Rusya di Surî de li pey lêgerîna çareseriyê ye an li pey hevkirina Tirkiyê ye
Krîza Ukrayna bandora xwe pir dike
Zekî Bedran
Polîtîkaya Rusyayê ya li ser #Surî# ji gelek aliyan ve muhtacê nirxandinê ye. Lê di vê nivîsê de em dixwazin kurtasî li ser rewşa ku Kurd tê de ne, têkilî û nakokiyên Rûsyayê ên bi Rêvebiriya xweser re bisekinin.
Rusyayê jî kerta xwe ya kurdan li dijî Tirkiyê bi kar anî. Dît ku ev mijar aliyê lewaz yê Tirkiyê ye. Pêşiya wê, dema ku Tirkiyê balafira Rusan xist wê demê têkiliyê wan pir xera bibû, rewş hatibû nêzî şerekî vekirî. Lê belê dema ku Tirkiyê dît ku nikare NATO’yê bike dewrê, vê carê jî dest xwe xweşkirina li gel Rusyayê kir. Li hember Rusyayê hatina rê û ewqas di bin de girtina Tirkiyê ji ber pirskirêka Kurdan bû. Rusyayê PKK’ê wek rêxistineke terorî nedidît. Dibe ku Rusya alîkarî bida PKK’ê, artêşa Tirk wê demê dê biketa asta neşerkirinê. Ger ku Rusya çek û alîkarî bida PKK’ê wê demê dê xwezayî rêveçuyina şer biguheriya ye. Li ser vê esasê Tirkiye zêdetir bi dayîna tawîzan ve xwest têkiliyên xwe bi Rusyayê re sererast bike.
Rusyayê li Soçîyê ji bo Suriyê xwest konferanseke mezin pêk bîne. Wê demê tevlîbûna 120 delegeyên Rêveberiya Xweser jî qebûl kir. Pasaportên van kesan hazir bû û navê wan jî dane berpirsiyarên Rusan. Lê di kêliyên dawî de ji ber hevkirina Tirkiye û Rûsyayê gazî delegeyên xweser nekir û li ser vê tu îzahatek jî nekir. Û ev pêvajo li Tirkiyê bi hevdîtinên Astanayê ve berdewam kir. Di sala 2018’an de qada xwe ya asîmanî ji Tirkiyê re vekir û erêkirina dagirkirina Efrînê da. Tirkiyê li ber çavên cîhanê komkujî pêk anî, dest danî li ser hemû malên kurdan û destûr neda ku vegerin li ser axa xwe. Li dewsa wan çete û malbatên wan ên girêdayî xwe bi cîh kir. Bi van çeteyan ve Artêşa Surî ya netewî ava kir. Ew him li dijî rêveberiya Beşar Esad û him jî li dijî Herêmên Xweser ên Kurdan derxistin pêş.
Piştî dagirkirina Serêkanîyê, Rûsyayê bi hevkirina Rêveberiya Bakur û Rojhilatê Surî ve jî leşkerên xwe li qadên ku Emerîka jê vekişiyaye bi cîh kir. Pêşiya Artêşa Sûrî vekir ku ew li ser sînorên di navbera Tirkiye û Sûrî de bi cîh bibin. Rêveberiya Xweser xwest ku di nav yekîtiya Surî de bi Rêveberiya Şamê re lihevbike û pirsgirêkan çareser bike. Rusyayê diyar kir ku ewê wek navbênkarekî ji bo çareseriya Surî razî bike. Lê ruxmê ku di navberê de sal jî derbas bûn di vê mijarê de tu pêşketinek çênebû. Pêşnîyara çareseriyê ya Rusyayê bi xwe ji bo Kurdan li ser dayîna mafên çandî hebû. Ger ku binê vê xalê bihata tijî kirin wê demê herî kêm hebûn û mafên çandî ya kurdan dihate qebûl kirin. Lê niha Rusya vê çareseriyê jî qet nayne li ser ziman. Ji ber ku dewleta Tirk hebûn û çanda kurdan teqez qebûl nake. Kurd derveyê hemû têkilî û hevpeymanên navnetewî hatin hîştin. Rusyayê di daxuyaniya hevdîtina Astanayê ya dawî de Rêveberiya xweser nefermî îlan kir. Rusya, Îran, Tirkiye û Surî Rêveberiya xweser kirin hedef. Derveyê vê bi çareseriya pirsgirêkên Sûrî ve eleqedar tu tişt derneket holê.
