​​​​​​​Xetereya geşbûna DAIŞDAIŞ `ê zêde dibe û tevgerên dewleta Tirk îşaret bi vegera wê dikin
NAVENDA NÛÇEYAN - ALAN ROJ

Tevliheviya ku dewleta Tirk li herêmê çêdike, sînyalên vegera rêxistina DAIŞ`ê dide ku ewlehiya navneteweyî jî tehdît dike. Ji ber wê pêwîst e Koalîsyona Navneteweyî û civaka navneteweyî gaveke cidî di vê pêvajoyê de biavêjin û stratejiyên xwe li herêmên ku ji DAIŞ`ê rizgar bûne deynin û ewlehiya herêmê xurt bikin.
​​​​​​​Xetereya geşbûna DAIŞ`ê zêde dibe û tevgerên dewleta Tirk îşaret bi vegera wê dikin
Piştî tunekirina DAIŞ`ê di aliyê erdnîgarî de, gelekan texmîn kir ku ev rêxistin piştî cenga Baxozê bi dawî bûye. Texmînên wan piştî ku El-Bexdadî li Idlibê di operasyoneke îstixbaratî de di navbera dewletên Koalîsyonê û Hêzên Sûriya Demokratîk (QSD) de hate kuştin, êdî bû rastiyek.
Lê îro û piştî ku DAIŞ`ê asta êrişên xwe yên terorîst li herêmê bi giştî û cîhanê zêde kir, li gel hebûna bi hezaran ji wan di nav kamp û girtîgehên Hêzên Sûriya Demokratîk de mîna bombeyên li ber teqînê, divê dewletên Koalîsyonê li hesabên xwe vegerin û dest bi pêvajoyeke nû ji şerê xwe yê li dijî DAIŞ`ê bikin.
Gelek texmînên vegera DAIŞ’ê û pêkanîn êrişan li Rojhilata Navîn, Afrîka û Ewropayê li ser qadeke berfireh heye. Ev texmîn wê li her dewletekê ku Tirkiyê mudaxeleya wê dike, hebe.
TEVGERÊN DAIŞ`Ê LI SÛRIYÊ Û IRAQÊ Û ÊRIŞÊN WÊ JI 2019`AN VE
Ji bo rêxistinekê ku li gorî baweriya xwe tev digere, erdnîgarî yan jî kuştina lîderekî wê, wê tune nake. Niha ‘Ebû Îbrahîm El-Qereyşî’ ji bo xîlafeta xwe ya nû hilbijartin.
DAIŞ’ê êrişên xwe yên leşkerî li Sûriyê, Iraqê û li baregehên xwe yên cihê ku lê hatî tesfiyekirin, careke din zêde kirin. Bi êrîşên ku pêk tîne, nîşaneyên xetereyên mezintir dide. Bi taybet li gel tehdît û êrişên Tirkiyê yên ku ji sala 2019`an ve li dijî Bakur û Rojhilatê Sûriyê dest pê kirine û heya niha didomin.
JI DESTPÊKA RIZGARKIRINA BAXOZÊ VE DAIŞ’Ê HEZAR Û 600 ÊRIŞ PÊK ANÎN
DAIŞ li Sûriye û Iraqê li beyaran (bejahî) an jî qadên berfireh ên bêavadanî dimîne. Ji ber ku van deveran dikare bi hêsanî kontrol bike, baregehên xwe ava bike û ji nû ve sazûmaniya xwe bi rêxistin bike. Lewra parêzgeha Dêrazorê, rojhilatê gundewarên parêzgeha Himsê, li Iraqê parêzgehên Diyala, Enbar û rojavayê gundewarên Mûsilê wek stargeheke ewle ji wan re tê hesibandin.
DAIŞ, piraniya êrişên xwe bi rêya çandina mayinan û li ser rêyên di nav beyarê de ne, pêk tîne. Erebe yan jî motorsîklêtên bombebarkirî li bajar û bajarokan bi êrişên jinişkave şêxan, rayedaran, saziyên sivîl û hêzên ewlekariyê hedef digire.
Li gorî îdiayên rêxistina çete, hejmara êrişên ku ragihandine, hezar û 600 êriş derbas kirine. Ew jî wiha ne:
424 êriş li parêzgeha Dêrazorê bi taybet li rojhilat, rojava û bakurê gundewarên wê.
