زوانی هۆرامی یام زوانو هۆرامی
بەشەی یەکەمە
نویستەی: عەبدوڵڵا حەبیبیعەبدوڵڵا حەبیبی
پەی ئانەیە بزانمۍ کە ئی دوە دەسەواچە کامشا دروسا، مشیۊم بزانمۍ هەرکام چېشېنۍ؟
زوانی هۆرامی= تەرکیبی وەسفیا، یانۍ «زوان» نامېنە و «هۆرامی» سیفەتېوی نێسبین پەی ئا نامۍ.
زوانو هۆرامی= تەرکیبی ئیزافیا، یانۍ «زوان» و «هۆرامی» هەردوۍ نامېنۍ، ئیجا ئایا پاسنەنە؟
کە پاسنەنە گیر ئینا سەرو کەلیمێو «هۆرامی» کە ئایا سیفەتا یام نامېنە؟ ئەر سیفەتبۊ «زوانی هۆرامی» درۊسا و ئەر نامۍ بۊ «زوانو هۆرامی» درۊسا.
ئایا هۆرامی نامېنە یام سېفەتا؟
ئېمە مزانمۍ کە سیفەتی نیسبی جە زوانی هۆرامیەنە یۊ جە ڕەوېشەکاو وەش کەردەیش ئیزافە کەردەی (ی) بە ئاخروو نامېوێن کە ئاخرەکەش بېدەنگبۊ. پېسه و (نۆسووڎە+ی=نۆسووڎەی).
دیارا «هۆرام» نامېنە و هەرکەس ئەپی زوانیە قسۍ کەرۊ «هۆرام»یا. کە پاسنەنە هۆرامی تەرکیبوو نامۍو «هۆرام»یا چەنی (ی) جە ئاخرشەوە کە سیفەتوو (هۆرامی)وەش کەرۊ. یانی (هۆرامی) سیفەتېوی نیسبین پەی هەر کەسېووی که (هۆرام)بۊ. پەی ڕۊشنەوە بېیەی ئانەیە که (هۆرامی) نامۍ نېیەنە تەماشاو ئاخروو باسەکەی فەرماودۍ.
پەی ئانەیە بزانمۍ ئینە سیفەتا، تەماشەو ئی دەسەواچا کەردۍ:
کڵاشی هۆرامی
نانی هۆرامی
چۊخەوڕانکی هۆرامی
زەمانێو واچمۍ (کڵاشوو هۆرامی) یانۍ کڵاشېو کە هینوو یەک نەفەریا بە نامۍ «هۆرام»ی. هەرپاسە زەمانێو واچمۍ (زوانو هۆرامی) یانۍ زوانو یەک نەفەری کە نامېش هۆراما!!
تەماشەو ئی دوە دەسەواچەیە کەردۍ:
کتېب + تاریخ= کتېب (وو) تاریخ (ی) = کتېبوو تاریخی: ئا (ی) کە ئاخروو تاریخیەوە ئاماینە هینه و وەش کەردەی تەرکیبی ئیزافیەنە. یانی(تاریخی) نامۍ نېیەنە! بەڵکووم (تاریخ) نامېنە. ماناش: کتېبێو کە نامېش «تاریخ»ا.
کتېب + تاریخ= کتېب (ی) تاریخ (ی) = کتېبی تاریخی. چېگەنە ئا (ی) کە ئاخروو (تاریخ) یەوە ئاماینە نیشانېو سیفەتی نیسبېیەنە یانی (تاریخی) سیفەتا پەی کتېبەکەی. ماناش: کتېبێو کە هێنوو زوویا و ئەوەمەنەن (پیسه و نوسخێوی خەتی) .
پاو ئانەیە واتم:
زوانو هۆرامی= زوانێو کە هێنوو کەسېویا بە نامۍو «هۆرام»ی.
زوانی هۆرامی= زوانێو کە هۆرامیانەن و هۆرامی بېیەی سیفەتا پەی زوانەکەی.
چېوێو کەبۊ باییسوو ئانەیە بڕېو ئازیزی بە هەڵە پاسە بزانا «هۆرامی» نامېنە و جگەی زوانی هۆرامی واچا زوانو هۆرامی، ئینەنە کە ئیشارەش پنە کەروو:
تەماشەو ئی تەرکیبیە فەرماودێۍ:
زوانو هۆرامی: فەرماوا (زوان) نامېنە و (هۆرامی) نامېنە!
زوانو حسەینی: (زوان) نامېنە و درۊسا. ئایا «حسەینی» نامېنە؟! نا. نامەکۍ «حسەین»ا و هەرپاسە وەڵتەر ئیشارەم کەرد ئا «ی» جە ئاخرەوە مەی نیشانېو تەرکیبی ئیزافیەنە نەک بەشێو جە نامەکۍ.
یانی تەرکیبوو «زوانو هۆرامی»ەنە، «هۆرامی» نامۍ نېیەنە و نامەکېش هەرپاسە ئیشارە‌م کەرد کەرۊ «هۆرام». ئیجا وەختێو نامەکۍ کەرۊ «هۆرام»، «زوانو هۆرامی» یانی زوانو کەسېوی کە نامېش «هۆرام»ا، بەڵام «زوانی هۆرامی» یانی زوانێو کە هۆرامیانەن.
پەی زوانی ئەڎاییچ هەر ئاپاسەنە
ئەڎا= نامۍ
ئەڎایی= سیفەت
زوانی ئەڎایی= تەرکیبی وەسفی
زوانو ئەڎای= تەرکیبی ئیزافی، زوانێو کە هێنوو ئەڎایا، جە حاڵێوەنە کە زوانی ئەڎایی تاریفش ئانە نیا.
کېشه و ئانېشا کە ماچا (زوانو ئەڎای) درۊسا، ئانەنە کە نمەزانا «ئەڎایی» سیفەتی نیسبېیا و وەختێو گنۊ پاڵو نامۍو زوانی بۊ به (زوانی ئەڎایی) کە تەرکیبیوی وەسفیا.[1]