ژیرلێو مەرێ، جە ئەفسانەو تاکو واقعییەت
بەشۍ: یەکەمە
چەمکوو (ژیرلەو مەرێ) و (ژیرلاو مەرێ) ، گرڏ کەسی هۆرامانەنە ئەژنېیەن. جە عۆرفوو کۊمەڵگاو هۆرامانېیەنە لەفزوو (مەرێ) ما هەن. بڕېو دەگایاو هۆرامانېیەنە یاگەنامۍما هەنێ کە واچەو (مەرێ) پېسەو دماگیر و بڕېو جارێ وەڵگیروو یاگەنامەکەی ئامەینە. هەرپاسە دلێو خەڵکیەنە چەمکوو (ژیرلەو مەرێ) باوا کە فرەتەر پېسەو تانە و کینایەی بە کارش بەرا. پا مانا ئەر کەسېو هەرمانۍو کەرۊ کە دوور جە ژیری و ئاوەزیبۊ، بە کینایۆ ماچاش ژیرلەو مەرێ!
ئەجۊم ئەوەڵ جار مەرحووم ئەحمەڏ نەزیری چا مۆقەددەما نەتیجێش گېرتە کە ۋېیەردەو هۆرامانېیەنە مەجلێس یا ئەنجومەنێو بە نامۍو (مەرێ) بېیەن کە خەڵکانێوی هۆرکەوتەو کۊمەڵگای کە بە (ژیر) یا (ژیرلێ) مەشهورێ بێنێ ئەندامێو ئا مەجلیسیە بێنێ و جە بارەو مەسەلەکاو کۊمەڵگایۆ تەگبیر و ڕاوێژشا پێوەرە کەردەن. ئی قسێ دماتەر لەق و پۊش دریا پنە و فرەتەرش وزیا سەر تا یاوا پانەیە کە برێو تەشبهیشا کەرد بە پەرلمانی. ئیتر خیاڵپەردازیێ هەمتەر شۊنیشەرە ئامەی، پېسەو ئانەیە واتشا هۆرامان پېسەو یونانی باستانی پارلمانش بېیەن و چنڏ ساڵێ جارێو ئەندامەکېش کە (ژیرلێ) شا واتێنێ جە لاو خەڵکیۆ هۊرچنېیەنێ. ماوێو چېوەڵتەر کلیپێو جە مامۊسایێوی ئاینی هۆرامی زوانو خورماڵی وەڵا بیۆ کە بە حەماسەتۆ باسوو ژیرلاو مەرێ و پارلمانوو هۆرامانی کەرۍ. تا یاگێو واچۍ هۆرامانەنە (هەڵبەت پېسەو وڵاتە یۆگیرەکاو ئەمریکای کە دوێ مەجلێسێ کۆنگرە و سینایش هەنێ) ، دوێ مەجلێسێ (مەرێ) و (کۊمسای) ما بێنێ کە ئەندامەکېشا دوێ ساڵێ جارێو هۊرچنیەینێ و فرەو جارە ژەنی بېیېنۍ سەرۆکوو ئی مەجلیسا. نامۍو دوێ ژەنا (دایە حەنانە) و یوەتەرێش دەی کە یاوەینێ پی پلەیە. تەنانەت تاریخیچش دیاری کەرد و ماچۊ ئی مەجلیسە جە ساڵەو (340) کۆچیولای پەی ئەوەڵ جاری جە هۆرامان هۊرچنیا.
خۆلاسە قسێ بۍ بنەمای پیسنێ دەمو فرەو کەساوە جە هۆرامان مژنەومێ. کەسیچ نمەتاوۊ وەرشا گېرۆ. بەڵام ئېمەیچ کە ڕۊو ئەوەڵی قەرارما چنی وەردەگەکاما ئەوەوانای عێلمی و ئاکادمیک جە تارېخو هۆرامانی بېیەن، ئەرکما ئانەنە کە پەیلواو وېما جە بارەو ئی بابەتارە وزمێ ڕوە:
گردو ئا چېویە جە بارەو بابەتوو (ژیرلاو مەرێ) ئینا وەروو دەسیەنە، خودوو ڕەواجوو چەمکوو ژیرلەو مەرێن کە دەربارەش گردو ئا ئەفسانە سەراییە کریان. چاولای هیچ بەڵگێوما نیا. هیچ بەڵگێوی تاریخیەنە نامۍو ژیرلاو مەرێ یا ئەنجومەنوو مەرێ نامان. تەنانەت سۆڼەتی دەمواچوو خەڵکیچەنە نەمەنەنۆ کە واچا فڵان ساڵ مەرێ گیریا یا چېوی پاسنە.
مۆدەڕرێس سەعیدی.[1]