Bi taybet Wezîrê Karên Derve yê Rusyayê Sergey Lavrov her tim gef li Kurdan dixwe, di jor de dinêre, cîhê ku hevkirinê zêdetir ji bo teslîmbuyîna Şamê daxuyaniyan dide. Pûtîn û rayedarên din ên Rûsan zimanekî cuda bi kar tînin, lê Lavrov bi gotina ‘’Emerîka dixwaze bi kurdan dewleteke cuda bide avakirin’’ ve li dijî Kurdan him hikumeta Tirkiyê û him jî ya Surî gur dike û fitneyê çê dike. Bi gotina ‘’Kurd nêzî Emerîkayê dibin, xwe dispêrin wan’’ ve dixwaze pirsgirêkê biçûk nîşan bide û berpirsyariya neçareseriyê jî bavêje li ser Kurdan. Kurdan û Rêveberiya Xweser gelek caran alîgiriya xwe ya di nav yekîtîya Surî de çareserkirina pirsgirêkan deklere kirin. Daxwazên xwe bi awayekî nivîskî pêşkêşî Rusyayê jî kirin. Lê hikûmeta Sûrî bi tu awayî hebûn û mafên çandî yên Kurdan qebûl nekir. Rusya bi gotina ‘’Hikûmeta Şamê helwesta xwe naguherîne, hişke’’ vê berpirsyariyê tavêje li ser Şamê. Bi Kurdan re jî dibêje ‘’Dê Emerîka dev ji we berde, Efganîstanê binêrin ji bo wê xwe nêzî Şamê bikin.’’ Pir eşkereye ku dixwaze bîbêje ‘’Dê Kurd ji aliyê Tirkiye û hikûmeta Şemê ve werin perçiqandin, di komkujiyan re werin derbaskirin û berpirsyariya vê jî aydê Kurda ye.’’
Rusya qasî ku bibe dixwaze tewîzan ji Tirkan bigre û ambargoya ku li hember wê pêk tê Tirkan dûrê wê bixe. Eger ku bikarîba dê têkiliyê wan û Emerîkayê xira bike, nakokiyên di navbera wan de zêde bike. Ji aliyê din ve jî dixwaze Rêveberiya Xweser di çavan de bixîne û kurdan wek alîgirê Emerîkî ji cîhanê re bide xuyakirin. Rekabet û nakokiyên Rusyayê ya li dijî Emerîkayê tê zanîn. Bi eleqedarê çareseriya pirsgirêka Kurd re ne di Rojhilata Navîn û ne jî di Surî de tu çareserî an jî pêşniyareke Rusyayê nîne. Di Surî de hemû armanca wê Rêvebiriya Esad li ser desthilatê hîştine. Qeder û daxwazên gelê Sûrî ên demokratîk mijareke ku ew pê re eleqeder bibin nîne. Emerîka ji wan cudatir nîne. Ew jî li pey çiqarên xwe ye. Kurd ne mecbûrin ku bibin alîgirê Rus an jî Emerîkîyan. Pirojeya çareserîyê ji bo çiqarên herduyan jî nîne. Ji ber vê daxuyaniyên Lavrov ên ku rastiyan sero bino dike bixeter e. Ji ber vê divê gelê Sûrî û raya giştî ya demokratîk serwextbin û bi propagandayên van hêzan nexapin.[1]