نۋیستەی: ئاکۆ مارانی
11و ئەپڕیلو 2017
بنەمێ ئابۇری ھۆرامانی و پەرەپنەدایشا
پاسە ئاشکران و ھۆرامەکۍ وېشا مزانا، ئابۇری ھۆرامانی ۋەڵتەر تاکو ئیسەیچ بە یەرۍ پایېش بېیېنۍ و ھەنۍ:
- باخداری و کشتکاری
- پېشەسازی دەسیی | ھەرمانۍ دەسییە| مانیفاکتۆر
- ئاژەڵداری
باخداری و کشتیاری ھۆرامانی ۋەڵۍ سەردەمو سەرمایەداری پېسەو ھەر یاگېۋۍ تەرو جەھانی، چە ۋېیەرڎەنە فرەتەر وەڵامۆدای بە پەنەۋازییەکا خېزانی بېیەن و کەمتەر بەرھەمئاۋرڎەی پەی بازاری بېیەن. باخ بېژگە بەرھەمئاۋرڎەو پەنەۋازییەکا خېزانی، جۊریۋ ھەۋاری ھامنانە بېیەن و یاگۊ وچاندای و ئامرازېۋ پەی وۍ خجڵنای چە کاتە زېیاڎەکانە، جۊرېۋ پەرەدای بە کولتۇری و سڤیل بېیەی، کە ھەر دۋۍ بە بەرھەمئاۋرڎەی وارڎەی و پۊشاکی و سەرپەنای و کاڵای و کشتکەرڎەی دەسپنەکەرا و ئا توخمۍ بېیېنۍ بە بنەماو گەشەکەرڎەی و پەرەئەسانای ژیۋای مرۊڤایەتی تاکو ئی ڕۊزگارە.
بەپاو سەختیی ناوچەو ھۆرامانی کە فرەتەر ناوچېۋی کەشیی و سەختایی ھەن، کەمتەر بوارو کشتکاری|کېیارۍ ۋەرئاۋیېش بېیەن، بەتایبەت چە ھۆرامانو بەشۊ ئێراقینە، کشتکاری فرەتەر پیشەو خەڵکو ئا دەگایا ھۆرامانی بېیەن، کە ھام-مەرزۍ ناوچە ھامساییەکا بېیېنۍ و فرە تەر پېسەو ھیتیاری بۍ زەمینی کشتکاریشا کەرڎەن بەتایبەت چە شارەزۇرەنە و دماو بارکەرڎەو دەگاکا ھۆرامانی بەتایبەت.
بەڵام، سەرەڕاو ئانەیچە پېسەو ژیریی و ئەزمۇنگیریی ھۆرامەکا کېیارۍ دێمییە چە قەڎپاڵو کەشەکانە یان لاو سەری باخەکانە ھەردەم بە جۊریۋ بېیېنە و خېیاری دێمی باخەۋانەکا ھۆرامانو تەختی یۊن چە نمۇنە ھەرە دېیارەکا چا بارۆ و ھەر پاسە کشتکەرڎەو تەمامەتەی و خېیاری و کۇلەکۍ و کاڵەک و ... دێمی پېسەو تەڕەکاڵېۋی ئۆرگانیکی (سرۇشتی و دەستکاری نەکریا)ی تایبەتمەڼیی باخداری و کشتکاریی ھۆرامانی بېیەن.
پېشەسازی دەسیی، پېسە دوەمین بنەماو ئابۇری ھۆرامانی، یۊن چە بنەما ئابۇرییە دېیار و بەھېزەکا ناوچەو ھۆرامانی و پاڵاۋرازی و کڵاشکەرڎەی و کڵاشچنیەی و چۊخۆڕانک- و بببن- و مېزەرە- و کڵاۋ- و پۇزەۋانە-چنیەی و جلۋرازی و چۊتاشی و کاسە و چەمچە و کۆچېز و کۆگیر و گڵېنە و ... درۊسکەرڎەی، کە تایبەتمەڼیی ھۆرامانی ھەنۍ ھەم بە پەنەۋازی خەڵکو ھۆرامانی وەڵامشا دانۆ و ھەم چە بازارەکا بەرو ھۆرامانیۆ ۋرەشیێنۍ، چە بارەو ۋڕەتەو کەرەسە دەسییەکا، خەڵکو ھەجیجی دېیارتەرین پیشەسازیگەرۍ ھەنۍ و کەرەسەکېشا بېژگە چە بازارو شارەکا ئێرانی و ئێراقی، تاکو بازارەکا وڵاتو تورکیەی و شامی و میسری و ئوردنی و زېیاتەریچ لۋێنۍ و یاۋێنۍ.
