نامۍ: میرزا موحەمەد
نازنام: پاوەیی
نامۊ تاتەی: مامۊسا مەحمووڎ
ساڵۊ پېڎابییەی: 1839ز.
ساڵۊ مەرڎەی: 1926ز.
یاگۊ پېڎابییەی: #پاوە#
یاگۊ مەرڎەی: #پاوە#

$ژیۋاینامە$
میرزا موحەمەد ڕەزای پاوەیی؛ کوڕو مامۊسا مەحمووڎ کوڕو مامۊسا ئیبراهیمیەن، ساڵەو (1839ز.)ی دلۍ شارو پاوەی دڵگیر و دڵبەرینە، دلۍ بنەیانې سەنعەتکار و زەحمەتکېشینە، ئامان سەرو دنیێ. میرزا پیېوە ئیماندار بېیەن و سەرو ڕاو سۆفی گەری و شۊنکۆتەو یارانو خاسەوازا وەڵۍ وېش و دلۍ شېعر و بەرهەمەکاچشەنە ڕەنگدایۆ ڕابازو سۆفیگەریشان پۆوە دیارەن و ئەچا ڕابازە سۊفیزمییە لاش نەڎان.
میرزا موحەمەڎ ڕەزای پاوەی، شاعېرێ گۆرەی پېسە مامۊسا مەولەوی بە مامۊساو وېشش زانان و وېش بە فېروازو ڕا و ڕابازو ئاڎی قەڵەم دان و فرەو یاگانە تاریفش دان، مەولەوی لاو میرزایۆ، مامۊساو گرڎو شاعېران و کەس نەتاوانش پېسە ئاڎی بیاوۊ پلە و مەقام و شەهامەت.
میرزا موحەمەڎ، یۊ جە کوڕەکاش بېسەرو شۊن و گوم مەبۊن، فرەو ناوچەکان و یاگەکانو کوردەسانی مەگېڵۊن پەی سۊراغ و قوڵاغیش، دماجار پەنا مەبەرۊن ئەو ناوچەکانو قەندیلی و کەشەکاش، نزا و داڎ و فەریاد و هاوارش پەی کوڕەکەیش پی تەرزە مەیۊن سەرو زوانیش و ماچۊن:
شای قەندیل قەڵا، شای قەندیل قەڵا
دەروونت پەڕەن، عەنتیکە و تەڵا
نەکەری هەوا، هەوات مەحاڵەن
جەلای سێ ملە حەرفت بەتاڵەن.
دماجار، میرزا موحەمەڎ ڕەزا، ساڵەو (1926ز.) کۊچی دمایینش کەرڎەن.
قسۍ هەنۍ و ڕای جیاواز سەرو ئی شاعېرەیە کە باعزێ پاسە مزانان خەڵکو پاوەی نەبییەن، بەڵکوم خەڵکو دۆروبەرو شارو پاوەی بېیەن و باعزێ تەریچ مەرەجیۊشان خەڵکو ناوچەکانو تەرو هۆرامانییەن، بە هەر حاڵ، زېیاتەرو خەڵکانی ماچان خەڵکو پاوەیەن و بابە و بابایانش جە خەڵکە ئەشناسیاکاو شارو پاوەی بیېنۍ.
