لاچەمێوە گولانە سەرو ڕومانوو مەولەی
ئەڵقۍ یوەمە
ئی نویسەیە تەنیا پەی ئانیشا نېیا کە ڕۊمانوو مەولەیشا وانانۆ، بەڵکوو پەی ئا کەسایچنە کە عەلاقەمەندێ ئەدەبېیاتی داستانېیەنێ.
وەڵێ ئانەیەنە بلوو سەرو ڕۊمانوو مەولەی، پەنەوازا ڕۊشن کەردەییو سەرو ئی نویسەیە کەروو.
ئی بابەتە هۆرگیریان جە دێکۊمێنت و سەرچەمە ئاکادمی و علمیەکا کە فرەتەرێشا ویر و ڕا و ئەندیشەو گۆرە نویسەرا دنیاو داستان و ڕۊمانیا.
سەرەڕاو ئانەیچە من وېم شۊنیەرە گېڵای و شۊنیەرە لواییم چا بارۆ فرە بېیەن و تاکو ئا ڕادە سەوادم بڕش کەردەن بەپاو وەزیفێوی ئەدەبی و ئەمانەت داری و پارێزنای پرنسیپوو ئازادی کەلامی و نویستەی، هەوڵم دان ڕۊمانوو مەولەی وزوو وەروو نەقدېوی سازندەی تاکو جە لێوۆ ئێژایی ڕۊمانەکەیم بەردەبۆ سەرۆ و جە لێوتەریچۆ ئا یاگێ کە جە ویر و پەیلواو منەنە هەڵێنێ ڕاسێ باوە و دووبارە نەکریاوە.
ئینە پا مانا نېیا کە ئی نەقدوو منە بۍ عەیببۊ و نەقدش سەر نەبۊ، هەرپاسە دلێ کوڕ و تاقموو نویسەر گۆرەکانە باوا و هەمیشە ماچیۆوە، هیچ نویسێو پەیدا مەکەری نویسەیش سەر نەبۊ، ئیسە خاسبۊ یا خراب.
ئی ڕۊمانوو مەولەیە ئەر پەی من ئێژاییش نەبېیێ، بە دڵنیایۆ ئاندە زەحمەتش چەنی نەکېشێنێ.
ئۆمێدوارەنا مامۊسا ئیبراهیم بە ڕۊحێوی گەورەی ئەدەبیۆ و مەسئوولیەتێوی ڕەسانەئییۆ تەماشەو نویسەکەو من کەرۊ، کە بە دڵنیایۆ پاسەنەنە.
جە نویسەیەنە بە تایبەت ڕۊمانەنە هیچ کەس عەیبوو وېش مەوینۊ مەگەر کەسانیووتەر جە بەروو ڕۊمانەکەیەنە هەڵەکا بېزاوە.
ئینە تەبێعەتوو ئەدەبېیاتی داستانیا کە مشیۊ بە بۍ ڕەحمانە و ئاکادمیانە و بۍ تەرەفانە، نەقد کریۆ تاکو هەم نویسەرەکەش و هەمیچ خەڵکێتەرێ بتاوا بەهرەش چەنە هۆرگېرا.
مامۊسا ئیبراهیم بەپاو نویسەکاش و دێکۊمێنتەکاش، تاکو ئا یاگێ من ئەژناسابۆ، ساحێبوو ویرێوی تێژ و خېیاڵۍوی وەروەڵای و ئەندیشێوی ئازادیا کە متاوۆ فرە خاستەر بنویسۆ، ئۆمێدوارەنا چا خېیاڵیە بۍ بەشێما نەکەرۊ و بنویسۆ و هەمتەریچ بنویسۆ.
کاکە ئیبراهیم وەڵێ چاپوو ڕۊمانەکەیەنە، نامۍ من و دوکتور ناجێحیش پېسە یاردیدەر و پۊرەرە لوای سەرو داستانەکەیەرە، بەرڎۍنە. سەرەڕاو پەنەزانای و سپاسی تایبەتم پەی جەنابیش، مشیۊ ڕۊشنش کەروۆ کە پەیلواکێ من و نەقش و کرداروو من، چی بارۆ چېش بېیەن! دیارا ئەر کاک ئیبراهیم وېش باسش نەکەردێ، من هەرگیز ئی بابەتیە نارێنێنە وەروو دەسی.
