin li gorî feraseta mêran bidin jiyandin. Roj bi roj komkujiyên li ser jinan zêde dibin û metirsiya vê rewşê careke din derdikeve pêş çavan.
Têgiha ‘femîsîd’ cara ewilî di sala 1801’an de ji bo cînayetên jinan hate bikaranîn ku wateya wê ‘qirkirina jinan” e û ji peyva ‘jenocid’ hatiye dariştin. Diyana Russel têgiha femîsîd wek kuştina jinan ji aliyê zilaman ve ji ber ku jin in pênase dike. Femîsîd li çar aliyên cîhanê heye û bi taybetî ji aliyê dewletên dagirkerên Kurdistanê ve wek polîtîkayekê tê meşandin. Li hemberî vê yekê têkoşîna berxwedanê ya bi pêşengiya jinên Kurd gerdûnî û hevgirtî dibe.
Di vê beşa dosyaya me de em ê bala xwe bidin ser komkujiyên jinan ên li Tirkiye û Bakurê Kurdistanê.
=KTML_Bold=DI 10 MEHAN DE 280 JIN HATIN QETILKIRIN=KTML_End=
Bîlançoya komkujiya jinan li Tirkiyê û Bakur roj bi roj girantir dibe û hema hema her roj jinek tê kuştin. Li gorî rapora Komîsyona Jinan a Navendî ya Komeleya Mafên Mirovan (ÎHD) ya sala 2021'an; herî kêm 323 jin ji aliyê mêran ve hatin kuştin. 118 jin jî bi awayekî gumanbar hatin kuştin. Tecawiz li hezar û 19 jinan kirin û tundî lê kirin.
Li gorî bîlançoya 10 mehan a 2022'yan a ‘Platforma Em ê Komkujiyên Jinan Rawestînin’; 280 jin hatin qetilkirin û 202 jin jî bi awayekî biguman hatin kuştin. Sûcdar jî bê ceza hiştin û heçku hatin xelatkirin.
=KTML_Bold=TIRKIYE VEGUHERANDIN GIRTÎGEHEKÊ=KTML_End=
Li gorî rapora Komîsyona Girtîgehan a ÎHD’ê ji 31’ê Gulana 2022’an ve bi giştî 12 hezar û 500 jin; 10 hezar û 522 hikumxwarî û hezar û 978 girtî, di girtîgehan de ne. Her wiha li 4 malên perwerdehiyê yên zarokan û 8 girtîgehên zarokan bi giştî 2 hezar û 76 zarokên ku temenê wan di navbera 12-18 saliyê de hene û 670 jê hikumxwarî û hezar û 406 jî girtî ne. 345 zarokên di navbera 0-6 saliyê de bi dayikên xwe re di girtîgehan de ne.
Li gorî rapora Komîsyona Jinan a Parlamentoyê ya ÎHD'ê ya 2021'an; li Bakur 141 jin hatin destgîrkirin. Der heqê 53 jinan de ku di nav de xwendekarên zanîngehan û siyasetmedar jî hene, lêpirsîn û doz hat vekirin û tevî mafê parastinê yê bi zimanê dayikê, di çarçoveya van dozan de ji 32 jinan re cezayên cuda hatin dayîn. 21 ji çalakiyên demokratîk û aştiyane yên jinan rastî êrişan hatin. Dîsa çalakiya nobetê ya malbata Şenyaşar ku ev 406 roj e li Rihayê didome, 6 caran hate qedexekirin, êriş lê hate kirin, Emîne Şenyaşar hate derbkirin û der barê wê de lêpirsîn dan destpêkirin.
Di 21'ê Mijdarê de li dijî êrişên hewayî yên artêşa Tirk ên li ser Bakur û Rojhilatê Sûriyê û Başûr Kurdistanê li Amedê çalakî hat lidarxistin. Di çalakiyê de 47 kes ku di nav de jin jî hene, hatin destgîrkirin.
=KTML_Bold=ŞÎDETA LI SER ROJNAMEVANÊN JIN=KTML_End=
Tirkiye û Bakur jî ji bo rojnamevanan veguheriye zindanê. Li gorî Rapora Binpêkirina Mafan a li dijî Rojnamegerên Jin a Çile-Hezîrana 2022'yan ku Platforma Rojnamegerên Jin ên Mezopotamyayê amade kiriye, herî kêm 161 binpêkirinên mafan li hemberî rojnamegerên jin pêk hatine. Di 7 mehan de herî kêm 18 rojnameger rastî êrişa fîzîkî ya hêzên Tirk hatine û di heman demê de li sosyal medyayê de jî heqaretên zayendperest û êrişên devkî yên mêran lê hatine kirin.
