=KTML_Bold=Têkiliyên erebî-kurdî li dijî fitneyan kilîta serkeftinê ye=KTML_End=
Zana SEYDÎ

Veşartina bûyerên dîrokê li pêş gelan, ji aliyê pergalên zordest ên #Rojhilata Navîn# ve, binaxkirina hêza têkiliyên dîrokî yên di navbera kurdan û gelên herêmê de, nêrîneke wisa li ser guman heye têkildarî têkiliyên bi kurdan re çêkir.
Kurd bê guman, ji gelên vê erdê yên herî kevnar in. Li gorî encamên lêkolînên dîrokî; pêşiyên kurdan roleke bingehîn û sereke di avakirina şaristaniya mirovahiyê de û veguhastina Mezopotamya ji bo dergûşa şaristaniyan di dîrok de lîstiye.
Ji bilî wê jî, gelê Kurd xwedî taybetmendiyên civakî û exlaqî ne. Li ser nirxên giyanî û xîreta li ser axa welêt israr dike ruxmî êrişên hovane yên li dijî wî pêk hatin di dîrokê de.
Kurdan di serdeman de, yek ji berztirîn teşeyên têkiliyan bi şaristaniyên cîran û gelên cîranên Kurdistanê re, ava kirin. Van gelan ji Mezopotamya ku wargeha kurdan e, modelên ziman, avakirina gundan, çandinî, sewalvanî wek şoreşên serdemê jê îlham girt yên ku pêşiyên kurdan wê demê dest pê kiribûn.
Tevî hovîtiya aloziyên di navbera şaristaniyan li Rojhilata Navîn de, gelan bi gelemperî xwe ji şerên dagirkeriyê dûr xistin. Tevî ku bi hezaran tev li şeran bûn, lê berjewendiyan wan tê de nîn bûn. Ji berê ve, her tim şer û dagirkerî, siyaseteke wisa ye ku desthilatdar di bin dirûşmên ne rast û bingeha wê nîn de, plana wê dikin.
Lê belê gelan her tim têkiliyên di navbera xwe de parastina. Hin caran ev têkilî digihaşt asta yekitî û hevgirtinê li hember sitemkarî û çewisandinê. Çîroka Kawayê Hesinkar a vedigere 612 sal beriya zayînê û ragihandina Newrozê, yek ji wan mînakên li ser vê hevgirtinê ye ku pêşiyên Kurd Med, Pars, Ermen û hin Asûr li hember kiralê asûrî yê zalim Dehaq bûn yek.

=KTML_Bold=TÊKILIYÊN KURDAN-EREBAN DI DÎROKÊ DE=KTML_End=
Pergalên zordest ên Rojhilata navîn, di serdemên borî de, fitne di navbera gelên Kurd û Ereb derxist û hewl dan her carê vê agirê gur bikin. Herî dawî ev hewldan li Dêrazorê kir. Ji parçebûna di navbera her du gelan de sûd girtin û siyasetên xwe yên kirêt meşandin. Rê li pêşiya hevalbendiyeke kurdî-erebî bigirin ku hêviyên mêtingerên rojavayî û hevalbendên wan ên herêmî yên dixwazin sûdê ji xêr û berakata herêmê bigirin, têk bibe.
Ruxmî ku çapemenî û navendên fikr ên van pergalan gelê Kurd wek ku dijminê mezin ê netewa ereb nîşan didin, li doza kurd bi awayekî nijadperestî bê nêrîn û dîroka kevnar bê paşguhkirin, lê dîrok berovajî wê îsbat dike.
Kurd, rêz ji ereban re girt. Bû musliman, zimanê erebî ji ber ku zimanê Quranê ye pîroz dîtin. Ruxmî ku kurdan çand û zimanê xwe parastinê, lê bi nakokiyê di navbera ol û girêdana xwe ya bi çand, ziman û erdê xwe de nehesî.
Kurdan di sepandina têgeha ola îslamî, exlaqa civakî û pêşengiya zanistê li Rojhilata Navîn de bi hevkariya gelên din, roleke mezin lîst. Tu hesasiyet di navbera wan de nîn bû û behsa netewê jî nedihat kirin.
Her wiha em nikarin rola Kurdan di rawestandina pêşveçûnên xaçparêzan ber bi Rojhilata Navîn de û parastina çanda gelên herêmê, rola mezin a Selahudîn El Eyûbî di wê pêvajoyê de ji bîr bikin.
Siyaseta parçekirina gelan û avakirina herêmên biçûk ên aloz, siyaseteke navneteweyî ye. Kurd û Ereb jî bi hev re ketin xefka vê siyasetê. Lê ji ber ku ev dewlet, navên wan erebî bûn, ereban wisa texmîn kir ku rewşa wan ji Kurdan baştir e.
Di encama wê siyasetê de, ereb ji kurdan bi deh qatan êş û zehmetî kişand. Ereb beyî ku berjewendiya wan tê de hebe, tev li şeran bûn. Ereb ketin bahozên aloziyên mezin li dijî kurdan, îraniyan û rojavayî.