هەرپاسە کاک ئیبراهیمبۊنەو متمانێوە فرێ و ئێژائیێوی کە پەی منش نیانەرە، هۆرسەن پی کاریە و وەڵێ ئانەیەنە ڕۊمانەکەش چاپ کەرۊ، پەی منش کیاسەن. منیچ جە جوابوو ئا متمانێنە، دەسو وەفا و وەشەویسیم دا دەسشۆ و بە وەرچەم گرتەی جە ئەمنانەت داری و حۆرمەتێو کە دلێ ئەدیب و نویسەر و قەڵەم بە دەسەکانە هەن، ئانە کە چا بارۆ پەنەم بېیەن و سەلێقەم بڕش کەردەن، جەنیش باسم کەردەن.
من و کاکە ئیبراهیم تەنیا بە تەلەفون سەرو ڕۊمانەکەی قسێما کەردێنێ و من هیچ نویسێو یا پەرتووکێوی ئەدەبیم پەی مامۊسا ئیبراهیمی نەکیاستەن تاکو ئاد بە فرموو نویسەکەو من ئەوەفاڕیای بارۆ سەرو ڕۊمانەکەیشەرە.
من و کاک ئیبراهیم بە شەفایی و دەم بە دەم، سەلێقەو یەکتریما فاڕانۆ و هەردویما هەر یۊ بە جۊرێو بەهرەما جە یەکتری هۊر گرتەن.
ئیسە من گەرەکما ئانەیە واچوو کە ڕەزا بەهمەنی هیچ دۆرێوش دلێ بنەما ئەسایەکا ئی ڕۊمانېیەنە نەبېیێنە و ڕۊمانەکە بە شش دانگ جە تکنیکیشۆ گېرەش پەنە تاکو ڕانویسیش وحەکایەت و داستانش هینوو مامۊسا ئیبراهیمیا.
من ڕۊمانەکەم وەڵێ چاپی و دماو چاپی وانانۆ و فرە زووتەریچ ئامادەو نەقدیش بێنێ، وەلێم مدرانێ تاکو وانایش بە عەلەنی پەی کریۆ. دوکتور ناجێح وانایش پەی کەرد و تاکو ڕادېویچ جە ئەژناسیای وموعەرەفی ڕۊمانەکەیەنە، موەفەق بێ، وەلێم وېش نەدا ئۆ نەقدوو ڕۊمانەکەی. جە ڕاسیەنە درۆسەکەیچش هەر ئانە بێ.
ئەچېگەنە گەرەکما ئانەیە واچوو: وەختێو کەسېو ڕۊمانێو نەقد کەرۊ مشیۊ وەڵێنە سەرو بنەما ئەساسیەکا ڕۊمانەکەی و تکنیکیش قووڵبۊرە، دماییچ سەرو وردەکاریێ و سەلێقەو نویسەری و دماتەریچ یاگەنشینێ بېزۆوە پەی ئا یاگا کە گنا چیروو نەقدی.
پۆکەی من بە ناچار تاکو یاگێو سەوادم بڕ کەرۊ، مشیۊ کوچېو درێژە دڕی کەروو سەرو بنەڕەت و ئەرەمەرزیای ڕۊمانی بە عام، تاکو بتاو جە شێوەو نەقدیش زیاتەر قووڵ بوەرە.
ڕۆمان چەنی ویرەوەریا جیاوازیێوی بنەڕەتیش هەن. ڕۊمانەنە، ڕاوی کە کەرۊ هەمان ویر و خیاڵوو نویسەری ئەقلی کول یا دانای کوللا و زاڵا سەرو گردو قۆمیایەکا دلێ ڕۊمانەکەیەرە و ئاگاش جە سایکۆلۆژی و کرداروو گردو کەسایەتیەکا دلێ داستانەکەی هەنە. جار جار پېسە یۆوەم کەسی تاکی ویش منمانۆ و جار جاریچ پېسە یەرەم کەسی تاکی. هەرپاسە کریۆ جە ڕۊمانەنە هەر دوە خەتەکەی تێکەڵ کەری و بلی وەرۆ.
