Rola me Kurdan di qeliskirin û helandina netewa me de.
#Biradostê Mîtanî#
=KTML_Bold=Pêşgotin=KTML_End=
Ji xwe dijberên me gelê Kurd bi siyaset û kiryarên xwe yên nejadperest û dijwar ta radeyeke bilind em di kesayeta me ya netewî û çanda me ya Kurdî de helandine .
Lê gelek caran beşek ji me Kurdan jî bûne arîkar bi wê siyasetê re ,weke bav û kalên me gotine :Diz û xwediyê malê bûne heval,ga di kulekê re dizîn û bi destên xwe me bihemdî û yan bêhemdî kurdiyeta xwe ta asteyek dilêş helandiye û li gor ku weke îro doza Kurdî pêş dikeve jî, lê hêjî gelek ji me dibin sedemên helandina me ya netewî .
Mînakin
=KTML_Bold=-Dewleta Sasanî ya Kurd 226 — 651z=KTML_End=
Li gor ku dewleta Sasanî Kurd bû ,lê ew li gor dihat xwestin li taybetmendiya kurdiyeta xwe xwedî nederdiket bi fermî di ziman û çanda dewletê de, di navbera yên Kurdî û yên pêkhatên din de û bi şêweyekî xweşik pêk neanî,ji ber ku bi nivîsandina Pêlewanî ya ku hevbeş di navbera me û Ariyan de bû , lewra Kurdiyet bi xwertî nexiste wî zimanî de û bi rêxistinî û fermî nasnameyeke Kurdî nedane wan tîpan û wilo bi ola Zerdeştî re jî pêk tanîn . Lewra bû hesan ji dijminên me re ku ji layê siyaseta xwe ya qirêj ve wê dewletê û çanda wê nexin dewletek kurdî . Ji xwe ew ji egerên wan ên nejadperestî ne û mixabin ta îro jî bi biran ji Kurdên me wê dewleta Sasanî ya Kurdî dikin Farisî û em pir xemgîn in ku ta niha rastiya wê Kurdiyetê gelekan ji Kurdan ,ne xasim rewşenbîr û siyasetmedaran nas nekiriye
=KTML_Bold=-Dewleta Sefewî ya Kurdî 1501 — 1736z=KTML_End=
Ew jî Kurd in û ji ber ku ji aliyekî ve, gelekî xwe bi olê ve girêdan û bûne rêola Şî'î û ji aliyekî din ve ji ber bercewendiyên xwe yên desthilatdariyê ,gelek netew di rêvebiriya dewletê de qayil kirin û guh nedane kesayeta xwe ya netewî Kurdî ,ev netew -Heke em nebêjin heliha - Lê pir lewaz bû ,ta radeyekê gelekî li ber me dîroknasên Kurd biwe zehmet ku em kurdiyeta wê şikere dikin û bisepînin. Ta bi beşek ji kurdên me jî qayil nabe .
=KTML_Bold=-Dewleta Eyûbî ya Kurdî=KTML_End=
Çi qas vê dewletê guh dida kurdiyetê jî di rêvebiriya xwe de û gelek Kurd dikirin serokê bajar û eyaletan jî ,lê ji sedema girêdana wê bi çand û zimanê mislmanî yên ku ji netewa Ereb bûn û ji ber ku dewlet pir fereh dibû ji dervî xaka Kurdistanê, Kesayeta Kurdî pir qelis dibû .Ew ji sedema ku rêvebirên wê li çand û zimanê xwe yên Kurdî pir kêm xwedî derdiketin.
=KTML_Bold=-Dewleta Zindî ya Kurdî 1750- 1794z=KTML_End=
Çi qas ew dewlet xwert û şehristanî jî bû ,lê ew jî ji ber ku ji rêola Şî'î bû û bi fermî guh nedida çand û nivîs û zimanê Kurdî ,kesayeta Kurdî qelis dibû tê de.û wilo gelek dewlet û mîreşînên Kurd ên bi dehan hebûn ,bi wê qelisbûnê û ji wan kêmtir di kesayeta netewî de ya Hemdanî li Helebê û ya malbata Sêva û Me'nî û Canpolatî li Libnanê û wilo ya Mihemed Elî paşa li Misrê.