ئاژەڵداریی، پېسە یەرەمین بنەماو ئابۇری ھۆرامانی، تایبەتمەڼېۋی سرۇشتی ناوچەو ھۆرامانی بېیەن و هەن، کە ھەم چە سرۇشتەنە ھۆرامان یاگۊ فرە جۊرە ئاژەڵە جەنگەڵییا بېیەن و ھەن، ھەم لەۋەرگا و گېۋاۋی فرە و تایبەتی پېسەو (لۊی)ش ھەن، بېژگە گیۋاۋو دلۍ باخەکا و گەڵاو درەختا و ...تد، کە بېیېنۍ بە زەمینەسازو ئاژەڵداریی ناوچەو ھۆرامانی. ئاژەڵداریی چە ھۆرامانەنە، وەڵامۆدای بېیەن بە دۋۍ چە پەنەۋازییەکا خەڵکو ھۆرامانی:
یەکەم، شۊتو ئاژەڵی، پېسەو کەرەسەی بنەڕەتیی درۊسکەرڎەو بەرھەمە شۊتەمەنییەکا پېسە دۊی و ماسی و پەنیرۍ و کەرۍ و سیراجۍ و دەڵەمەی و فرۊ و دۊخەۋا و کەشکۍ و دانەدۋۍ... تد.
دوەم، دەسەبەرکەرڎەو پەژمی و مەرەزی و پۊسی، پېسەو کەرەسە بنەڕەتییەکا پېشەسازی دەسیی پېسە پۊشاکی و پاڵای و بەنی و وەرېسۍ و خورجینۍ و کۊپانۍ و سەرجلی و ...تد
ھەر پاسە کە ۋەڵتەر ئاماژەمدا، ناوچەو ھۆرامانی بەپاو سرۇشتە کویستانییەکەیش بېیەن بە ژیۋارو فرەو ئاژەڵە جەنگەڵییەکا دۆروبەری. بەڵام فرە بەداخۆ کە چە سەردەمو پېڎابېیەو چەکی بەگرڎینەیی و چەکو ڕاۋکەرڎەی بەتایبەتی و ۋەڵابېیەیش چە ھۆرامانەنە بەتایبەت پاڵو ژڵېۋیای چەکدارانەو کورڎایەتینە، ئاژەڵۍ کەشیۍ پېسەو سامانی سرۇشتی کۊمەڵۍ ۋەرو چەما نەگیریێنۍ و ڕاۋکەرڎەی پېسەو سەرگەرمیېۋی کەسیی خەڵکی بېھەرمانی، بېیەن بە کولتۇری زاڵ و یاگۊ پارېزنای ئاژەڵە جەنگەڵیاش گېرتېنۆ، کە سامانی سرۇشتیی ھۆرامانی ھەن و نیشانەو پېۋەرە-ژېۋای ھامسەنگانەو مرۊڤی و ئاژەڵی بېیەن چە ھۆرامانەنە.
ئەر ئیسە بەراورڎ بە ۋېرانبېیەو ناوچېۋو ھۆرامانی بە چۊڵکەرڎەو دەگاکا و بېیەیشا بە بەرەو جەنگی چە ھەشت ساڵو جەنگو ئێران-ئێراقینە و ھەر پاسە بارکەرڎەو گەنجەکا پەی شاری و گېڵای شۊنۊ ھەرمانېرە یان لۋای پەی وەنەی و ئەۋەنەگېڵایشا پەی دەگاکا وېشا چە ھۆرامان و ھەر پاسە زېیاڎ بېیەو سەرژمارو خەڵکی، سەرنجو باخداریی و کشتکاریی دێمی و ئاژەڵداریی ھۆرامانی بڎەیمۍ، فرە بە ئاسانی پەی ئېمە بەرگنۊ، کە ئیتر ئا یەرە بنەما سەرەتایۍ ئابۇری ھۆرامانی بە پەنەۋازییەکا ئارۊو خەڵکو ھۆرامانی وەڵام ن.مەڎاۋە و پەنەۋازییشا بە پەرەپنەدای و کەڵکھۊرگیرتەی چە تەکنۆلۆجی و ھەر پاسە کەڵکھۊرگېرتەی چە ئەزمۇنگەریی کۊمەڵەکا تەری ھەن و مشیۊ ئاستو بەرھەم-ئاۋرڎەی زېیاڎ کریۊ و پەرەپنەبڎریۊ، بەڵام بەپاو بنەماکا ئابۇریی ئیکۆلۆجیی [ئابۇری ژیۋار-پارېزنی]، کە پارېزناو ژیۋاری مەرجی بنەڕەتیی ئاڎی ھەن.