ویرەوەریێ بە چەپەوانەو ڕۊمانی تەنیا ئا چېوێنێ کە نویسەری دیێنێ و واقعیێ بێێنێ، گېڵیاوە و باس کریا.
ئیجا پۆکی چېگەنە ڕۊمان دلێ ئەدەبېیاتیەنە گرنگی تایبەتوو وېش مێزۆوە، چوون خېیاڵا و نەقد کریۆ. کریۆ پاسەبۊ!کریۆ پاسەیچ نەبۊ! هەرپاسە ئی خېیاڵە تاکو چ ڕادېو نزیکبۊوە جە واقعی و تەنگ و چەڵەمەکا چەنی وینۆ، ئیتر ئانە گنۆوە سەرو دانایی و هۆنەروو نویسەری.
ئی بابەتە یاگێش هەنە، فرە سەرش بلمێ و بە وردی سووچەکاش کەرمۍوە و باسشا سەر کەرمۍ، وەلێم چېگەنە ئیتر چاوزیاتەر مەکریۆ سەرش بلوو و مشیۊ واز چینەیە باروو و بلوو سەرو ڕۊمانەکەی.
ڕۆمانوو هۆرامی مەولەی
(350) پەلێ
چاپ سلێمانی ساڵەو (2022ز)
نویسەر ئیبراهیم میکە عەلی
دیسان پەی چەندەمین جاری دەس وەشی و مەبارەک بادی جە ڕەفیقی وەشەویسیم کاکە ئیبراهیم میکە عەلی کەروو.
گاهەز ئینە یوەم جارا من ڕۊمانێو موانوۆ کە باسوو ژیوای کەسېوی کەرۊ کە هەڵای ئینا ژیوایەنە!فرە فرە یاگێ سەرنجینە!ئی کەسە کە ئیسە ئینا ژیوایەنە، پەیش هەن سەوای بۍ و واچۆ هیچوو ئا داستانیە پاسنە نیا!ئینە تەنیا کاک ئیبراهیم وېش متاوۆ جواب دۆوە!
کاک ئیبراهیم مەشیێ ڕازەو دەرد و ڕەنجو مەولەیش بەینوو وېشەنە و مەولەیەنە شارابیېوە و فرە بە ئاسان تاوێچ نامۍ دەگایەکا بە موستەعار دۆ، تاکو منی وانەروو خەڵکوو زەلکەی تەنیا شکەم بەرڎۍ کە ئینە ژیوای فڵانە کەسیا کە نامەکېش فاڕیێنە بە مەولە دلێ ڕۊمانېیەنە وانەر مشیۊ بلۆ شۆنەو شکێرە، هەر ئا شکێنە کە وانەری مەجبوور کەرۊ تاکو ئاخروو ڕۊمانەکەی چەنیتبۊ.
گابریل گارسیا مارکز ی کولومبېیایی، بەرەندەو جایێزەو نۆبلی، جە ڕۊمانوو صەد ساڵ تەنیایەنە، شارێوی خیاڵی بە نامۍ ماکۆندۆی وەش کەرۊ، وەختێو بەرۊت چەنی وېش پەی دلێ شارەکەی، هیچ بەشەرێو دنیانە نمەزانۆ ئی شارە خیاڵیا. باسوو سەرهەنگېوی کەرۊ جە بنەماڵێوی پەڕ جەمعیەتی، ئاندە ژیوای ئی سەرهەنگیە عەجیب غەریبا، کە ئەر هەزار نانێت سوٙتیٛبا ساجەرە، واز نماری تاکو بزانی ئاقیبەتو ژیوای ئی کابرایە چیٛشش سەر مێ.
ڕەزا بەهمەنی.[1]