نامۍ: دەروېش قولی
نازنام: کرندی
نامۊ تاتەی: ڕەزا قولی
ساڵۊ پېڎابېیەی: 1820ز.
ساڵۊ مەرڎەی: 1900ز.
یاگۊ پېڎابېیەی: #کرندی_ ماهیدەشت#
یاگۊ مەرڎەی: # کرندی_ ماهیدەشت#

$ژیۋاینامە$
دەروېش قولی کرندی، کوڕو ڕەزا قولین، ساڵەو (1820ز.) جە ماهیدەشتو کرماشانی جە ئەڎێ بېیەن و هەر ئەچاگەیچ تەمەنو زاروڵەییشەنە فېرو ڕازوانی و واچەکانو زوانی فارسی بېیەن. دماتەر کۆتەن سەرو گەشت و گېڵی و لوان پەی بەغڎای پەی زیارەتو ئیمام کازمی، دماتەر گېڵانۆ پەی ناوچەو شارەزووری، ساڵەکا دماتەرینە گرڎو ناوچەکانو هۆرامانی گېڵان، لوان خزمەتو چڼیین مامۊسیا، خزمەتشانە فېرو عیلم و زانستە باوەکانو ئا سەردەمەیە بېیەن. دمای ئا گەشتە توولانیۍ، گېڵانۆ، لوان پەی دەگاو (بانیاران)ی، ماوێ خزمەتو (شا تەیمووری) بانیارانینە مەنەنۆو بېیەن بە دەروېشو ئاڎی، دمای ماوێ تەری بە یەکجاری گېڵانۆ پەی دەگاو (کرند)ی، ئەچاگە خەریکو وانە واتەیۆ و ڕانموونی کەرڎەی خەڵکی بېیەن. ئی شاعېرە بەهرەدارە ساڵەو (1900ز.) جە تەمەنو (80) ساڵینە کۊچی دمایینش کەرڎەن و هەر دلۍ دەگاکۍ وېشەن بە خاکیشان ئەسپاران.
کاک عابدینی خادمی، وەچەو دەروېش قولی، سەرەتاو دیوانە دەسنویسەکەیشەنە ماچۊ: دەروېش قولی جە تافی جوانیشەنە لوان خزمەتو (تەیموور)ی و ماوەو (10) ساڵا جە بانیاران لاو ئاڎیۆ مەنەنۆ، دماتەر پەی دەگاو (کرند) گېڵانۆ و چاگەیچۆ لوان پەی بەغڎای. تەکو زانایان و پییا گۆرەکا ئاگەیە واتە و واچش کەرڎەن و دمایی گېڵانۆ پەی پەی ماواو زاڎگاو وېش (کرند)، چاگە دما ڕۊزگارەکۍ ژیوایش بە مۊچیاری کەرڎەی خەڵکی گوزەرنێنۍ.
دەروېش قولی، یۊن جە شاعېرە هەرەبەرزەکا کورڎی و بېجگە دیوانەکەیش کە نزیکەو چوار هەزار پارچە شېعراش چەنەنۍ، گەلێ ڕازېش بە هۊنیۍ هۊڼێنێ و بە یاڎگاری جیاش ئاستېنۍ. کە ئینۍ نام و نیشانشانە:
1. قارەماڼامە.
2. زەریری خەزایی.
3. لەیلاو مەجنوون.
4. خورشید و خەرامان.
5 ---- ڕۊستەم نامە.
6. جوانمێری چەلەوی.
7. تۊبەی نەسووح.
چن نموونێ جە شېعرەکانو دەروېش قولی کرندی:
یاران دادەن دەم:
یاران دادەن دەم، یاران دادەن دەم
بەهار باقی، جە نۆ دادەن دەم
نەی سەمت سارای پیر نەرگس چەم
چل بوڵبوڵ نەدەور، یەک گوڵ بېیەن جەم
مەوانن ڕەوضەی ڕەضای ڕەمز ڕووز
خېزنان نەسیم، بەیان برووز
بوڵبوڵ نە وەرەق قمچەی نەو وەهار
جاڕدا نە بلووک، یاران بین بېدار
سەردار گوڵان خېزا نە پەردە
پەردە پارە کەرد، یە وادەی شەردە
(قولی) ئاخېز کەرد نەو وەهار نەو
بوڵبوڵان ماچان، ثەنا و وەصف ئەو.
هامسەران کوردم:
هامسەران کوردم، هامسەران کوردم
دڵ دورساخ دام، دڵڕوبای کوردم
نە بازاڕ کورد گرەوێ کەردم
بی وە ماڵجەی، دەردم نە مەردم
زەردە دەرمانێ ڕېزا وە دەردم
من بیم نە شەش سەنگ وەئاو کەردم
بەردم وە ئاسیاو دانەی وېم هەردم
پەی قووت قنیات مەسان ئاوەردم
مەیخانەی نەسەر چوار سۆنگ وا کەردم
کوورەی عاشقان وەجۊش ئاوەردم
وە حوکم دەفتەر قەواڵەی فەردم
شوون وە سەرچەشمەی تەیمووری بەردم
پیاڵەی نە دەس ساقییان وەردم
قایم کەردم قەوڵ ئیقرارش مەردم
(قولی) ئەو مەحبووب کورد بۍ گەردم
شناسام وە حوسن، یار بیم زەردم.