129 êriş li herêma Cizîrê.
115 êriş li Reqayê.
37 êriş li Himsê.
20 êriş li Deraayê.
3 êriş li Şamê.
Li Iraqê jî rêxistinê ev êriş pêk anîn;
336 êriş li parêzgeha Diyala.
133 êriş li Kerkûkê.
111 êriş li Mûsilê.
111 êriş li Bexdayê.
107 êriş li Enbarê.
54 êriş li Selahaddînê.
27 êriş li Babilê.
DEWLETA TIRK DESTEKA PIRANIYA VAN ÊRIŞAN KIRIYE
DAIŞ, destekên lojîstîk ji jêderên xwe yên li Tirkiyê û Qeterê û herêmên ku êriş tê de pêk tîne, werdigire. Li gorî rapora NY`yê ya Tîrmeha 2019`an rêxistinê pereyên projeyên rewa yên mîna avahî û erebeyan îstismar dike. Hejmarek ji wan projeyan li Tirkiyê ne. Her wiha kesayet û şîrketên hinartina pereyan ên girêdayî rêxistinê li Tirkiyê hene.
Li herêmên ku DAIŞ êrişan pêk tîne, desteka xwe ya lojîstîk bi rêya şantajan, bacan, revandina li beramberî pereyan û bazirganiya bi mirovan û çekan dabîn dike, da ku aboriya xwe xurt bike.
DAIŞ BI MUDAXELEYA DEWLETA TIRK CAREKE DIN GEŞ DIBE
Ji bilî mijarên me li jor bi bîr xistine, derdora 12 hezar çete di girtîgehên QSD’ê de ne. Di heman demê de nêzî 70 hezar jin û zarokên wan jî li kampên Hol û Roj ên li Bakur û Rojhilatê Sûriyê ne.
Bi êrişên Tirkiyê yên li dijî herêmên Bakur û Rojhilatê Sûriyê û dagirkirina Girê Spî û Serêkaniyê re, şaneyên DAIŞ`ê tevgerên xwe li herêmê zêde kirin, heta gihaştin girtîgehan û kampan. Bi taybet piştî ku çeteyên Tirkiyê gihaştin kampa Eyn Îsayê û bi hezaran malbat û çeteyên DAIŞ`ê jê derxistin.
Balafir û topavêjên Tirkiyê girtîgehên ku çeteyên DAIŞ`ê tê de bûn, topbaran kirin. Bi vê yekê hejmarek ji wan reviyan. Her wiha rêxistinê bi rêya şaneyên xwe hewl da bi êrişên Tirkiyê yên ku di herêmê de tevlihevî derxist, çeteyên girtî û malbatên wan ji kampan derxin.
Li rex van hemûyan, çeteyên DAIŞ’ê, El-Qaîde û Hizba Tirkistan ên ku navên wan di lîsteyên terorê yên cîhanî de ne, di bin navên cuda û nû de lê bi heman zîhniyet û rêgeza dagirkirin û kuştinê tev li artêşa Tirk di êrişa xwe li ser bakurê Sûriyê de bûn. Ajansa me beriya vê nav û delîlên girêdayî vê mijarê belav kiribûn.
GEFA DAIŞ`Ê JI ROJHILATA NAVÎN Û EWROPAYÊ RE
Li gorî Navenda Lêkolînên Navneteweyî ya Washingtonê (CSIS) xetereya DAIŞ`ê li Efxanistan û dewletên din ên ku tê de çalak in, mezin e. Hejmara çeteyan digihîje 4 hezaran. Navendê di rapora xwe de îşaret pê kir ku DAIŞ plan dike ku qadên berfireh kontrol bike mîna ku li Sûriye û Iraqê kiriye.
Rojnameya Le Figaro ya Fransayê di rapora xwe de girêdayî xetereya DAIŞ`ê li ser Ewropayê diyar kir ku derfet heye zêdetirî 2 hezar DAIŞ`î ji Sûriyê û Iraqê vegerin Ewropayê. Her wiha rojnameyê hesiband ku aramiya li Ewropayê di vê salê de heye ne aştî ye lê belê agirbest e.
Li gorî texmînên NY`yê 20 hezar heya 30 hezar çeteyên DAIŞ`ê li herêmên di navbera Sûriye û Iraqê de hene. Îstixbarata Amerîkayê û Pentagon destnîşan dikin ku hejmara wan di navbera 14 hezar heya 18 hezaran e.