بېژگە ئانەیچە مشیۊ و پەنەۋاز ھەن، ئێمە چە ئارۊنە کەم-کەرڎەی و کەم-بېیەی ئاۋۍ شیرینۍ سەرنج بڎەیمۍ، کە یۊن چە گرفتەکا دنیای ھامچەرخی و چە ھۆرامانیچەنە سەرچەمەو ئاۋۍ شیرینۍ گلېرۆبېیەی ئاۋۊ ۋارانی و ۋەرۋی ھەن و پېسەو ھانەی و کارېزی و چەمەی چېرو زمینینە بەرمێۋ یان بە شېۋەو ئاۋگۊزی ھامچەرخی (ھۊرکېشتەو ئاۋۊ چیرو زەمینی بە تەکلنۆلۆجیا) بەدەسماریۊ، کە ئەر ساڵېۋ ۋەرۋ و ۋارانی فرە نەۋارا، کەم-ئاۋیۍ ئەگەرېۋی یەخەگیر ھەن، کە دیسان مەڵامەتو کەمیی ۋارانی پەی پیس بېیەو ژیۋاری گېڵۊۋە و پەی ۋەرگېرتەی چە پیس بېیەو ژیۋاریچ، دیسان مشیۊ بە بنەماکا ئابۇری ئیۆلۆجیی پەشتی بینمۍ.
ھەڵبەتە، بېژگە ئاژەڵداریی، کە مشیۊ دژو پېشەسازیکەرڎەیش بیمۍ، چۇنکە سەرەنجامەکەش بە ئاژەڵ-ئازاری و چەمنۊکی بۆرجوازیانەو مرۊڤی تەمامیۊ، متاۋمۍ و پەنەۋاز ھەن بە کەڵکھۊرگېرتەی چە ۋەڵکۆتەی تەکنۆلۆجیای چی ڕۊزگارەنە، باخداریی و پیشەسازی دەسیی بە ئاستېۋی باڵاتر و زېیاتەر و خاستەرو بەرھەم-ئاۋەرڎەی بېیاۋنمۍ، پەی نمۇنەی جۊرو تەڵانسازی، کە بە نزم-کەرڎەی کەلە بەرزەکا متاۋمۍ تەڵانۍ زېیاتەرۍ بنیەیمێرە، سەر و وار کەرڎەی و ئامای و لۋای و گلېرۆکەرڎەی و ئەۋەچنیەی و ئەۋەفاڕای بەرھەمەکا ئاسانتەر کەرمۍ، بە نېیای درەختەکا دلېڕاسی تەڵانەکانە و بە درۊسکەرڎەی کەلو تەڵانەکا چە تۊڕۍ تەلینۍ و تەۋەنۍ و خاکی و قسڵی، ھەرمانۊ گرڎ ساڵەیما کەمتەرە کەرمېۋە و ئا وزە کە پەی کەلۆنېیای ھەر ساڵەی تەرخانکریۊ، پەی درۊسکەرڎەی کېیارۍ دێمیۍ و ھۊرپاتەی لقۍ و پۊپۍ زېیاڎۍ درەختەکا تەرخانکریۊ. بە بەکاربەرڎەو تۊڕۍ و نایلۊنی پەی گلېرۆکەرڎەی بەرھەمەکا (نمۇنە تفی)، ھەم کاتو ھەرمانکەرڎەی کەم بۊۋە و ھەم پاک و پوختەی بەرھەمەکا زېیاتەر بۊ و ھەم ھیچ چە بەرھەمەکەی ن.مەخرابیۊ. ھەر پاسە بە پاشەکۆتکەرڎەی ئاۋۊ ۋارانی و زېیاڎەو نۊباۋی متاۋمۍ ئاۋی پەی ئاۋدارای و کشتکاری تەڕەکاڵی و مېۋەی دلۍ باخەکانە مسۆگەر کەرمۍ و چانەیچە گرنگتەر بە کەڵکھۊرگېرتەی چە ھونەرو ھۊرئاۋېناو درەختڵەو مېۋەکا، بەرھەمئاۋرڎەو ھەنگۇرۍ زېیاتەر کەرمۍ و ئەرکو ھۊرپاتەی مېۋەکا و ڕنیەی ھەنگۇرەکۍ کەمتەر کەرمېۋە و....تد.
