یادداشێوە کۊتا سەرو ڕۊمانەو (بنووسە خوێن) و جەبار جەمال غەریبی:
ئێرە شاری بوخارا نییە، ئێکسیری ژیان دژە مردن بێت.
جەبار جەمال غەریب جە ڕۊمانەو (بنووسە خوێن) بنویسە ۋنی بە بۍ پەردە و بۍ ئی لاو ئۆ لا مەسئەلەو سێکسی خارج جە بازنەو خېزانیی (ازدواج) ژەن و شووینە باس کەرۊنە. عال جە جوزئیتەرین و خېیاڵیتەرین پېش ئاماو سێکسی تاکو ئاخرتەرین هەوەسوو ژەن و شووی جە وەختوو جفت بییەی و سێکسییەنە کەلیماتیش مارۆنە سەرو کاغەزی بۍ ئانەی قرتنۊشا و سانسۆرشان بکەرۊنە. خېیاڵاش بە بۍ شەرم و حەیاکەردەی و بە بۍ وێ سانسۆری (خودسانسوری) ، کاغەزی و قەڵەمی مارۆنە تەلێ و جە ڕۊمانەنە ڕچە ماڕۆنە و فەزایېوە ئێرۆتیک و ئارۊیانە خەلق کەرۊنە. ئینە یەکەم جارەن و شایەڎ بۍ وێنە بۊنە کە جە مەحاڵەو ئېمەنە (کوردەوارینە) قەڵەم جە کۊمەڵگای شەرم نمەکەرۊ و پەردە و حەیای لابەرۆنە و ئاشکراش کەرۊنە. گېرەیچ جە خصووصی تەرین بەشوو ژەن و پیای جە وەختوو سێکسییەنە و جە ئۆ دیموو یانەینە چەم گېرۆرە و کوڵەکېشۆ! چېگەنە نویسەر بە درێژەدای ڕەوایەتەکەیش و وردەکاری جەرەیانەکەی ئی ڕۊمانێ کەرۊ بەڕۆمانېوە عالە و مودێڕنە، وانەری کېشۆ شۆنەو وېشەرە، هەرچن ماجەرا و جەرەیانەکە بە کوشتەی یەرێ زاڕۆڵا بە دەسو تایتەشا دەس پەنە کەرۊ و کېشێوە کۊمەڵایەتی و بنەڕەتی و جەنایین، بەڵام خېیاڵەو نویسەری گنوونە دلێ جەرەیانېوە قووڵ و دەروونشاسانە. بڎیە لاپەڕەو (52 - 55) .
ڕۆمانەو (بنووسە خوێن) بنویسە ۋنی بە قەڵەموو جەبار جەمال غەریبی ڕۊمانېوە وېمانەن کە جوغرافیاو کوردەواریەنە خولقیۆنە، بەڵام تازە و عالەمییەنە. ئی ڕۊمانێ داراو جەهانۋینیېوە تایبەتین کە بەپاو قیمەتی ئەدەبیش، جە ئاستێوە بەرز پۆلنبەدی کریۆنە و بە نەزەروو من ڕۊمانێوە عالەمگیرە و جەهانېیەنە، یام لانی کەم ئەریچ جە جەهانەنە قسێش نەبانە پەی کەردەی کە مەحاڵەن، بە ڕاو من ڕۊمانێوە سەرکۆتێنە، متاوی واچینە کە جەهانۋینیېوە مەنتەقەیی و مەحەلیش هەن، مەبەسم جە خاوەرمیانەنە تاوۆنە مەترەحەبۊنە و قسێش هەنێ پەی کەردەی. دماتەر جە نیگایېوە ئیجتماعی و تاکی ئینسانینە ڕەوانشناسی یام شیکاریېوە دەروونی قووڵ و کەم وێنە (بەتایبەت بۍ وێنە جە مەحاڵوو وېمانە- کوردستانەنە) ملۆنە دەروونوو ژەن و پیای. وەختێو پیای کوردەواری و خاوەرمیانەنە پا گردو هەیبەت و جەلال و مەردسالارانەیشەوە جە کۊڵانەکانە ویەرۆنە و تەماشاو جەستەی ژەنانە و سێکسی ژەنېوە بە بەژن و باڵای دڵڕبایییوە کەرۊنە، ملۆنە دلێ دەروونیش و قسەکاش و خېیاڵاش و ویر و باوەڕیش. جەبار جەمال ئی جلوەی قەڵەمیشە ئی ڕۊمانێ بەرۆنە ئاستەو جەهان ۋینیېوە قووڵی وەرنیشتی (غەربی) ، لکنۊش پاڵەو ڕۊمانەکێ (ولادمیر_ناباکۆفی) یانی (لۆلیتای) . بڎیە پەی ئی ڕەستەیشە کە جە لاپەڕەو (72) ېنە ماچۊ:
(ئەو پیاوەی ژنی هەر لە ڕېگای جنسەوە بناسێ، هەرگیز ناگاتە ژنی دڵخوازی خۆی، ئەو پیاوەی ژن تەنها وەک بووکەڵەیەکی سێکسی تاقیکاتەوە، هەرگیز ناگاتە شابووکی خۆی، ئەو پیاوە بە هۆی جنسەوە دەژیت و هەر بە هۆی جنسیشەوە دەمرێت) .
