پۊختێوە جە تاریخو هۆرامانی و سرووشتو ژیوای خەڵکەکەیش
بەشۍ: پەنجەمە
نویستەی: #ئیبراهیم میکە عەلی#
هۆرامان وەڵیٛ ئیسلامینە
سەرەتا پەنەم خاسا ئانەیە ڕوٙشن کەروە هەکە وەختێ چیٛگەنە باسو هۆرامانی کەرمیٛ مەرامما شارەکڵەو هۆرامانو تەختین، نەک گردو ئا جوگرافیایە هەکە ئیسەتیٛ نامیٛش هۆرامانا.
هۆرامان وەڵیٛ ئامای ئیسلامینە ڕاو ئەنجومەنێوە ئەلاحەڎەیۆ بریان ڕاوە هەکە پەنەش وچیان: ژیرلاو مەریٛ.
دەسەواچیٛ (ژیرلاو مەریٛ) جە دویٛ بەشا خیٛزیێنە:
یوە: ژیرلا.
دویٛ: مەریٛ.
بە ئامرازو دایپاڵو (و) ی (ژیرلا) دریان پاڵو (مەریٛ) و بېیەن بە: ژیرلاومەریٛ.
ڕوٙشنا هەکە واچیٛ ژیرلا، جەمو (ژیری) ن، یانیٛ ژیرەکیٛ = کەسە ژیر و فامیڎەکیٛ.
واچیٛ دوەمەیچ (مەریٛ)، مەرام ئا یاگیٛ بییٛنە هەکە دلیٛشەنە ژیرەکیٛ هورچنیێنیٛ و دماییچ کەسە هورچنێکیٛ چەنی خەڵکو دەگایەکا هەر چا یاگیٛنە گلیٛریٛ بییٛنیٛوە و باسوخواسو دەگایەکاشا کەردەنشا.
- ئی ئەنجومەنە بە هورچنیەی و چوارساڵیٛ جارێوە تازە کریانۆ و هەردوی ڕەگەزیٛ، یانی (نیٛر و ما) پەیشا بېیەن ویٛشا هورچنا و خەڵکیچ ئازاڎ بېیەن دەنگ بە کیٛ بڎوٙ.
- تەنیا مەرجێ هەکە نریێنەرە ئانیٛ بییٛنە، کەسەکە ئەشوم وەڵتەر چەنەئامایی ویٛش ڕاو خزمەتېوە سەلەمنابوٙش پەی خەڵکەکەی.
- ئینە وەختێوەنە بېیەن هەکە تەمامو ناوچەکا تەرو دنێنە سەرو سیستەمو کویلێوتی ژیوای بریان ڕاوە، وەلێم هۆرامانەنە هورچنیەی و ئەنجومەنی هورچنیا، ژیوایش بەردەن ڕاوە.
- ئا یاگیٛچە هەکە ئەنجومەنەکەش چەنە هورچنیان پەنەش وچیان (مەریٛ) و هەتا ئیسەتیٛچ فرەو یاگانە ئا یاگیٛ هەر بە نامیٛ مەریٛوە مەنیٛنیٛوە پیٛسەو: (مەڕەو مەریٛ نزیکو دەگاو دزڵییٛ، دەرەو مەریٛ جە دەگاو کەماڵای، دەرەو مەریٛ جە دەگاو دزاوەر، هەرپاسە دەگاو دەرەو مەریٛ یام دەرەو مەڕیٛ..هەنیچتەر).
- هورچنیەی ئەنداما ئەنجومەنەکەی سەرەتاو وەرزو وەهارینە بېیەن و قەڎر گیٛریان ئەو سەردەسەو ئەنجومەنەکەی و ئەندامە وەڵینەکاش و تازیٛشا هورچنییٛنیٛ.
- (پاوەر) یام ڕیش چەرمەو ئاوایی بە مەرامو ئاسانکاریی پەی دەنگدەرا هەر کاندیدېوەش بە نامیٛ سەمەرو درەختېوە نامیٛ نیێنیٛ، پی تەرزە (یوٙ تفی، یوٙ هەنار، یوٙ هەنجیر، یوە بەی، یوە مرویٛ، یوە هەڵوچیٛ و... ئەپاسە). ئانەیچ بزانمی میوەکۍ بە وشکی، پەی نموونەی شېڵانۍ وشکۍ، یام هەڵووچۍ وشکۍ،...هتر.
مەرجەو دەنگدەریچ ئانیٛ بییٛنە تاووٙ ئا تاپیرە زلەیە هوٙرگیٛروٙ هەکە کریان پیمانەو تاوای کەسەکا، یانی هەر کەسېوە تاوابوٙش تاپیرەکەی هورگیٛروٙ یانی یاوانپەنەو سنعەش ڕامڎوٙ دەنگ بڎوٙنە پەی هورچنیەی کەسەکا.
- چا سەردەمەنە یاگەکای تەرەنە ژەنی حیچ جوٙرە مافێوەش نەبېیەن، کەچی هۆرامانەنە حیچ جوٙرە جیاوازیېوە میانو نیٛر و ماینە نەکریان، هەتا ئیسەتیٛیچ خەڵک نامیٛ (ئەڎا خەزانیٛ) ش هەر ئینا سەرو زوانیۆ هەکە خولێ جە خولەکانە یوە بییٛنە جە ئەنداماو ئەنجومەنو ژیرلا، وەرو چەنەئامایش چڼ خولیٛ هورچنیێنۆ.[1]