زوانی هۆرامی هیچ وەخت و زەمەنێنە بە کەم تەماشا نەکریان.
ئامادەکردن: #ئەسعەد هەورامی#
پېسە مەزانمۍ سەرەتاو نویستەی ئەدەبی و ڕۊشنتەر نویستەی شېعرۍ پەی هەر زوانێوە یاگۍ عەیبەی و هەم کارێ ناسرووشتی بیەن، مەڵامەت و ئانەیچە چا سەردەمەنە چن زوانێ خاوەن وەڵینەو خاوەن بنەما ڕازوانیەکا ساحەو ئەدەب و شېعرېنە گیانبازیشان کەردەن. مەلای جزیری و ئەحمەدی خانی بە نموونە جە کرمانجی سەرین(بادینی) جە شېعرەکاشانە دەردەدڵیۍ بەرمەوزان کە بە پروسێوە قورس و گرانەرە گوزەرشان کەردەن، چونکم کارەکەشان(نویستەی شېعرۍ) یاگۍ نەنگی و توڕەبیەی خەڵکی بیەن.دماتەریچ سەرەتاو نویستەی شېعرۍ بە زوانی سۆرانی وینمۍ نالی شاعېر:
کەس بەئەلفازم نەڵێ خۆ کوردیە، خۆ کردیە
هەرکەسێ نادان نەبێ خۆی تالیبی مەعنا ئەکا
دماتەر مەحوی شاعیریچ ماچۊ:
کێ قەدری شیعری ئێمە دەزانێ، بەری دەکا
هەر ساحێبە لەبەرکەری کاڵایی بێ ڕەواج
حاجی قادری کوییچ شارو کویەی جیامازۊو مەلۊنە پەی ئەستەمبوڵی و ئەچاگە ماچۊ:
هەموو خزمی خۆمن، دەزانم دەڵێن
لە بێحورمەتیمان بوو حاجی هەڵهات
نەوشیروان مستەفا جە کتېب و(بە دەم ڕێگاوە گوڵ چنین) جە (گەشتێک لەگەڵ خانای قوبادی) ماچۊ:
مەڵامەت و نویستەی ئی پارچە شېعرۍ خانای قوبادیە
ڕاسەن مەواچان فارسی شەکەرەن
کوردی(هۆرامی) جە فارسی بەڵ شیرینتەرەن
پەی چېش نە دەوران ئی دنیای بەدکېش
مەعلومەن هەرکەس بە زوبانی وېش
مەعلومەن هەر کەس بە هەر زبانێ
بواچۊ نەزمێ جە هەر مەکانێ
وېنەی عەروسان زېبای موڵکی چین
مەکەرۊش جە حوسن عیبارەت شیرین
دماتەر ماچۊ
بە لەفزی کوردی کوردستان تەمام
پېش بوان مەحزوز، باقی والسلام
ئەپېسەش نویستەن:
(خانای قوبادی کۆڵەکەیەکی سەرەکی مەدرەسەی ئەدەبی گۆران(هەورامی)ە، جگە لەوەی خۆی بە کوردی داستانەکانی هۆنیوەتەوە و شیعری پێ داناوە، پێ ئەچێ بەم هۆیەوە لە سەردەمی خۆیدا سەرزەنشتی کرابێ لەسەر ئەوەی بە کوردی(هەورامی) نوسیویەتی، هەر وەکو دوای ئەویش نالی و حاجی قادری کۆیی تووشی هەمان لۆمە بوون، بەڵام خانا داکۆکی لە بەکارهێنانی زمانی کوردی و برەو پێدانی کردووە)
خانا هیچ وەخت زوانی هۆرامیش کەمتەر نەزانان جە زوانی فارسی و عەرەبی و تورکی، بەڵکم تەمام شیرین بیەن لاشۆ. بە یاوانەو من پەیلواکەو نەوشیروان مستەفای ورد نیەن، چونکم (خانای قوبادی) چەنی (نالی و حاجی قادری کویی) هەم زەمەنشان، هەم ناوچەو زوانی شېعریشان جیاوازەن. سەردەمو خانای قوبادینە زوانی هۆرامی پېسە زوانەکان و فارسی و عەرەبی زوانی ڕەسمی شېعرو ئەدەبیاتی بیەن، وەڵتەر جە خانای فرە شاعېرۍ ناوچەو هۆرامانی و بەرو هۆرامانی بە زوانی هۆرامی شېعرەشا نویستېنەو هیچ وەرگیریێ یام سەرزەنشتێ جە شېعرەکاشانە ئیشارەتش پەنە نەدریان. ئېمە دلۍ دیوانەکانو بېسارانی، مەولەوی، صەیدی هۆرامی، میرزا شەفیع، ڕەنجوری، خان ئەڵماس خان، میرزا ئۆلقاڎر، .......تاد بەیتە شېعرێ نمەوینمۍ دەلالەت بۊن پەی ئانەیە، کە بە تەرسیۆ نویستەبۊشان یام هەسشا بە کەمی زوانی ئەدەبیشان کەردەبۊ. بېسارانی دلۍ دنیاو عەشقینە شېعرەی ڕومانسیەش خولقنێنە، صەیدی هۆرامی دلۍ شېرەکاشەنە بە خەیاڵێ فەلسەفیانە پەرسە فەلسەفیەکېش تەرحە کەردېنۍ:
زاتی تۊ بەی تەور زاتێ نادرەن
بۍ شەک پەی ئیجاد گرد چېو قادرەن
ئیللا هەر پەی ئەو قودرەت نەدارۊ
یۊوێو تەر چوون وېش بە ئیجاد بارۊ
مەولەویچ واچەکاش بە گۆهەر مەوینۊن و ماچۊ:
پەنج بیەن وە شەش، شەش ڕوو کەرد نە پەنج
حەریر نە مابەین بیەن گەوهەر سەنج
زوانێ ئا بەرهەمېشە خولقنێبا چەنی یاگۍ عەیبەی و لۊمەی بیەن؟.[1]