Du Stran û Varyantek.
#Veysel Vesek#
Strana “Heyla Bêzo” li herêma Botanê gelekî berbelav e û ji qewlê hostayê nemir Cegerxwîn ve strana “Berdîlanê” ango ya dawetê ye. Ev strana ku min zarokatiya xwe de ji ber kiribû, berî salekî min carekî din li gundê Bafê ev stran, wekî vîdeo Bafê qeyd kir. Berî wê jî min gotinên wê nivîsî bûn. Varyanta “Heyla Bêzo” ya min qeyd kirî, min li ser kanala xwe ya youtubê jî par ve kir. Gotinên wê wiha ne:
$Heyla Bêzo$ (1)
Heyla bêzo heyla bêzo
Heyla bêzo l’te bêzarê
Bêzo sêv a sêv a sêv a
Tolê sêv a l’gulya darê
Mi Bêzo dît l’kan’ya şiriko
Mi Dêlê dit l’kanîya şiriko
Dastak cêr a yek şerbik a
Dastak cêr a yek şerbik a
Te xira kir mala kurika
Te xira kir mala kurika
Bêzo dît l’kan’ya kawkaba
Dêlê dît l’kan’ya kawkaba
Dastak cêr a yek lewlab a
Dastak cêr a yek lewlab a
Te xira kir mala azaba
Te xira kir mala azaba
Heyla bêzo heyla bêzo
Heyla bêzo l’te bêzarê
Bêzo dît kanya kawkaba
Tolê dît kanya kawkaba
J’pelê gûzê j’pelê gûzê
Kirasê meymo j’pelê gûzê
Min kirîbû min kirîbû
Min kirîbû par payîzê
Heyla Bêzo heyla bêzo
Heyla Bêzo l’te bêzarê
J’pelê darê j’pelê darê
Kirasê Meymo j’pelê darê
Min kirîbû min kirîbû
Min kirîbû par biharê
J’pelê ketê j’pelê ketê
Kirasê Meymo j’pelê ketê
Min kirîya j’binxetê
Kirasê meymo j’pelê kete
Vêca hostayê nemir Cegerxwîn, di berhema xwe ya bi navê “Folklora Kurdî” de, ev stran wekî du stran nivîsî ye û şirove kiriye. Di dawiya pêşgotina Cegerxwîn de tarîx wekî sala 1965 hatiye nivîsîn, yanî cara ewil ev berhem salan 27/11/1965’an de hatiye nivîsandin. Pirtûk di sala 1988’an de ji Weşanên Roja Nû derketiye. Seydayê nemir, ev stran di beşa “Helbeste û Berdîlan” de wekî du stranên cuda nivîsiye. Cegerxwîn ev her du stranên “Berdîlan” kengî û ji kê qeyd kiriye nenivîsiye. Di rûpelê 48’an de strana “Ji Pelê Darê”, di rûpelê 93’yan da, strana “Heyla Bêzê” nivîsîye. Hostayê helbest û gotinê, her du stran jî wekî stranê govendê-dawetê, dîlanê ango “Berdîlan “ binavkirine. Strana “Ji Pelê Darê” Wiha ye:
$Ji Pelê Darê$ (2)
Ji pelê darê, lê ji pelê darê
Kirasê Meymo, ji pelê darê
Min dirûtî lê par biharê
Kirasê Meymo, lê ji pelê darê
Sed pîroz bî lê bejna yarê
Kirasê Meymo, lê ji pelê darê.
Ji pelê gwîzê, lê ji pelê gwîzê
Kirasê Meymo, lê ji pelê gwîzê
Min dirûtî lê par payîzê
Kirasê Meymo, lê ji pelê gwîzê
Sed pîroz bî li bejan qîzê
Kirasê Meymo, lê ji pelê gwîzê
Ji pelê ketê, lê ji pelê ketê
Kirasê Meymo lê ji pelê ketê
Min dirûtî, lê ji bo dawetê
Kirasê Meymo, lê ji pelê ketê
Sed pîroz bî, lê li bejna te tê
Kirasê Meymo, lê ji pelê ketê
Ji pelê bîyê, lê ji pelê bîyê
Kirasê Meymo, ji pelê bîyê
Min dirûtî, lê bi derzîyê
Lê kirasê Meymo, lê ji pelê bîyê
Sed pîrozbî, lê li te zerîyê
Lê Kirasê Meymo, lê ji pelê bîyê
Strana duyemîn “Heyla Bêzê” di rûpela 93an da hatîye bicî kirin û li gorî strana ewil gelekî kurte. Stran wiha ye.
$Heyla Bêzê$ (3)
Heyla bêzê, li te bêzarê!
Çelemçîtî da ber şarê
Sêva sorê, li gulîya darê
Lawno! Lêxin bînin xwarê!
Bêzê kevoka beleke
Firek da xwe çû feleke
Yarê bêzê sed û yeke
Bêzê kevoka sipî ye
Firek da xwe çû banî ye
Yarên bêzê sed û sî ye.
Cegerxwînê nemir her du stran jî şirove kirine û mijar û gotin ji hev veçirandine. Şiroveyên Cegerxwîn gelekî levhatîne û zanîna wî ya li ser folklora kurdan dide xuya kirin. Lê di vê nivîsarê de em dixwazin bersiva vê pirse bibînin (dibe ku em nebînin jî). Gelo ev du stran ewil yek stran in û piştre ji hev veqatiyane; an du stran in û piştî sala 1965’an yanî piştî berhevkirina Cegerxwîn, di nava gel de hatine pêve kirin?