=KTML_Bold=-Birayên me yên Êzdî=KTML_End=
Li gorî reseneya wan a netewî Kurdî ,lê ji sedema girêdana wan a olî henek ji wan-Nexasim piştî ku hijmara mezin ji Kurdan ji Êzdiyetê kete Misirmantiyê de û gelekan ji wan helwesteke xirab ji wan girtin- Henek ji wan xelkên me yên Êzdî dibêjin em ne Kurd in.Lê ziman ,çand ,dîrok û kevnetora Kurdî ya resen bi zengînî hê li cem wan e
=KTML_Bold=-Misirmantî=KTML_End=
Ji sedema girêdana beşê mezin ji gelê Kurd bi misirmantiyê ve ,raman,limêj ,bîrdozî,Qurana pîroz ,dîrok ,şîret ,hest û lavijên xwe kirine bi Erebî ,çand û kesayeta Kurdî gekekî li cem beşekî ji wan lewaz bûne û mixabin henek ji wan ji kurdiyetê dûr ketine û bûne sedema lewaziya doza Kurdî jî û gelek ji wan di kiryarên xwe de bi navê misirmantiyê pişta dagirkeran dijî tevgerên kurdperwerî digirin ,wilo ji cil û berg û çand û hişmnendiya Kurdî jî dûr dikevin û rêxistinên ji çanda Kurdî dûr wan ber bi çanda biyanî ve bi rêxistinî dibin .
Hezar carî mixabin li Bakurê Kurdistanê bi melyonan e û li Başûr û deverine din jî bi xwertî belav dibin ,nexasim wilo li jina Kurdî dikin bi navê dismal û kirasên misilmantiyê ,yên biyanî û ne ji temtêla jina Kurd in . Heke mehne û hinceta wan star û nuxmandina laş û porê be , em zanin ku dismala Kurdî ya spî û kiras û xiftanên Kurdî yên herî şayist û bi hişmet û lihevhatî ne.Lê armancên wan siyasî netewî nejadperestî ne û ji olê û Xwedê bi xwe jî dûr in . Ew guhrîna demugrafî û tunekirina çand û hest û kesayeta Kurdî pêk tînin ,yanî rengeke ji qirkirina gelê Kurd û ta radeyeke mezin û metrisîn bi ser ketine û bi destên peywerên wan ji Kurdan bi xwe , di nav gelê me de ,yên ku rêxistin ava kirine û karîne ku bi melyonan Kurd ,hezar carî mixabin bixapînin.
-Henek Kurdên me di Xurustiyaniyê û cihûtiyê de jî helihane.
-Mandelekirina henekan ji koka xwe ya Kurdî re
Mixabin gelek serokeşîr,rewşenbîr ,siyasetmdar û şêxan xwe dikirin Ereb,Tirk û faris û wilo bercewendîperestên bi rêjîmên dagirkeran re jî xwe nakin Kurd û hijmarekê ji wan ,nexasim ê di desthiladariya dagirkeran de ,bi wan re ko_mkujiyan dijî miletê xwe yê Kurd pêk tînin û li kurdîtiya xwe mukur nayên û wilo henek rewşenbîr û nivîskar û şanoger jî gelek hene -Li gor nirxê me ji libên ku xwe dikin Kurd re-.
-Wilo bîrdoziyên biyanî jî
Wan em Kurd di hebûn û kurdiyeta me de ,pir êşandine û em lewaz kirine ,ji ber gelek Kurd bi dehên salan ji kurdiyeta xwe dûr ketin û bi siyasetên biyanî ve hatin girêdan û ji êş û azarê kurdî re nekirin ,bi ramanên dûr ji kesayeta Kurdî ve hatin girêdan û ziman û axaftin û hişmendiya Kurdî paşguh kirin û mixabin henek ji wan dibûne arîkar û hêjî dibin arîkar bi xwertkirina rêjîmên ku kurdiyetê tune dikin jî . Ji wan Komonîstê jî beşek ji gelê me yê Kurd ji kesayeta netewî û xebata di ber de ,bi navê mirovahiyê dûr kirin û berên wan dan tekoşîna bi arman û babetên biyanî ,yên ne ji kurdiyetê û ta îro jî bermayên wê xebat û çandê hene.
-Gelek ji me ,ji ber ku çanda dijm_inên me bandora xirab li wan kiriye, ji rastiya dîrok û ziman û hêza me ya netewî çandî bawer nakin.
- Gelek ji me negirêdayî ne bi çanda xwe ve.
Em navên biyanî li xwe dikin bi zehfî.Bi kêmayî li çand û ragihandina Kurdî guhdar dikin .Dibe ku sûncên siyasetperestiyê jî be.Em xwendina bi kurdî kêm dixwînin û jê direvin ,bi mehneya ku xwendina wê girane . Ta niha gelek ji Kurdan hijmaran ne bi Kurdî dinivîsin û dibêjin û wilo jî tîp ne bi Kurdî ne.
-Em li berhem û pirtûkên xwe yên pêlewanî yên ku resen in xwedî nederketin.