چن نموونێ جە شېعرەکانو میرزا موحەمەڎ پاوەی:
چراغ عەبداڵکەم:
چراغ عەبداڵکەم ، چراغ عەبداڵکەم
شەرت بۊ جە داخت وېم بە عەبداڵکەم
سەرتاپای باڵام سیا زۆخاڵکەم
تەرک ئەی دنیا و ئەهل و عەیاڵکەم
دڵەی پڕ دەردم پارە پارە کەم
کزەی جەرگ وېم وە قەنارە کەم
هەر شەو کە شەو بۊ من نەزارە کەم
تەماشای ئەفلاک هەم ستارە کەم
مونەجم دەستوور هەم شمارە کەم
ڕەقیب بەڎگۆ پېش ئاوارە کەم
مەر ئۊسا دڵەم خاڵی جە خەم کەم
سفتەم وە پابۆس پای سپەر سەم کەم
عەلەم کەرد باڵا و ستوون کەرد قامەت
تیرەی دانە جەرگ قەیس تا قیامەت
نگا کەر وە زام بڎیە چۊن وەسۆن
فڎای دەستت بام یە جای شەست تۊن
دووبارە بڎیە هوون چوون جارییەن
با هەر جاری بۊ ، یاڎگارییەن
چوونکی حەسرەتان وە گا بەردەی تۊم
قەیس وېران ماڵ، گېیان سپەردەی تۊم
نە ڕووی لوتفەوە قەدەم ڕەنجە کەر
تەشریف وە سەرین سەر گڵکۊم باوەر
نەوا شەرارەی دووری باڵای تۊ
چوون دەستەی ئاهېر بگنۊ وە گڵکۆ
فەڎات بام حەیفەن وە بۊنەی تۊوە
عالەمی یەک سەر، سۆچۊ جەنۆوە.

کانی کەرامەت:
کانی کەرامەت، کانی کەرامەت
ئەڵڵای لایمووت، کانی کەرامەت
یەک عەرزەی داروون من جە ڕووی زامەت
وەرتەر جە دیوان، فەردای قیامەت
پەنام بە زات بېچوونت بەردەن
عەرزەی عاجزیم هەر مەبۊ کەرڎەن
عەرزەم هەر ئێڎەن فەرد تەنیای تاک
ئەسڵەی ئادەمت مەخلووق کەرد جە خاک
من ئۊسا نە موڵک ماوای عەدەم بېم
فارغ جە عەزاب ئێش و ئەلەم بېم
ڕۊحم پەی جسمم چوون مەسێح ئاسا
قالوو بەلاش وات تۊش بە حەق ناسا
بە فەرموودەی وېت جە قەترەی مەنی
جە عەدەم بەرشیم، شیم نە جای هەنی
پارچەی لەحمەی بېم تا بە چەنڎێ وەخت
جە دمای چن کات پەی شوومی بەخت
خالق و مەلەک مودام چەنی بەرد
تەمام تەڎارەک عزوی ئەعزام کەرد
بەنڎی بەڎەن بیم چوون مرغ قەفەس
ئامێم نە قاڵب ڕۊح چەنی نەفەس
شکڵ و شرۆبە نمانا پەیم
کەرد وە معاش گرڎ گېیان وېم
هەشتاد و یەک ڕۊ، کەم بې جە ساڵێ
ئامام بە عەدەم حاڵێ وە حاڵێ
گۆماشتەی جە وېت پەی دەلالەت
مشت و ماڵم کەرد وە ئسم ئاڵەت
چەند مۆڎەی وېیەرد جەو دنیا دان پێم
کنیام نە سەدەف وەتەن کەرڎەی وېم
وە چەند بەشارەت وە مهرەبانی
ڕازی بیم وە جەور زەمانەی فانی
نەفس وېش وە موڵک بەدەن عەیان کەرد
ئەوەڵ نام تۊ وە هوو بەیان کەرد
شیرینی شەربەت شیرەدانم چەشت
لەزیز بې جەلام چوون مێوەی بەهەشت
هەفتەگیر نەبیم بیم وە دوو هەفتە
یاوام بە ساڵی یەک هەفتە ڕەفتە
ڕجڵم ئامووزش خۆش خەرامی بې