ئەر ئېمە ھۊشیارانە بە ئابۇری ئیکۆلۆجیی پەشتی بینمۍ، بەدڵنېیاییۆ متاۋمۍ بنەما ئابۇرییەکا تاکو ئیسەو ژیۋای خەڵکو ھۆرامانی بەھېزتەرۍ کەرمۍ و ھەم متاۋمۍ چانېشاچە کە ھەنۍ، بنەمێ تەرۍ پەی ئابۇری ھۆرامانی زېیاڎۍ کەرمۍ، پەی نمۇنەی :
- وێکەرڎەی کرمۍ ھۆریشمینۍ، کە ئاۋ و ھەۋاو ھۆرامانی پەی زیڼەمەنەی کرمەکۍ چنی مەنەی گراکېش و زېیاڎکەرڎەی و بېیەی بەرڎەۋامیش سازگار ھەن و تاقە وارڎېۋ، کە پەی کرمەکۍ پەنەۋاز ھەن، گەڵاو تفۍ ھەن و پا جۊرە تفە زڕەکېچما با بە سەرچەمەو بەرھەمئاۋرڎەی و سەرھۊرڎای بەرھەمو ھۆریشمی چە ھۆارامان، پیشەسازیی ڕستەی و چنیەی و بەرھەمئاۋرڎەو چنیا ھۆریشمییەکا بۊ بە مەڵامەتو ئەۋەکەرڎەی ھەرمانگاو ڕستەی و چنیەی و چنی بەرو ھۆرامانیچ بازارو بازرگانیچ درۊسکەرۊ.
- نېیای درەختو زەیتۇنی چە ڕۇتەنیی کەشەکاۋە، یان ھەر کەس چە لاسۊ وېشەنە پەی بەرھەمئاۋرڎەی زەیتۇنی، کە ھەم بە وەشەکەرڎەیش و ھەم بە ڕۋەن-گېرتەیش بۊ بە سەرچەمەو دەرامەتی پەی خەڵکی و ھەر پاسە درۊسکەرڎەو ھەرمانگاو وەشەکەرڎەی زەیتۇنی و گېرتەی ڕۋەن زەیتۇنی بۊ سەرچەمەو ھەرمانۍ پەی کەسە بېھەرمانا.
- نېیای درەختو ۋەنۍ چە ڕۇتەنیی کەشەکاۋە، ھەم بۊ بە زەمینەسازو بەرھەمئاۋرڎەو ۋەنۍ و ھەم سەرچەمە پەی ۋېژەن-کەرڎەی و سەرھۊرڎای پیشەسازی درۊسکەرڎەو ۋېژەنی سرۇشتیی، کە سەرەنجام پەنەۋازییش بە ھەرمانگای ھەن و بازار و بازرگانیچ درۊسکەرۊ.
- نېیای درەختو نەرەی و بەرھەمئاۋرڎەو بەلۇی شیرینی و درۊسکەرڎەی ھاردۊ بەلۇی، کە کریۊ بە نانېۋی فرە تەندرۊس و ھەم پېسەو وارڎەی متاۋیۊ جۆرېۋ (کوتە| لەپۊرتۍ| نانەساۋ| قەنیلە| حمض) بەرھەم باریۊ و ھەم وەشکریێ تەرۍ و ھەر پاسە بەکاربەرڎەو جۆتو بەلۇەکەی چە پېشەسازی ڕەنگسازیینە|خمگەریینە، کە ھەم پەنەۋازییش بە ئاساۋی ھەن و ھەم بە ھەرمانگای و ھەم بازار و بازرگانی و بېژگە ئانەیچە پېسە ڕەنگی سرۇشتی چنی تۊکڵو وەزۍ، پەی تەندرۊسی ھەرمانکەرا و بەکاربەرا و ھەر پاسە پەی ژیۋاریچ ھیچ زېیانېۋش نېیا.
- کاتېۋ کە چە ھونەرو کۊڵەکەدای درەختڵەو مېۋۍ کەڵکھۊرگېرمۍ، زېیاڎەو بەرھەمو ھەنگۇرۍ، بۊ بە سەرچەمەو بەرھەمئاۋرڎەی دۊشاۋی و سجۇقی و مەی (شەرابی) و شەربەتۍ و ھەچکوچۍ پەی (خۊشاۋی) و کشمېشا، کە شۊنۊ وېشەرە درۊسکەرڎەو ھەرمانگاکا پەی بەرھەمئاۋرڎەیشا و ئا بەرھەمېچە با بە سەرچەمەو بازاری و بازرگانی و دەرامەتی.