Gelê Kurd di dema Mîdiyan ,Sasaniyan ,Sefewiyan û zindiyan û yên din de bi tîpên Kurdî Evustayî û bûne Pêlewanî û Masîsoratî, dinivîsandin û ta îro birayên me yên Soranî bi wan tîpên Kurdî dinivîsînin û bi dehan pirtûkên wan bi wî zimanî û wilo çanda zengîn jî hene. Lê mixabin niha em pey wan nakevin û lêkolîn nakin û me hiştine ji xelkê re. Me tenê ji dema tîpên latînî yê seydayê Cekadet ve beriya (90) salekî ji xwe re kiriye dîroka tîpan û nivîsên bi wan tîpan ji xwe re dikin nivîsandin û pirtûk û me de ji ya 3000 sal bihtir berda ye. Bi wê yekê me xwe ji bingiha xwe ya resen di netewiya xwe de dûr kir û qut kir ,lewra bû sedemek ji yên qelisbûn û lewaziya mebya netewî re ,ta asteyekê yên ku dixwazin me tune bikin ,dibêjin dîroka Kurdî nîn e û dîroka tîpên we (90) sal tenê ye û hûn Kurd ne yek in ,ji ber ku hûn bi du cûreyên tîpan dinivîsin.
-Em azad jî dibin lê hê ji çanda xwe direvin
Li Rojavayê Kudistanê ,Rojava tev rizgar bûbû û perwerdeya bi zimanê Kurdî ji refê yekê seretayî ta zanîngihê ye û wilo li Efrînê jî bû ,lê beşek ji Kurdan bû hevalbendên dagirkeran ta Efrîn,Serê kaniyê û Girê spî hatin dagirkirin û li wan deran çand ,ziman û kesayeta Kurdî qir bûn û ev (5) sal in ji wilo bûbelat tên serê Kurdan bi taybet li Efrînê. Li deverên din ên azad ji Rojava ,çanda Kurdî azad e û perwerdeya kurdî di dibistanan de li dar e ,lê mixabin beşek ji Kurdan dijî wê ye û dijî wê derketin xwepêşandanan û henek ji wan zarwên xwe dibin dibistanên rêjîmê yên ku zimanê Kurdî di wan de tune ye û qedexe ye jî. Beşek ji wan dibin kenîştên birayên me yê xiristiyan ji ber ku rêbazên rêjîmê ne . Ya di cihê matê de ew e ku zarwên şêx û melan jî di wan kenîştan de perwerde dibin. Henek ji wan çûne ta Şamê û ta yên ji Rojava li Başûrê Kurdistanê koçber jî bi koman ji wan dijî perwerdeya bi zimanê Kurdî derketin û mehneyên wan Kurdan pir in,mîna asta zaniyarî û nevenasîn ji zimanê Kurdî re nîn e. Lê bi rastiya xwe ew helwest ji helandina hestên netewî ne.
-Koçberiya ji welêt a biwî metirsîn li ser hebûna me, ya li ser xaka me ,biwe sedemek mezin ji kêmbûn û helandina me û dihêle ku guherîna demugrafî li ser deverên me bihsanî pêk were.
Ew sûnc bihtir sûncê tevgera Kurd e ,ya ku ji aliyekî ve gelek berpirsiyarên siyasetmedar û rewşenbîr beriya milet revîn û ji aliyekî din ve ,tevgera Kurdî pirojeyek hevbeş bi hev re ji bo lêxwedîderketina xak û dozê nedanî û ya xirabtir ew e ku beşek ji wan kete çeperên di_jminan fe û dijî vê azadî û berxwedêrên me yên mîna YPJ û YPG yên pîroz.
-Li gor ku Rêvebiriya Xweser gavin pîroz di xizmeta kesayeta Kurdî de wek çand ,netew û zimanê Kurdî de avêtiye ,lê mixabin lêxwedîderketina wê ne li gor erkê wê ye.
Gelek karmend û saziyên wê bihtir bi zimanê Erebî dinivîsin û gelek caran zimanê kurdî tê paşguhkirin.
,lewra hê Rêveberiya xweser ne li gor erkê xwe yê ku jê tê xwestin. Di aliyê zimanê Kurdî de di kêmahiyê de ye.
=KTML_Bold=Bi dawî:=KTML_End=
Li gor wan kêmayîyan jî ,em Kurd di dîrokê de û hê niha jî bi hêz in di şehristaniyê de û xwert in .
Rola me di pêşxistina civaka me de û di avakirina welatên herêmê de pir balkêş e. Ji me pir kesayetên zane ,afrêner û nûderîner di hemû cureyên çandê û siyasetê de hene û ta radeyeke bilind , bi saya rola me ev welatên mîna Sûrî,Iraqê, Tirkiyê û Îranê ava bûne û hene jî. Lê mixabin ne li gor taybetmendiya kesayeta me ya netewî Kurdî ye . Ji ber ku îro em (100) melyon Kurd hene û yên xurû (70) melyon Kurd hene û em mane bêwelat. Lê hêviyên me çêdibin ku doza me pêş dikeve û azadî pêk tê.[1]