زوانم تەقریر لەفز عامی بې
بێ شەرم و شکۆ مەشیم وە ماڵان
خاک بازیم مەکەرد چەنی مناڵان
حوقەی دەهانم وېنەی دورج زەڕ
پەڕ بی جە سەدەف لۆئلۆی لاڵ تەڕ
وە ڕەسم قانوون ڕای موسڵمانی
مەحرەم بیم وە تێغ ئۆستای سەڵمانی
چەپ ناسام جە ڕاس ساڵ یاوام بە شەش
جە ئیشتەهای شەش بابۊی بەهەشت بەش
پەی تەحسیل هۊش ئێرادەی ئەدەب
سپاریام بە دەس مەلەوی مەکتەب
ئەوەڵ ئێبتدا هیچم نەزانا
یا (هو الفتاح) نام تۊم وانا
تا چن ساڵ جەفای موعەلێم کېشام
چەنی دەرس و مەشق هوون دڵ نۊشام
ئاخر هەرچی وېت نەسیب کەردی پێم
(فی الجملە) زانام واجێبات وېم
داخڵ بیم بە شەهر شەباب شاڎیم
دەمنام سپای سیای سەوادیم
جۆش جەهاڵەت بەلاغەت سەردا
تەمەنای تەمهیل زەوقم ئەسەردا
تەن بی بار دەرد کتف کەمەر نەرم
بەعد جە تەحسیل هەوای سەرد و گەرم
ئێنتەهاش فەڵەک جێم نییەن ڕازی
پەناش بەرد وە کار نەرد کەچ بازی
(ڕەزا) بې دەردان سینەم کەرڎەن چاک
سەلاح دابێ نار ئاب و باد و خاک
هەم دنیا پېشان عیلم و عەداڵەت
پەی تەوفیرشان بی وە تەفاوەت
غەرەز عەناسۆر وە هەم نەسازا
میزان ئەعزام جە هەم ترازا
ئاخر سپاس بەڎ فرسەت ئاوەردش
ئاب و خاک ئاتەش مونهەدم کەردش
ڕۆ بە ڕۊ تەبعم هێناش کەرد وە سەرد
کەم کەم بیم بە پرد مەنزڵخانەی دەرد.

ڕاگەی عیبادەت:
سالک بزانە ڕاگەی عیبادەت
شەوان بېڎاری بکەر بە عادەت
هەر کات پەی سلوک مەکۊشی هەر شەو
دیڎەی بې نوورت بېزار کەر جە خەو
تۆبە و ئستغفار تۊ بکەر بە دڵ
ئوستاد حازر کەر مەزانەش غافڵ
هیمەت تەڵەب کەر پەی ڕۊی ئازاڎی
نەفی هەستی کەر جە دنیای باڎی
گوناهان وېت باوەر وە نەزەر
مەلاحێزە کەر ڕاگەی پڕ خەتەر
ئەم جار جەو دما پەی زکر ئەڵڵا (
دڵ خاڵی بکەر جە (ماسوی ئەڵڵا)
ئێسم مبارەک مەزهەر ئەو زات
نقش کەر نە دڵ بەبې مەوجوودات
بزانە ئەو زات ڕای نەزەر نییەن
بەسیت موحیت بەلاکەیف بېیەن
زاتێوەن عاقڵ جە کۊنەش ماتەن
دەرک و هۊش و فام لێش خەجاڵەتەن
هەر کات زاکر بی قەلب سنەوبەر
جەمع لەتایف مەگېرۆ نەوەر
ئەو کات کەشفیات نەدارۊ وجوود
مەقسوودت مەبۊ بە زات مەوجوود
موتەسڵ مەبی چەنی زات حەق
وجوودت بە زات حەق مەبۊ مولحەق
بێ پەردە و حێجاب مەوینی دیڎار
جەماڵ پڕ نوور موستەفای موختار
ئەو کات موریدی تۊ مەبۊ مەقبووڵ
شفات مەوازۆ حەزرەتی ڕەسووڵ
هەر دەم هەر ساعەت، هەر شەو وە هەر ڕۊ
وەسیەت (ڕەزا) ت با جە یاڎ نەشۆ
بەڵکەم جە هێمەت قۆتب ڕەبانی
فایز بای و فەیز خیر الانسانی.
ئەسعەد ڕەشید.[1]