#Tevnkirin di çanda Kurdî de# - Beşa 1
Leyla Nûranî

Tevn
Tevn çêkirina ben û ristina hiryê ye bi amûrê taybet ku ji dar tê çêkirin bo karên çêkirina Berik, Cacim, Zengal, sicad û saq û gelek tiştên din pê hatine çêkirin. Colla an Tevnker ew kesê ku ji hiryê wan berheman çêdike
Tevnkirinê dîrokek kevin li Kurdistanê heye, gelek gotinên taybet jêre hatine bikaranîn ku niha ew gotin nayên bikaranîn.
Weke Xerek, Dûx, Defe, Mekûk, Sakîn, Serkilaw, Şe berî niha ran û bergûz, çoxik û şal û şapik jî bi tevn dihatin çêkirin
Ev amûr ji wan beşan pê tê masûr- befiş- pijik- şivik- dargur- hepî- darpişt- tevin
Cola- Tevnker
Kesê ku bi hiryê û mûyê pez tevn dike
Amûrên Tevnkirinê
Berçene
Dareke nazik û pehne ku ji her du serên wê bizmarek pê ve ye û di orta wê de anîşk heye û diçeme
Dirêjahiya berçeneyê bi qasî panatiya wê berhemê ye ku tê ristin, berçene dibe sedema şeq (Deq) ragirtina wê berhema ku tê amadekirin, heta ku tev zêde bê çêkirin divê berçene jî pêşve bibe ku deqa wê xerab nebe.
Berçeneyê hin navên din jê hene ew jî waha ne:
Berjene
Bergîre
Berlênçik
Berênçik
Bend Pêtane
Qayîşeke ku sereke wê li darpêtane ya bin Gurd tê qayîmkirin, serê din li pêtane qayîm dibe ku texteyeke pehne li ber lingê tevnker û bizmarê tê qayîmkirin, her tevnekê 4 bendane hene ku bi qasî hejmara pêtan e.
Ben Gurd
Benê ku sê caran deq dikin, ba didin û di nav avê de dikelînin û li ser masûrê datînên di navbera du Gurd an re derbas dikin û 15 heta 20 santîmetran dûrî hev in bi amûrekê bi navê Saçîn tê girêdan û di nav tayên Kir re derbas dibin. Her Ben Gurdek ji du tayan pêk tê ku yek ji wan bi Dargurd ê serî û ya din bi Dargurd ê binî ve tê girêdan ku di nîvê de weke heleqeya zinvîrekê bi hev re hatine girêdan
Paşgurd
Dareke zirav û rêk e li pişt her çar gurdan ve dixin nava tayên ben, Paşgurd piranî bo çêkirina Saq (Ev berhema ku dikin lingên xwe) tê bikaranîn, ji ber ku benê saqan tenê carekê tê badan û zirav e û eger heye ku gelek caran ew ben biqete, eger paşgurd hebe zûtir dikare serê wî benî ku qetiyaye bibînin
Pirdele
Dareke di navbera Moleqe û Defe yê de ye li ser du singan hatiye qayîmkirin û tayên ben li ser wê tên qayîmkirin
Per
Perê teyrikane dixin nav her du serên masûreyan heta ku darên ben ragire,
Dar an şîşên ku dixin nav her du serên masûretan de bi wî awayî tên çêkirin.
Sereke şîşê dixin nav dîwarê masûreyê
Sere din dikeve nav derza masûreyê
Per dixin nav qola li rex masûreyê û bi şîşê ve girê didin ku dernekeve
[1]