- بە کەڵکھۊرگېرتەی چە ھونەرو ھۊرپاتەو لق و پۊپو درەختو تفی، بەرھەمو تفۍ زېیاڎکەرۊ، کە چنەش دۊشا و لەپارۍ و سجۇق و مەی درۊسکریۊ و ئا بەرھەمېچە پەنەۋازییشا بە درۊسکەرڎەو ھەرمانگایا و بازاری و بازرگانی ھەن و با بە سەرچەمنەو دەرامەتی، ھەم گەڵاکەش وارڎەی سەرەکین پەی وێکەرڎەی کرمۍ ھۆریشمېنۍ.
- بە فرەکەرڎەو درەختو ھەڵۇچەۍ و شېڵانۍ و مرۋەۍ و ھەشتاڵۊۋۍ، متاۋیۊ کەرەسەو درۊسکەرڎەو کەمپۇتو وەشاۋی مسۆگەر کریۊ، کە ئاڎیچ بۊ بە مەڵامەتو سەرھۊرڎای ھەرمانگایا بەرھەمئاۋرڎەی کەمپۇتی، ھامکاتو ئاڎیچی پېشەسازیکەرڎەو مېۋەی وشکۆکریای.
- پەرەدای بە نېیای جۊرو وەزە خاسا پەی بەرھەمئاۋرڎەو مەژگەی و ڕۋەنی و بەکاربەرڎەی تۊکڵە تەڕەو وەزا پەی ڕەنگسازی [خمیاگەری] و خەنەسازی، متاۋۊ بۊ بە مەڵامەتو سەرھۊرڎای و درۊسکەرڎەی کۊمەڵېۋ ھەرمانگایا و بەرھەمئاۋرڎەی کۆمەڵېۋ بەرھەما چە دەگاکا ھۆرامانینە، پەی نمۇنەی ڕۋەنو وەزۍ|مەژگەی یۊن چە ڕۋەنە تەندرۊس و گران بەھاکا.
- کشتکەرڎەو ھەڵچۍ کېیاریۍ دلۍ تەڵانا باخەکانە، بە بەکاربەرڎەو ھارڎەمشارۍ و خڵتەو لافاۋو دەرەکا و تلفو قاۋەی و چای، کە فرەتەر پۊش و پەڵاشی پۊیان و توخمۍ بەھېزکەرېشا چنە ھەن و خاستەرین وارڎۍ ھەنۍ پەی بەرھەمئاۋرڎەو ھەڵچۍ کېیاریۍ و مسۆگەر کەرڎەی پەنەۋازیی بازارو ھۆرامانی و ھەر پاسە ۋرەتەی بەرھەمەکەیچ چە بازارەکا بەرو ھۆرامانی.
- کشتکەرڎەو کەرەفسی و کنیۋاڵۍ و پېچکۍ و بەڕەزای و سێڎارای و گەبڵەی دلۍ تەڵانا باخەکانە بە وشکەرڎەی تۊمیشا و یان نېیای و زېیاڎکەرڎەی ڕېخەیشا، متاۋۊ سەرچەمەو دەرامەتی با پەی باخەۋانا و ھیتیارا و ھەر پاسە زېیاڎکەرڎەو پەنەۋازیی وۍ و بازاری.
- قەڎپاڵو کەشەکا ھۆرامانی یاگېۋە گونجیێ ھەنە پەی نېیای درەختو ۋامۍ و سنجەی و پستەی و بڵچۍ و زەیتۇنی درەختڵا سماقی و براڵۇۋۍ و ..تد کە ھەم بەرشا ھەن و ھەم کەشەکا ڕەنگینۍ کەرا و ھەم خاکو کەشەکا چە ماڵیای دەمو ۋارانیۆ پارېزنا و ھەم زەمینەو پشەسازییکەرڎەو بەرھەمو ئا درەختا پېڎابۊ و ھەرمانە پەی بېھەرمانا پېڎابۊ و بوارېۋی تەر پەی بازرگانی درۊسبۊ.