دەوران دێرین:
یەک ڕۊژ پەی تەقدیر دەوران دێرین
ڕام کەفت ئەو پای قەصر، قەدەمگای شیرین
دیم قەدیم قەصرێ ڕەدەی زەمانە
خشت و خاک خاپوور، خەراوە خانە
دەس بېکەسیم من دا وە سەردا
پەرێ وەرینان، وا وەیلام وەردا
ئەوەڵ پەی خەسرەو زەڕبەخش وە خەرمەن
دوەم پەی شیرین شازادە ئەرمەن
سێهەم پەی شاپوور قازی قەڵەمزەن
چوارەم پەی فەرهاد کەلەی کۊوان کەن
مەگېڵیام، مەلۋانۍ جەم وە ئەسرەوە
کەم کەم تەکم دا من وەو قەصرەوە
دیم دەنگێ ئاما نەو خاپوورەوە
صەداش سەر نییا وە بن کوورەوە
وات ئەی ڕاویار هەواڵپرس حاڵ
وەشەو شەوگارشووم وەڕۆژ ئەوقات تاڵ
ئۆسا کە من بیم تەکیە و تەلار بیم
جاگەی بانۆوان ئەرمەن دیار بیم
نە صوب تا ئێوار گوڵاو نمین بیم
پەشتان و لاکېش، ئەورێشمین بیم
فەڵەک فەنباز سیابەختم کەرد
خەسرەو فانیکەرد تاج و تەختش بەرد
فەرهاد فانی کەرد خەسرەو کوشتە کەرد
خنجەر نە سینەش تاوە مشتەکەرد
نە فەرهادش هاشت، نەخەسرەوش مەن
فەڵەک بنچینەی، ئاثار من کەن
ئۆسا تا ئی کات وەی طەور بی نووربیم
ڕۆ وە ڕۊ مەیۆ، بەدتەر خاپوور بیم
ئێد (قولی) واتەن سەرسەری کەم هۊش
کوورەی دەروونش دایېم ها نەجۊش.
جەمشێد جەم بۍ:
جەمشێد جەم بې، جەمشێد جەم بې
ئۆسا کە دەوران جەمشێد جەم بې
سەراسەر ئێران بەری نە خەم بې
نام جەم پەری، ئێرانی شەم بې
زاڵ کوری نشین ئەیوان زەڕ بې
صەڵصاڵ خېیاڵش خېزان شەڕ بې
سام صاحێب گورز نۆصەد مەنی بې
کەی قوباد نە تەخت دانەبەنی بې
کەیکاوس نەکەیف کەیان کەی بې
زاڵ نە ضوحاکی ئاۋەز و فام ڕەی بې
گۆدەرز دەفتەردار میرزای سەرمەخش بې
خېزان خرۆش شای سیا وەخش بې
زۊر زەوەردار زات سوهراب بې
زەنوون هام بەیعەت ئەفراسیاب بې
جۊشان ئاتەش بەور بەیان بې
شۆڕشت بەهمەن نە عام عەیان بې
ئەرژەنگ کېشکچی ڕامشگەران بې
دېو سفید ئەرکان مازەندەران بې
بەهرام بەهرەمەن کڵاف کەمەن بې
زۊر زەوارە، چوون تەهەمتەن بې
تەهمتەن مایەی فەر ئێران بې
وە گورزش تووران یەکسەر وېران بې
کیشوەر سەر نەڕای زوڵف عەبیرین بې
شېرۆ شێت عەشق شەیدای شیرین بې
خەسرەو غەرق هوون مەودای دڵبەن بې
گەڕا سەرنگوون، دەس کۆکەن بې
یەک نە شوون یەک هات نەهات بې
حەیف (دەروېش قولی) دونیاش ظوڵمات بې.
دەوران دێرین:
مەرداس تازی وەو گشت ماڵەوە
ضوحاک وەشاهی هەزار ساڵەوە
کوردان ئەو دەم، گشت نە یاڵەوە
فەرەیدون وە زۊر گورز گۆپاڵەوە
نەکەردن تەمام دنیای دوور مەنزڵ
گوڵ وە مەوت و مەرگ داخڵ بین وەگڵ.
نەریمان و سام وە زۊر زاڵەوە
ڕۆستەم هەم وە گورز وە گۆپاڵەوە
سیمرغ وەشەلاق شەقەی باڵەوە
سوهراب هەم وە زۊر بې هەواڵەوە
نەکەردن تەمام دونیای دوور مەنزڵ
کول وە مەوت و مەرگ داخڵ بین وەگڵ.
داراب شا وە برج وەش نموونەوە
ئەفراسیاب وە طاق سیم ستوونەوە
پیران وەیسە وە ئەفسوونەوە
هوومان و نۊشاد وە زەنوونەوە
نەکەردن تەمام دنیای دوور مەنزڵ
کول وە مەوت و مەرگ داخڵ بین وەگڵ
زەڕدەشت وە وێستای دین ڕەواجەوە
مەنووچێهر وە تەخت لاڵ خەراجەوە
کەیکاوس وەشەوق گوهەر تاجەوە
قوباد وە دوڕ، دەریا باجەوە
نەکەردن تەمام دونیای دوور مەنزڵ
کول وە مەوت و مەرگ داخڵ بین وەگڵ.
بێژەن وە چای تەنگ سیا تارەوە
گۆدەرز وە فەرزەند بې شمارەوە
کەیخەسرو وەو جام زەڕنیگارەوە
گیو وە طوڕڕەی تاج تەڵاکارەوە
نەکەردن تەمام دونیای دوور مەنزڵ
کول وە مەوت و مەرگ داخڵ بین وەگڵ.
پێم واچە گورگین جە کێ مەنەوە؟
تووس و فریبوورز وە کەمەنەوە
شاهپوور شازادان وە سەمەنەوە
زەوارە وە زۊر تەهەمتەنەوە
نەکەرڎەن تەمام دونیای دوور مەنزڵ
کول وە مەوت و مەرگ داخڵ بین وەگڵ.
ئەسعەد ڕەشید.[1]