بژارو زوانی
بەشەی یەکەمە
سروشتو گرڎ زوانیوی پاسەن هەکە نەپارېزیا، ڕوٛوەو ئەوە تاویای و دلېنەشیەی ملوٛ، شەرتیچ نییا بەس بە وانایو نویستەی زوان پارېزیوٛ!!
ئانەی زوان مازوٛوە دماو وانایو پەنەنویستەیش (بژارا)، بژارو زوانی گرڎ مللەتېو پەنەوازشا پەی پارېزنای زوانەکەیش.
چەنی بژارو زوانی بکەرمې؟ بژار کەرڎەو زوانی چوار ڕێش هەنې.
(1) بەکاربەردەو ئا واچە ڕەسەنا جەنویستەی و قسە پەنەکەردەینە، هەکە بېجگە زوانەکەو وېتەنە دلې هیچ زوانیوی تەریەنە نییەنې، وە خجڵا گمېچ با.
(2) ئاردەیۆ ئا واچا هەکە لوێنېنە دلې زواناتەری بە نویستەو قسە پەنەکەدەی، تاکو بشناسایوە پا مللەتەیە هەکە خجڵا پاسە بزانوٛ ئی واچې واچې ئاڎی نییەنې!!
(3) لابەردەو ئا واچا هەکە واچې ئاڎی نییەنې، کوٛڵ بڎوٛ جە نویسەیشاو قسە پەنەکەرڎەیشا.
(4) تەقەلا بڎوٛ پەی ئا چېوا هەکە جە زوانەکەو وېشەنە نییەنې، واچەسازی بکەروٛ پەی یاگە گیروٛ ئا چېوا هەکە وېش نییەنېش.
(پارېزنای واچە ڕەسەنەکا بە قسە پەنەکەرڎەیو نویستەی، هەکە خڵا گمېچ با )
( نمونو بڕېو چا واچە ڕەسەنا هەکە خجڵا گمې با)
هېقم .. هازی.. مەهیا... بیندەر...خارشت...خیش...بې هەڎەر..لاېڎە..گەڎې..لوڎې خڎې...هارۋې...زیڵی..خېزیا..گلېر... گلېرگا..تەقەلا..بڕوا..لاقوٛرە..هەرمانبەر پېوەز...هونی...بومی...بومە...ئاوەز..هاریبېیانی..ڕەسەندوٛڵە...مڎرامان...خجڵ...
(1)
ئاردەیۆ ئا واچا هەکە لوێنېنە دلې زوانی تەری:
زەماوڼە...وانە...وېنە...جوان....جوان خاس....کوٛگا...پلە..بڕوا..فرە...تایبە..نمون..
پلە+کانی= پلەکانی، واچې پلەی لوێنە بەرو وېماو بەماناو
(درجە)ی بەکارش مارا.
بڕوا+نامە = بڕوانامە، بڕوا واچېوەی ڕەسەنەی هۆرامیەنە یانی (ئیمان)، وەلێم لوێنە دلې بەرو وېماو لکیەنە واچې (نامە)یەرە پەی یاگە گیرو ( شەهادە)ی بەکارش مارا جە کاتېوەنە وېشا واچې (باوەڕ)یشا هەنە.!!
واچې (فرە)ی واچېوەی ڕەسەنە هۆرامیەنە، وەلیم لوێنە بەرو وېماو جە کاتی پەنەوازەنە بەکارش مارا پەی نمونی (فرە زمانی، فرە دینی، فرە حزبی)، جەکاتېوەنە وېشا واچې
(زۆر)یشا هەنە!!
واچې ( جوان)ی، واچېوەی ڕەسەنەی هۆرامیە بە مانا (شباب)ی مێ، وەلێم لوێنە بەرو وېماو بەماناو (زەریف) یام (جمیل) بەکارش ماراو خجڵا وېما ویرما پشوٛوە هەکە واچې وېمانە.
واچې (کوٛگا)ی ئانېماهەکە مڵک و باخما هەن جە هۆرامانەنە مزانمې یاگېوە هەنە دلې مڵکیەنە پەنەش ماچا کوٛگا، وەلیم ئی واچې لوێنە بەرو وېماو هەشتو سەر (وٛ)کەیشا کەرڎەن بە حۆت (کۆگا)هەر بەماناو کوٛگای بەکارش مارا بەتایبە جە بازاڕەنە.
(تایبە) واچېوەی ڕەسەنەی هۆرامیەنەو لوېنەنە دلې زوانی تەری هەرفەو (ت)شا، وستەن پاڵ بېیەن بە (تایبەت) فرەو هۆرامیەکاچ مەرەنجیوٛشا واچې ئېمە نییەنە.
(نمون) نمون واچېوەی قەڎیمیەی ڕەسەنەی هۆرامیەنە، وەلیم لوێنە دلې زوانی تەری، هەرفەو (ە)شا پەی زیاڎ کەرڎەنو پەی وېشا بەکارش ماراو هەڵای فرەو هۆرامی هەن
مەرەنجیوٛش ئی واچې هۆرامیە نییەنە!
ئینە بڕېو نمونې بېنې سەرو ئا واچە هۆرامیا هەکە لوێنې بەرو وېماو بەمانای جیا یام هەرپامانێ بەکارشا مارا.
شەوقی عەلی شەیدا.[1]