بنەمێۋۍ تەرۊ ئابۇری ھامچەرخی، کە کریۊ چە ناوچەو ھۆرامانینە پەشتیش پنە بینیۊ و بۊ بە بوارېۋی تەر پەی ژېۋنای و مسۆگەرکەرڎەی گوزەرانو خەڵکی، گەشتوگوزار ھەن، بەڵام پا جۊرە نا، کە ئیسە چە ھۆرامانەنە بەگرڎینەیی و ھۆرامانو بەشۊ ئێراقینە بەتایبەتی باۋ ھەن و خەریکا بۊ بە مەڵامەتو دلېنەلۋاو باخەکا، پېس-بېیەو ئاۋۊ چەمەکا و دەرەکا و پېس-بېیەو کولتۇرو ناوچەکەی بە ڕامیاریی بازاری و چەمچنۊکیی دۊڵەتمەڼا، کە ناچار-بېیەو باخەۋانەکا بە ۋرەتەی باخەکاشا و زېیاتەر چۆڵ-بېیەو دەگاگا و چانەیچە خراپتەر شېۋیای دێمۆگرافیاو ناوچەکەی شۆنۊ وېشەرە مارۊ.
ھەر پاسە، کە چە بەشو ژیۋار-پارېزناینە پنەش ئاماژەدریا، ئەر ئابۇری ژیۋار-پارېز بنەماو کەرتو گەشیاریی نەبۊ، ھەر چە بنەڕەتەنە گەشتیاریی نەبۊ و قەڎەخەکریۊ خاستەر ھەن، چۇنکە بۊ بە مەڵامەتو ۋېرانیی ژیۋارو ھۆرامانی و دلېنەلۋای سرۇشت-پارېزی کولتۇرو ھۆرامانی. ئەر گەشتیاریی-کەرڎەو ناوچەو ھۆرامانی پاکی ھەۋای و کەشەۋانی و ئارامی ناوچەکەی بنەمێش نەبا، بەدڵنېیاییۆ ھەم پەی گرڎو خەڵکی کەڵکش نېیا و ھەم بۊ بە سەرەوەرەو تایبەتمەڼییەکا ناوچەو ھۆرامانی.
پەی ئانەیە، کە گەشتیاریی-کەرڎەو ناوچەو ھۆرامانی زېیانېش پەی ژیۋاری و دێمۆگرافیاو ناوچەکەی و ھەر پاسە زېیانېش پەی سەرو بنەما کولتۇرییەکا خەڵکو ھۆرامانی نەبۊ، پەنەۋاز ھەن ناوچەو ھۆرامانی پېسەو ناوچېۋی کەلەپۇریی و بېشکۊ سڤیلیزاسیۆنی تۊمارکریۊ و گنۊ چېرو سەرپەرشتی-کەرڎەی و چەمداریی-کەرڎەی (کۊمەڵەو مېیان-نەتەوەیی پارېزناو سرۇشتی و سەرچەمە سرۇشتییەکا IUCN)، چۇنکە ئانە تاقە ھومېڎېۋ ھەن، کە ناوچەو ھۆرامانی نەبۊ بە مېڎانو چەمچنۊکیی سەرمایەدارا و ھەر پاسە چە پلانە ۋېرانکەرەکا دۆڵەتو کۊمارو ئیسلامی ئێرانی پارېزنیۊ، کە بە درۊسکەرڎەو (بەنگاۋو داریانی) سەرچەمەو (بڵی)ش پۊژنانەرە، کە ئاڎېچ بۊ بە مەڵامەتو چېرو ئاۋکۆتەی باخا بڕېۋ چە کۊنەتەرین دەگاکا ھۆرامانی و ناچار بېیەو خەڵکەکەی و چۊڵ بېیەی دەگاکا و دلېنەلۋای یاگۊ دەگا کۊنەکا و فۆتیای ۋەڵینەو سڤیلیزاسیۆنو ناوچەو ھۆرامانی.
------------------------------------------
وەنەرۍ بەڕێزی، پەی ئەژناسای پیتە تایبەتە ھۆرامییەکا دلۍ ئی نۋیستەیە، سەرو لینکو پیتەکا کلیک کەردۍ:
- ڎ: ئەڎا: دەنگ https://t.me/Ferhengu.Zvani.Horami/6322
- ۋ: ۋاران: دەنگ https://t.me/Ferhengu.Zvani.Horami/6328
- ڼ: مەڼ: دەنگ https://t.me/Ferhengu.Zvani.Horami/6324
- ۊ: لۊ: دەنگ https://t.me/Ferhengu.Zvani.Horami/6326
- ې ۍ: دەنگ https://t.me/Ferhengu.Zvani.Horami/6330
- ﯗ = و: مۇ
لینکو گرڎو پیتەکا ئەلفابێتی ھۆرامی
https://t.me/Ferhengu.Zvani.Horami/7588
[1]