Qulingê Birîndar: #Seyadê Şamê#
Nivîs: #Mihyedîn Nahrîn#
Seyad, li Bazîda bajarê Agirî di sala 1922yan de tê dinê. Ew zarokê ewil yê malbatê ye. Zaroktîye wî di ber sîya Serhildana Agirî û komkujîya Zîlan de derbas dibe. Ew yek têsîreke mezin lê dike.
Dengbêjê me di dewrek wisa de tê dinê ku li her alî şer heye û dewlete nû ya Kemal Paşa bi êrîşan Kurdê reben bê cih û bê war dike. Di wê dewrê de hem Kurdên sunnî, hem yên şîa û hem jî yên Êzîdî ji cihê xwe dibin û bi awayekî mecbûrî xwe li sînoran dixin û diçin welatên xerîbîyê.
Yên ku ji welatê xwe koç nekirine jî bi awayekî zorê ji wan bac dihat stendin û bi vê rê Kurd ji malê xwe dibûn û xizan dibûn. Yên xizan jî dibûn di heman rê de diçûn xerîbîyê.
Di sala 1940î de Seyad ji ber xizanîyê lê dixe ku herê Îranê. Li ber sînorê Îranê Seyad tê girtin û wî diavêjin zindanê. Li zindanê Erziromê nêzî salekê girtî dimîne. Di wextî girtîbûna wî de malbata wî ji ber doza welêt tên sirgûnkirin. Berê malbata wî ji Agirî didin Çorûmê.
Wê dewrê, welatê Serhedê bi xebatên xwe yên welatparêzî li pêş bû û ev yek li xweşa dewleta nû nediçû. Heta ji dewletê dihat yan ew dikuştin, yan ew sirgûn dikirin û yan jî bi bacên giran ew xizan û feqîr dihiştin. Bi her awayî Kurdên ku ji kuştinê xilas dibûn derîyê xizantîyê li ber wan bi destên dewletê vedibû. Vedibû ku carek din ji bilî ziktêrkirinê tiştekî din (azadî, welat..) nefikirin..
Dema Seyad ji girtîgehê derdikeve berê xwe dide Alacaya Çorûmê. Demekê li wir, li cem malbata xwe dimîne. Di vê navberê de ew bi yara xwe re sozê didin hev ku ji bilî hev bi kesekî/a din re nezewicin. Diçin û Zulfînazê dixwazin û daweta xwe dikin. Şeş mehan bi hev re jîyana xwe par dikin. Lê Beko ji dinê xilas nabin.
Hîn salek li ser zewaca wan re derbas nebûyî Seyad careke din tê girtin. Vê carê bi sûcê sîxûrîyê ew tê tawanbarkirin û wî careke din dişînin girtîgeha Erziromê.
Li Erziromê sê salan di girtîgehê de dimîne. Di navbera van sê salan de dengbêjê me têkilîyeke xurt bi leşkerekî Bazîdî datîne. Ev têkîlîya wan xurt dibe û wekî Mem û Tajdîn bi hev re dibin destbirak. Çawa Tajdîn ji bo Memî mala xwe şewitandibe, leşkerê Kurd ji bo Seyad birrekekê tîne û teslîmî wî dike. Seyada bi xêrê wê birrekê stûnên hesînî dibirre û fîrar dike.
Seyad vê carê bi siûd e û bi derbekê re sînorê Îranê derbas dike. Wextê seyda dighîjê Îranê sal 1945 e û salek şûnde SSCB lêşkerên xwe dişînê îran ji bo alîkarîyê û kî dikeve ber destên wan, wan dîl digirtin û bi xwe re dibirin Sovyetê.
Dengbêjê deng zîz jî li ber vê pêlê dikeve û li Îranê jî tê girtin, bi leşkerên sovyetê re diçe Sovyetê. Li Sovyetê jî wî dişînin welatê serma yê Sibîryayê. Li wê derê yanzdeh salan girtî dimîne û piştî derketinê berê xwe yekser dide payîtexta Ermenistanê.