DAIŞ LI BAKUR Û ROJHILATÊ AFRÎKAYÊ BI DESTEKA DEWLETA TIRK ÇALAK DIBE
Civakên dewletên Afrîkayê baş dizanin ku hebûna Erdogan û siyaseta wî li her herêmekê wê ji nû ve DAIŞ`ê bi şeklekî nû derxe. Lewra serdana serokkomarê Tirkiyê di 25`ê Kanûnê de ji Tunisê re bû cihê nerazîbûna gelê Tunisê. Gelê Tunisê qebûl nekir ku welatê wan bibe deriyê derbasbûna terorê ji Sûriyê ber bi Lîbyayê ve.
DAIŞ, milîsên Lîbyayî yên şerker, alîgirên El-Şerîa, milîsên Misrata û gelek komên din ên terorîst bi desteka Tirkiyê û Qeterê ji 6 salan ve êdî xwedî desthilat, hêz, destek û çek bûn.
Niha Tirkiye hewl dide, mîna ku li Idlibê li Sûriyê dike, tiştên mayî li Trablusê li Lîbyayê jî biparêze. Her wiha Lîbya veguherand baregehekê da ku DAIŞ`ê kom bikin û bi rêya deryayî û bejahî bibe Afrîkayê.
Li Afrîkayê bi taybet li Somaliyê Tirkiyê dewletan ji aliyên leşkerî, siyasî û aborî ve kontrol dike. Êdî DAIŞ çalaktir bûye. Li rex wê jî gelek rêxistinên çete li dewletên berava Afrîkayê rêxistina DAIŞ û şerê hêzên navneteweyî yên ku ji bo tunekirina terorê koordîne dikin, qebûl kirin. Komên tundraw ên ku DAIŞ`ê qebûl kirin li Nîjeryayê ji bo tolhildana kuştina El-Bexdadî 11 xiristiyan darve kirin.
Li gorî rapora rojnameya Independent, dewleta Tirk li paş belavbûna terorê li Afrîkayê disekine. Rojnameyê got Tirkiye rolekê di veguhestina terorê ji Afrîkayê, berav û beyareyê re dilîze. Têkiliyên wê bi rêxistina tevgera ciwanan a Somaliyê re xurt in.
Raporên istixbaratî yên ewlehî yên Amerîkayê û belgeyên dadgehî îşaret pê dikin ku istixbarata Tikriyê û dewleta Qatarê bi hezaran dolar dide tevgera ciwanên Somaliyê û gelek rêxistinên din ên terorîst li Afrîka û Somaliyê.
NÊRÎN Û ENCAM
Dema mirov li nexşerêya belavbûna DAIŞ û Tirkiyê li Rojhilata Navîn û Afrîkayê binêre, diyar dibe ku Tirkiye komên radîkal wek berikên kişikê di meydana şerê xwe de bi kar tîne, da ku hegemonyaya xwe fireh bike û xewna osmanî ya nû pêk bîne.
Lewra Erdogan û fermandarên îstixbarata wî tevliheviyê li wan dewletan diafirîne. Destpêkê terorê belav dike, piştre komeke siyasî ji berhema Îxwan Muslimîn li şûna wan bi kar tîne da ku bibin bedîl û çareseriyek ku Tirkiyê ji civaka navneteweyî re pêşkêş bike. Tirkiye bi vê yekê dixwaze baregeh û leşkerên xwe li wê herêmê belav bike. Aborî û bazirganiya xwe bi rêya talankirina berhemên wan dewletan xurt bike.
Ji ber stratejiya AKP`ê ya li herêmê ne li gorî stratejiya hêzên mezin e. Ya din ew e ku Neteweyên Yekbûyî (NY) hewl dide hevsengiyekê li herêmê biafirîne. Ji ber vê yekê Tirkiye gefa belavkirina terorê li cîhanê dixwe û hebûna xwe li her herêmekê ku nakokî lê hebin, zêde dike.
Li gorî çavdêran ji bo mîsogerkirina ewlehiyê û tunekirina DAIŞ`ê ya ji kokê wê ve destpêkê divê sînor ji bo dewletên ku desteka terorê dikin, bê dayîn. Derî li pêşiya derbasbûna DAIŞ`ê ji dewletên cuda re bigirin.[1]