Strana Me di sala 2022’yan de li gundê Bafê ji Hemedê Osmên qeydkirî wekî xuya dike, ji her du stranên Cegerxwîn nivîsî wekî du beşa di nav xwe de dihewîne. Mirov dibe qey her du stran (Ji Pelê darê û Bêzê) di wext re bûne yek stran û varyanteke nû çêkirine. Cegerwîn her du stran berî sala 1965’an berhevkirine. Her çiqas çavkanî û herêm nenivîsandibê jî, ji gotinan herêm wekî Botan xuya dike. Strana me qeydkirî jî herêma Botanê ye. Dibe ku Cegerxwîn bixwe ev stran bihîstibe û not kiribe. Û xuya dike strana me di sala 2022’yan li gundê Bafê wekî vîdeo qeydkirî ji her du stranên Cegerxwîn qeydkirî çêbûye û di nava zemên de wekî varyanteke nû derketiye holê. Helbet di navbera stranên Cegerxwîn qeydkirî de û ya di 2022’yan hatî qeydkirin hinek cudahî û eynîbûn jî hene. Navê strana “Heyla Bêzê” ya Cegerwîn nivîsî bi wextê re bûye “Heyla Bêzo”. Dibe ku devoka Botanê jî hatibe guhartin. Lê wekî Cigerxwîn jî nivîsî ye, “Bêzê” Bêzo, navê keçekê ye û yarê wê avêtiye ser evîna xwe. Di varyanta pêvebûyî ya di sala 2022’yan de hatiye qeyd kirin de gelek guhartin hene. Gotinên strana 2022’yan de hatiye qeydkirin û ya berî sala 1965'an de ji aliyê Cegerwîn ve hatiye qeydkirin du rêzik eynî hene: “Heyla Bêzê li te Bêzarê,” “Lawno! Lêxin bînin xwarê…./ Her wiha di varyanta Cegerxwîn de Bêzê wekî keçeke tolaz hatiye teswîr kirin û stranbêj gotiye “Yarên bêzê sed û yeke../ yarên Bêzê sed û sî ye. ..” Lê di strana “Heyla Bêzo” ya me di sala 2022’yan de qeydkirî de, Bêzo ne keçeke tolaz e; Bêzo tenê bi sipehîtiya xwe mala ezaba xira dike.
Di varyanta me di sala 2022’yan de qeydkirî, Heyla Bêzo çar kita ne û bi tevahî ji 22 rêz in. Strana “Ji Pêla Darê” ku behsa Kirasê Meymo dike jî 12 rêz in, yanî bi temamî 34 rêz in. Di strana 2022’yan de hatiye berhev kirin û ya di pirtûka Cegerxwîn de, gelek rêz eynî ne. Mînak:
Ji pelê darê, lê ji pelê darê
Kirasê Meymo, ji pelê darê
Min dirûtî lê par biharê
Kirasê Meymo, lê ji pelê darê
Sed pîroz bî lê bejna yarê
Kirasê Meymo, lê ji pelê darê.
Di vê kitayê de tenê “Min dirûtî” ji qeyda 2022’yan cuda ye û bûye “min kirîbû.. Dîsa strana seydayê Cigerxwîn nivîsî ya 2022’yan berferehtir û bi temamî 24 rêz in û 4 kita ye.
Hem strana Cegerxwîn de hem jî ya me 2022’yan qeydkirî de stran li ser keça bi navê “Meymo” ji aliyê hezkiriyê ve hatiye gotin. Wekî ku, Cegerxwîn jî nivîsî ye derdê stranbêj kirasê Meymo ye. Lê di strana Cegerxwîn nivîsî de stranbêj terzî ye û kirasê Meymo didirû, di qeyda 2022’yan de stranbêj kirasê Meymo ji hinekan dikirê.
Strana me di sala 2022’yan bi navê “Heyla Bêzo” qeydkirî de rîtm û awaz ya govendeke giran e. Rîtma stranê nayê guhartin. Seydayê Cigerxwîn jî di pirtûka xwe de; ji bo strana “Heyla Bêzê”; Ev helbeste, ( wî weke helbeste binavkirirîye) di ber paleyê ra tê gotin û giran tê gotin. Herwekû govendê jî li ber digerînin û dîlaneke giran li ber dikin.” Nivîsî ye.
Wekî encam ez dikarim vê bêjim; her du stranên ku Cegerxîn wekî “ Ji Pelê Darê” û “Heyla Bêzê” nivîsî destepêke de stranên cuda ne. Her çiqas rîtma stranan yek jî be, ji ber ku navê du keçên bi navê Meymo û Bêzê-Bêzo cuda hene; du stran hatine pêvekirin. Helbet di nava folklora kurdan gelek caran, stranbêj an jî çîrokbêj, dikarin gelek çîrok û stranan bi pêve bikin û bikin yek stran an jî çîrok. Li gorî qenaeta min jî, piştî seydayê Cegerxwîn ev du stran berhevkirin, li Botanê her du stran bûne yek û varyanteke nû çêkirine. Ev varyanta nû jî wekî “Heyla Bêzo” ji me re maye.
Çavkanî;
1- Folklora Kurdî, Cigerxwîn, Weşanên Roja Nû. 1988
2- Kanala Folklora Kurdan https://youtu.be/ezef11DGC_U
Nîşe: Stranên Ji Pirtûka “Folklora Kurdî” çawa hatibin nivîsîn me wisa nivîsî. [1]