Li Rewanê (Yerîwan) bi saya hin hevalên diçe radyoya Yerîwanê. Li wir, ji dengê Seyad û ji şexsîyeta wî hez dikin û teklîf didin ku di radyoyê de dengbêjîyê bike. Yê ku vê teklîfê didiyê Xelîlê Miradov e. Xelîl Miradov berpirsîyarê beşa zimanê Kurdî bû û keyfa wî gellekî ji dengê Seyad re dihat.
Seyad vê teklîfê bi keyfxweşî qebûl dike û di Radyoya Yerîvanê de dest bi dengbêjîyê dike. Kilamên xweş û nazîdar bi saya dengbêjê deng zîz ji Radyoya Yerîwanê difûrin. Bêhn û tama wan kilaman li welat belav dibe.
Seyad, berî ku dest bi strana xwe bike wiha digot: ”Ez im Seyadê Şamê, firarê destê Romê penaberim li Rewanê.”
Cara pêşî pismamê wî dengê wî ji radyoyê seh dike û çawa dengê wî tê guh hema lê dixe û diçe cem malbata wî û ji wan re dibêje ku lawê we nemirîye û hîn sax e. Coşek mezin li malbatê peyda dibe û hemû malbat bi hev re li dengê Seyad guhdarî dikin.
Birayê wî lê dixe û diçe Yerîwanê û li wir kekê xwe dibîne û her du bi hev re vedigerin cem malbatê. Lê heta tên Bazîdê sal dibe 1991.
Wextê Seyad vedigere hemû malbat û cîran li hev kom dibin û dikevin sohbetek giran. Di nava civatê de çavên Seyad bi jinike kinc reş dikeve û ji birakê xwe dipirse: “Ev dayîk kî ye? Min ew nas nekir”
Bira jê re dibêje: “Mala te neşewitiyo! Ew Zulfînaz e, dergîstîya te ye û hîn jî li benda te ye.”
Zulfînaz 49 salan li benda Seyad dimîne lê Seyad li welatê xerîbîyê zewîcîye û xwedî zarok e jî. Seyad şerm dike û serê xwe dixe ber xwe û roja din lê dixe carek din diçe Yerîwanê. Du meh şûn de nameyek ji malabata wî re te. Di nameyê de dinivîse ku Seyad rehmet kirîye.
Veysel, birayê Seyad li ser jîyanê wî berhmekê dinivîsê û navê berhema xwe dike #Seyad Qulingê Birîndar# .
Derhênerê Kurd, Keremo gava vê berhema dilşewat dixwîne di bin bandora berhemê de dimîne. Derhêner xwestîye Seyadê Şamê bide naskirin û li gorî berhema ku Veysel derxistîye jîyana Seyadê Şamê kirîye belgefîlm.
Seyadê Şamê herî bêtir bi strana xwe ya “Esmer Eman” hatîye nasîn. Ev stran li ser Zulfînazê hatîyê gotin. Xwîner hem dikarin vê stranê ji dengê Seyad jî guhdarî bikin û hem jî dikarin ji dengê Îbrahîm Rojhilat guhdarî bikin.
$Gotinên Stranê:$
Esmer eman eman
Dîlber eman delalê yeman
Çi kulîlka dora çeman
Xelk zewîcî ez û tu man
Esmer min dî sêlê tîne
Dîlber min dî sêlê tîne
Başê miskê jê dixîme
Îmanê ji kalo pîra distîne
Esmer eman delalê rindê
Vî bajarî ru tenê rind î
Tu bedewa nava gund î
Tu nazika nava gund î
Esmer eman eman
Dîlber eman delalê yeman
Çi kulîlka dora çeman
Xelk zewîcî ez û tu man
Sinemaya Serbixwe – sinemayaserbixwe.com
[1]