پېوەڼی مەحوی و مەولەوی
نویستەی: ئەسعەد ڕەشیدئەسعەد ڕەشید
مەحوی: خاڵە مەولەوی
مەولەوی: مەحوی گیان
فرە زەروورەن ئینسان کاتێ بابەتێ مەنویسۊن، یام پوستێ مەکەرۊن، وەڵۍ یاونایش سەرنجەش بنیۊ سەر، هەم زانستی تەمامش سەرو بابەتەکەی بۊن و هەم بە چەمو نەقدی بوینۊش.
جیاوازی میانوو تەمەنو مەولەوی و مەحوی سی تاکو سی و پەنج ساڵېن، یانی کاتێ مەولەوی زانێوە ئاینی و شاعیرێ یاواپەنە بېیەن، مەحوی تازە جە ئەڎێ بېیەن، ڕەفیقی و ئەشناسای نزیک بییەیش نەبییەن.
گەر واتێشا نالی ئەقڵ زېیاتەر گېرېش، چوونکوم چەنی مەولەوی هام تەمەنۍ بیېنۍ.
بەڵام چەنی ئانەیچە نمەتاومۍ واچمۍ مەولەوی و نالی سەر بە دۋۍ مەدرەسە جیاوازا بیېنۍ، ڕاسەن مەولەوی درېژەدەرو شېعرۍ بېیەن جە مەدرەسەی ئەدەبی هۆرامینە، بەڵام نالی هەڵای سەردەمو ئەوەڵو خېزیایشەنە بېیەن و هیچ مەدرەسێ بە نامۍ مەدرەسەی ئەدەبی بابان بییەیش نەبییەن.
دماتەر هیچ بابەتێ ئەدەبی و هیچ پېوەڼیێ شیعری میانشانە نەبییەن.
مەولەوی هیچ کات وەشش نامان چەنی ئا شاعېرا، چوونکوم بە یاوانەو مەولەوی و هەم بەپاو ئەدەبی زاڵ ئەچا زەمەنەنە، ئاڎی لادەرۍ بیېنۍ چا شېوە نویستە کورڎیە زاڵەیە. نویستەی چا زەمەنەنە (هۆرامی، فارسی، عەرەبی) بېیەن، نویستەی بە زوانی غەیرە ئەدەبی قبووڵکریا نەبییەن.
نە جە لاو مەولەوی شاعېریۆ، بەڵکو جە لاو تەماموو خەڵکو ئا سەرزەمینەیۊ کە نالی و دماتەر مەحوی چەنەش ژیوێنۍ قبوڵکریا نەبییەن و شېعر واتەی بە زوانی غەیرە باو هەم غەریب بېیەن و هەم گول بېیەن.
گەر تەماشەو تەماموو دیوانەکەو نالی و مەحوی بکەرمېن بە ڕۊشنی مەوینمېش کە نالی و مەحوی چن گلەیېشا جە خەڵکو سلېمانی و چوار دۆریش کەردېنۍ کە ڕەواج پەی شېعرەکاشا نمەنیارە. ئی نویستەیەو واری پۊستێن کە باس ئەچا بە نام پېوەڼییە درۊیینەی میانو مەحویو مەولەوی مەکەرۊن:
وتی: ئەوە چییە بەسەرتەوە
وتم: ئەوە چیتە بەسەرمەوە
یەڪەم دیداری نێوان مەحوی و مەولەوی
مەحوی و مەولەوی ماوەیەک بوو هەردووکیان ناو و ناوبانگی یەڪتریان بیستبوو، بەڵام ڕێک نەڪەوتبوو یەڪتری ببینن و هەردووڪیشیان زۆر تامەزرۆی بینینی یەڪتری بوون.
تا جارێک مەولەوی ڕێی ئەکەوێتە شاری سلێمانی و دەمەو ئێوارەیەک ڕوو ئەڪاتە خانەقای مەحوی، لەوکاتەشدا مەحوی لەسەر سەڪۆی مزگەوتەڪە دانیشتووە و چاوەڕێی بانگی ئێوارەیە.
مەحوی ڪاتێک چاوی بەو پیاوە دەڪەوێت بەپێی ئەو وەسفانەی لەسەر ڕوخساری بیستوویەتی هەست ئەکات ئەوە مەولەوی بێت، بەڵام ئەیەوێت دڵنیا بێت ڪە ئایا بەڕاستی خۆیەتی یان نا، بۆیە بە یەڪێک لە خوێندڪارەڪانی دەڵێت بچۆ بۆ لای ئەو پیاوە و پێی بڵێ ئەوە چییە بەسەرتەوە؟!
خوێندکارەکە ئەچێت بۆ لای مەولەوی و ئەڵێت: قوربان ئەوە چییە بەسەرتەوە؟!
مەولەوی لە وەڵامدا ئەڵێت:
لاچۆ ڕۆڵە، چیتە بەسەرمەوە
مەحوی کە گوێی لەو وەڵامە نەستەقە ئەبێت دڵنیا ئەبێتەوە ڪە خۆیەتی و لەسەر سەکۆکەوە بانگ ئەکات خاڵە مەولەوی، مەولەویش لە وەڵامدا دەڵێت مەحوی گیان.
دواتر مەحوی ڕا دەڪاتە خوارەوە و باوەش بەیەکدا دەکەن و میوانی ئازیز و خانەخوێی خۆشەویست چەند ڕۆژێڪی پڕ لە ڕازی ئەدەبی پێکەوە ئەبەنە سەر.
ڕەنگە بپرسین باشە ئەو وەڵامە چ ڪاریگەریەکی هەبوو؟
(چیتە بەسەرمەوە) دوو مانا ئەبەخشێ.
1- هەقت چییە بەسەرمەوە.
2- قوماشی چیتە بەسەرمەوە.
ڪورد وتەنی: بە تیرێک چەند نیشانەیەڪی پێکا.
1- وەڵام دانەوەی پرسیارەکە.
2- خۆ ناساندن بە مەحوی
3- ئامۆژگاری بۆ لاوەکە، کە پرسیار لە شتی تایبەتی نەکات.[1]