=KTML_Bold=KURD Û EREB LI SÛRIYEYÊ=KTML_End=
Li Sûriyeyê di salên navber 1932 û 1963`yan de di dema mêtingeriya Fransayê de, heta piştî ragihandina serxwebûnê, netewperestî nîn bû. Nemaze li gel pirengiya olî û nijadî li erdnîgariya Sûriyeyê.
Di wan serdeman de welat bi navê Komara Sûriyeyê hate naskirin, desthilat girêdayî parlamentoyê bû. Ermen, kurd, ereb tevna civakî ya Sûriyeyê afirand. Li Sûriyeyê tevahî pêkhateyan hikumeta Sûriyeyê ava kir. Di berxwedana li hember dewleta Fransa a mêtinger de tevahî pêkhateyan cih girt.
Piştî ku Baas gihaşt desthilatê ji 1963`yan ve û heta niha, partiyê dergûşa şaristaniya mirovahiyê, pirrengiyê veguhast serdema dewleta neteweyî ya ereb a nijadperest. Li komarê, navê Komara Ereb a Sûriyeyê hat kirin. Pêkhateyên din hatin paşguhkirin.
Kiryarên Baasê civak parçe kir, nefret û fitne di navbera kurdan û ereban de belav kir. Serhildana Qamişlo ya 2004`an û projeya kembera erebî ya 1965`an, şahidên wan kiryaran e. wan bûyeran bi awayekî neyînî bandor li her du neteweyan kir. Nemaze ku Baas di bin dirûşmên neteweyî komkujî li dijî kurdan pêk dianî.
Sûriye, mûzayîkeke zengîn e bi pêkhateyên xwe yên ereb, kurd, turkmen, ermen, asûr, suryan û çerkez û taîfeyên din. Tevahî bi gotina cudahiyên di navbera xelkê welatekî de hatin kurtkirin û bi wê, dewlemendiya rastîn a gelê Sûriyeyê hate înkarkirin.
Diyarkirina kesayeta welat a erebî tenê, nîşaneya yekser a fikrê dûrxistinê li hember pêkhateyên din e. Ev encamên Baasê li Sûriyeyê û hewldana parçekirina erebûnê û endamtiya neteweyî ye. Xizmetkirina partiyekê ye. Ji bo wê Baas ji destpêka damezirandinê ve, xîtabê yekitiyê û pirengiyê paşguh kir. Wisa bi beşa herî mezin û kevnar a pêkhateyên Sûriyeyê re da û standin mîna ku tune ne.

=KTML_Bold=BIRATIYA GELAN Û PÊWÎSTIYA SEPANDINA EWLEHIYÊ Û AŞTIYÊ=KTML_End=
Piştî ewqas serdemên nakokiyê di navbera her du neteweyan de, hevalbendiya ereb û kurdan di şerê herî girîng ê serdema heyî de li dijî terora cîhanî DAIŞ`ê, di rêya azadiya gelan de serkeftin e.
Bi taybet dema mirov li sazûmaniya DAIŞ`ê binêre, ji bilî bermahiyên Baasê ya Iraqê, îstixbarata hikumeta şamê, desteka yekser a Tirkiyeyê dibîne. Ev pergalan, DAIŞ ji bo tunekirina vîna kurdan û ereban û pêkhateyên din afirand.
Hevgirtina suryan, ereb, kurd û pêkhateyên din di rizgarkirina herêmên Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê de, kevirê bingehîn ê projeya demokratîk (biratiya gelan) danî ku pergalên cîran jê bi fikar in û şev û bi roj bi tevahî rêbazên şerê wê dikin.
Li gel aloziyên heyî yên li herêmê ku çareserkirina wan di asoyan de xuya nake û li gel projeyên cîhanî û herêmî yên ku dixwazin gelan di bin kontrola xwe de bikin, divê gelên herêmê hevgirtî bin, li hêmanên istiqrar, ewlehî û aştiyê bigerin.
Gelek dewletan xwe li pêşiya projeya biratiya gelan xwe ranagirin, Tevî êrişên wan jî, lê ev proje bi ser ket, têkiliyên di navbera gelan de di serî de têkiliyên kurdî û erebî de xurttir kirin û vegerandin rêya wê ya rastîn. Têgeha jiyana hevbeş û parastina axê li hember dagirkeriyê, bisepînin. Ev rêveberiya ku ji fikrê Rêber Abdullah Ocalan hatiye.
Projeya biratiya gelan derî li pêşiya yekkirina nêrînên bi milyonan ereb, kurd û pêkhateyên din li dijî zordestiyê, faşîzmê û pergalên dîktator vekir.
Tevî wê jî, têkiliyên ereb û kurd ên şewq dane, bi gefên pergalên herêmî û cîhanê re di serî de dewleta Tirk a dagirker rû bi rû mane.
(şx)
[1]