Şîdet li 14 rojnamegerên jin hat kirin, 6 rojnameger ji ber ku karê xwe dikin, gef lê xwarin. Bi ser malên 10 rojnamegeran de girtin, 26 rojnameger hatin destgîrkirin, rojnamegerek tacîz kirin. Mafê şopandona nûçeyan ê 31 rojnamgeran û mafê seyahatê yê rojnamegerekî hate astengkirin. 6 rojnameger ji ber xebatên xwe yên rojnamegeriyê hatin girtin. Li rojnamegerekê jî sîxurî ferz kirin.
Der barê 10 rojnamegeran de lêpirsîn û der barê 12 rojnamegeran de jî doz hatin vekirin. Li 12 rojnamegeran bi giştî 23 sal û 10 meh û 27 roj cezayê girtîgehê û li 4 rojnamegeran jî bi giştî 190 hezar û 250 lîreyê Tirkiyê cezayê pere hat birîn. Di 25'ê Cotmehê de nûçegîhanên JINNEWS'ê Habîbe Eren û Oznur Begîren û gerînendeya karên nivîsê ya Ajansa Mezopotamyayê (MA) Dîren Yurtsever, nûçegihanên MA’yê Bêrîvan Altan, Ceylan Şahînli û Zemo Aggoz bi îşkenceyê hatibûn destgîrkirin. Di 29’ê Cotmehê de 5 jê jin, 9 rojnameger hatin girtin.
Hevseroka Partiya Demokratîk a Gelan (HDP) a Amedê Gulistan Atasoy li ser qetilkirina jinan a li Tirkiyê ji ajansa me re axivî.
=KTML_Bold='LI DIJÎ QIRKIRINA JINAN BERXWEDANEKE XURT HEYE'=KTML_End=
Gulistan Atasoy destnîşan kir ku hem li Kurdistanê hem jî li Tirkiyê ji bo jinan pêvajoyeke wekî hev heye. Gulistan Atasoy got: Dema em li sedemên van krîzan binêrin, em şopên îdeolojiya zayendperest dibînin.
Gulistanê anî ziman ku faktorên wekî polîtîkayên dewletê, şîdeta cemaweriyê û navmalê, polîtîkayên berjewendiyê yên sîstema kapîtalîst, xizanî û krîza aboriyê, bingeha komkujiyên jinan in.
Gulistan Atasoy diyar kir ku jinên li Kurdistan û Rojhilata Navîn hem berdêlên şîdeta dewletê hem jî polîtîkayên şer ên mêran ji didin û got: Ev polîtîkayên kirêt xwedî dîrokeke dîrokî ya bi hezaran salan in. Lê li hemberî wê jî têkoşîna ‘Jin jiyan azadiyî’yê heye ku tevgera jinên Kurd afirnad û îro bûye dirûşmeke navneteweyî.”
=KTML_Bold='HER KU TÊKOŞÎN GEŞ DIBE QIRKIRINA JINAN ZÊDETIR DIBE'=KTML_End=
Gulistan Atasoy got çanda berxwedanê ya ku hem li Rojava hem jî li Rojhilatê Kurdistanê li cîhanê belav bû û her ku berxwedan û têkoşîn geş bû, êrişên ji bo qirkirina jinan jî zêde bûne.
Gulistan Atasoy der barê êrişên dawîn de got: Hewldana têkbirina destkeftiyên jinan û tesfiyekirina jinan ji qadên civakî û siyasî jî nîşaneya hewldana pergalê ya ji bo ku xwe ji nû ve li hember mezinbûna têkoşîna jinan xurt bike.
=KTML_Bold=DEMA ‘JIN JIYAN AZADÎ’YÊ=KTML_End=
Gulistan Atasoy diyar kir hevgitina ku jin di 25'ê Mijdarê de nîşan bidin, dê nîşan bide ku zîhniyeta zayendperest a paşverû dikare têk biçe û anî ziman ku ev yek jî dê bihêle ku muxalefet xurt bibe.
Gulistan Atasoy cudahiya 25'ê Mijdarê ya li gorî salên borî jî wiha rave kir: Dê bibe potansiyeleke wisa ku bikare rê li ber pêvajoyekê veke ku hêviyê bide gelan û jinên cîhanê û bibe hêviya jiyaneke nû. Bandor û derfetên têkoşîna jinan a li Tirkiyê xwedî girîngiyeke mezin û dîrokî ye ku dê pêvajoya pêş ronî bike. Wek jinên Kurd em ham bang li jinên tirkiyeyî hem jî hemû tevgerên jinan ên li cîhanê dikin ku li dijî şîdeta dewletê, şer û mîlîtarîzmê bi gotina 'Jin, Jiyan, Azadî' di 25'ê Mijdarê de bi hev re bibin hêviya jiyaneke nû. Werin em pêvajoya ku bibe sedsala jinan bi hev re pêşwazî bikin.[1]