شڵەژیای و بۍ ئۆقرەیی شاری، ئارامی و هێوری کووچە و کۊڵانا و مەحەلێ، دیمەنوو پەرسەو سەروەشی، تەپ و تۊزەو ئەسپەردەکەردەی دەسەجەمعی چن لاشا کە بەدەسو بێڕەحمێوە گومانبەری پاوانوازی (شەکیب) میاچەمای دڵ ۋېرانیی تازییەبارا، حاڵ و هەوای مەردەی سەرو قەبرا و زیارەت تەڵانا پېسە ئازارێوە هەمەگیرێ، پاجۊرە گېڵنۆوە و ڕەوایەت کەرۊنە، کە وێنەش جە جوغرافیای حەقیقیەنە کەم وێنەن و گېرە بۍ وێنە بۊنە.
نویسەر بە قەڵەمە پاراوەکەیش جوغرافیاو زیڼانی و خرێڵ و پەشت وستەی ئەهریمەنیی ئا فەزایە کەرۊ بە فیلمێوە تۆقنەر کە گردو لاشەی گېرۆرە و مرۊچڵێ مازۊرە عەڼاموو گېیانی! ( بڎیە پەی لاپەڕەو (250) ی.
هەمدیسان هاوارو فغانوو حوکم دریایا چیروو سایەو پەتوو قەنارەی، قەڵەموو جەبار جەمال غەریبیش وستەن ئاستەو ڕۊمان نویسەرە گەورەکاو دونیای. حزوور و ماناو مەرگی و ژیوای، خەم و پەژارە و دەسپاچەیی و بۍ ڕەحمیی و خەیانەت و دەسدرێژی کاراکتێرەکا نیگایېوە تازە و مەحزوون و ێرانکەر بە وانەری بەخشۆ، بڎیە لاپەڕەو (273) منویسۆ:
« تەنها حوکمدراوێکی ژێر پەتی سێدارە دەتوانێ وەک مردوویەک بیربکاتەوە، بەڵام تاکو ئیستا کەس نەیتوانیوە ئەو هەستە بنووسێتەوە.
جەبار جەمال غەریب جە (بنووسە خوێن) ەنە وانەری وزۆنە دلێ ڕئەنگېز و شۆڕشێوە کە خەڵکەکە بە یەکجاری هورمێزۆوە و دام و دەزگای ستەمکاری پېچۆوە. شار چېر و چوەر بۊنە و جەحەڼەم و بەهەشت مېیاوا بە یۆی و تێکەڵێ بانە! وەرزەکا یاگێ وېشان واڕاوە و هامنی سوور و وەهاری ئازاڎیی پېچەوانە گنابەروە. دوەبارە بڎیە لاپەڕەو (243) ، (شار خەریک بوو بەسەر دەنگی خۆیدا بڕووخێ، لەو وەڵاتەدا کەنگێ بەهار لە کاتی خۆیدا گەیشتوە) ؟!
تاڵان و قاتی و قڕی و جەنگ و ئاوارەیی و سۆتەی و ماڵۋېرانی ملۆنە جەستە و ڕۊحوو وانەری، چی وەختەنە زەمان و کات، مانگ و ساڵ و حەفتە درێژتەر مرمانۆنە:
(ساڵی شەڕ وەک ساڵی ئاسایی نییە، بە ژمارەی ڕۊژ و هەفتە و مانگ حیساب ناکرێت، لاپەڕە (371) .
نویسەر نرخەو ئازاڎیی لاو ئېمە پەیمانە کەرۊ، ۋزۆشنە دلێ بەرایېوە تەسک و بۍ قەدر و قیمەت کە خەڵکوو ئېمە کە دەسش کەوت، هەر چن بە ۋنی و قیمەتېوە قورس و گران، نمەزانۆ چېشش پەنە کەرۊ پەشتەو ئینسانەکا ماڕۆ چوونکوم ئا ئازادییە کە بەدەسش مارۆنە بەرەڵان و باوەڕش بە وێ نمەمەنۆ، ماچۊ:
(نەگبەتی میللەتی ژێر دەست لەوەدایە، نازانێ ئازادی چی لێبکات، وەک ژەهر و تێخ وایە بە دەست شێتەوە)!
بورهان ئەختەر.[1]