Rêxistina demokrasiyê têkoşînê dixwaze
Zekî Bedran
Roja yekşemê li Tirkiyê hilbijartin hatin kirin. Ji ber ku hilbijartin di mercên asayî de pêk nehatin girîngiyek mezin qezenc dike û balê dikişîne. Di serî de hilbijartinên piştî 2015’an heta niha tên kirin ji bo sazîbûna faşîzmê weke amûrekî tên karanîn. Ji ber sedema tifaqa AKP-MHP û Ergenekonê partî nakevin hilbijartinê, li kêleka AKP-MHP’ê rasterast dewlet dikeve hilbijartinê.
HilbijartinHilbijartin di mercên wekhev de pêk nayê. Partiyên weke HDP, DEM’ê ku daxwazên gelê Kurd û demokrasiyê armanc dikin, bi awayekî vekirî weke hedef tên nîşandan û tên vekirin. Tevahî saziyên dewletê, partî û ragihandina dewletê partiyên weke DEM’ê dijmin îlan dikin, dixin kategoriya terorîzmê.
Di hilbijartinên berê hatin kirin de HDP’ê li Kurdistanê nêzî sed şaredarî qezenç kiribû. Li gel tevahî astengiyan û propogandaya reş, gel HDP hilbijart. Gelê Kurd ev salên dirêj e di nava têkoşînek siyasî û berxwedanê de ye. Bi dehhezaran hatine lêpirsînkirin û di girtîgehan de derbas bûne. Berdêl dane, di navenda bûyeran de ne û şahidin. Dizane ku dost û dijmin kîne û dixwazin çi bikin. Gelekî pir bi ceribandin e û tercîhên wê yê polîtîk pir zelal in. Li gel êrişên giran ên leşkerî û derûnî yên Newroza 2024’an jî bi coş û girseyî hat pîrozkirin, ev mînaka herî baş e. Di vî alî de Newroz û hilbijartin vediguherin referandomekî.
Dewleta Tirk jî vê bi vî awayî fêm dike. Piştî êrişên giran, girtin, operasyonên leşkerî û propogandaya rewş ji bo bipîve ka gel çiqas ji têkoşînê dûr ketiye, hilbijartin û Newrozan weke diyarkerekî dibîne. Newroza dawî moralê wan pir xirab kir. Ji bo vê jî ragihandina Tirk û derdorên fermî, partiyên muxalefetê jî di nav de kesê qala Newrozê nekir.
Di hilbijartinan de jî bi dehhezaran leşker û polîs kişandin hinek bajarên xeternak û weke hilbijêr bikar tomar kirin. Dikarin vê jî weke hilbijêrên kayyûm pênase bikin. Polîtîka kayyûmê pir teşhîr bû. Tu wateya hilbijartin û vîna gel nemaye. Li şûna vê bi hilbijêrên sexte û veguhestî hinek cihan bidest bixin û xwe xilas bikin. Li gel tevahî zext, fêlbazî û lîstokan mîsogeriya ku dest nedanin ser şaredariyên DEM partiyê tune ye. Ji ber ku faşîst Dewlet Baxçelî peyama desteserkirinê dide. Ji bo Kurdan jiyana li Tirkiyê û polîtîka meşandin zehmet e. Dema li gel tevahî astengî, zehmetî, fêlbazî û destkeftî tên qezençkirin, yên dewletê rêve dibin serî li lîstok û komployên nû didin. Dewleteke ku li dijî gelê xwe dijminahiyê dike, serî li fêlbazî û komployan dide! Polîsan, istixbarat, dadgehan weke zincîrekî dixe tevgerê. Rêveberiya ku ji ewlehiya can û malê gel berpirsyar e, ew bi xwe ewlehiya can û malê gel ji holê radike. Li gorî zagonên xwe tevger nake. Tecrîda li Îmraliyê li gorî kîjan zagon û hiqûqê ye? Fêlbaziya doza Kobanê bi kîna zagon û dadgehkirinê dikare bê şîrovekirin? Li Rojhilata Navîn pirsgirêkên civakî giran dibin, şer û pevçûn qet bi dawî nabin, sedemê vê nebûna demokrasiyê ye. Dema di hişmendî û çandê de guherîn pêk neyê her ku diçe nakokî kûr dibin. Rêya guherîn û pêşketinê tê girtin. Hîn zêdetir zext, hîn zêdetir rêveberiya otorîteyê û rêbaz dikevin dewrê. Rejîmên baas ên Iraq û Sûriyê hilbijartin jî dikirin. Lê kî dikare bêje ev hilbijartin bi rikberiyek serbest û mercên wekhev de dihatin kirin? Eger partî bi awayek serbest beşdarî hilbijartinê bibûna û rêveberî bihata guhertin, Iraq û Sûriyê ev pirsgirêkên giran û pevçûn nedijiyan. Heman tişt ji bo welatên din ên Rojhilata Navîn derbasdar e.
Sala borî li Sûriyê hilbijartin hatin kirin. Hema kêm mabû B. Esad dê ji sedî sed qezenç bikira. Ev encam tu têkiliya xwe bi rastiya civakê re tune ye. Li Sûriyê hebûnek gel a homojen tune ye. Çînên cuda û komên berjewendîperest hene. Heman demê de Sûriyê şerek giran ê hindirîn jiya. Ji deh milyonan zêdetir mirov li derve û hindir di rewşa koçberiyê de ye. Yên ku bi rêveberiyê re nakokiyek giran dijîn, di pevçûnê de ne hene. Li gel vê jî çawa dibe ku B. Esad evqas deng digire û qezenç dike. Li tu welatên demokratîk tiştek wiha tune ye. Li Sûriyê derdorek demokratîk tune ye û hilbijartinek ku bernamzet pêşbirkê bikin nehatiye kirin. Dema wisa bibe hilbijartin hêvî û guherînê ava nakin. Pirsgirêk li ser hev tên û giran dibin. Di encamê de rewş ber bi teqînê û pevçûnê ve diçe.
Hikumeta Şamê bersivê nade daxwazên Kurd û kesên li herêmên xweser dijîn. Dibêjin zagon hene, li gorî wê tevger bikin. Ev zagon ji xwe hene. Eger ev zagon ji bo çareseriya pirsgirêkan guncaw bûna çima evqas şer û pevçûn hatin jiyîn? Diyare ku dersên pêwîst ji tiştên hatine jiyîn dernexistine. Heta demokrasî pêk neyê, ev çand nekeve hindirê pergalê, hilbijartinên riyalî pirsgirêkên gel çareser nakin. Li Tirkiyê jî zagon hene û HDP’ê nêzî sed şaredarî qezenç kiribû. Hikumetê bi fermanekî dest danî ser tevahî şaredariyan.
Di vî alî de pêwîste gel xwedî li demokrasî û vîna xwe derbikevin. Eger gel li ber xwe bidin û xwedî li vîna xwe derkevin kes nikare destkeftiyên wan ji dest bigire.
[1]