یەکەمین داستانە کوڵێ بې خاڵەی هۆرامییە
نویستەی: #ئیدریس پیری#
ئارۆ
هەر وەهارەو ساڵەو واراو وەروە گۆرەکې، کە ئاوەکې لادەگای هەمرۊ لارەو سەرەو کەلی ماڕا، ئەڎا عالێ و هەمرۊ لارەو سەرەو کەلی هامڕا و هامدڵ لوای سەرەواری.
دماو سی ڕۊارە، دادە گۆڵاڵە لواوە داڵاهۆ لاو کا سالمی و لاو ئەرک و ڕۊڵاوە.
دوی ڕۊوێ دماوە کە دادە گۆڵاڵە لوارە داڵاهۆ، کاکە هادی دەمەو دەردەو دوری گۆڵاڵەی و مەرگەو ئەڎا عالێ، گەڵاو دەمەو واو وەهارەو هەرداوەاسا، سۆک و ڕەها، لوارە لێ عالەمەو مەرگی و مەرد.
مەرگەو ئەڎا عالێ و کاکە هادی و دووری و لواو دادە گۆڵاڵەی.
هەر دەردە ئامە سەرەو دەردەو ئارۊوی دەردەداری.
(کەسدار کەس دارۊ و ئارۊ کۊڵە دەرد
کۆسێ هاوارم گرڎ کەسەکام مەرد).
ئێتر ئارۊی دە ساڵە گرێ دڵی لاو کێ کەروە؟ کێ هەرسەکاو ئارۊوێ مەسڕۆ؟
لاڵە و گرەوا و ئەڎاڕۆکەرڎەی کەی کەسی ئاراموە مەکەرۊ؟ کام هەڕەسەری ئارۊوێ لاو کام دۆساوە واو؟
دادم دەردەو کەسمەردەی، ئای ڕۊحی کەلەلا و کڵۆڵم.
عالەم سەرەرە وڕا، مرا مەرد و دڵ ورد و ڕۊح سەحرای سەردەسار.
هەر ئا ساڵې و دلې دە ساڵی عەمری مەرگەساری ئارۊوی کەسمەردەی، لوای لوا لاو لالۊ مەحمووی، لاو ساوڵا و گاوەلی و لەوڕ و ئاوداری و درەوکەرڎەی.
لالۊ مەحموو واێ:
ئارۊ، ئاورۆ وس هەوارما، ئەڵڵا ئاورۆ دەو، هەر ئەوەڵوە سەرەوەر ئامەی و هەوارەو عالێ و کاکەو کاول کەرد.
وەڵڵا هەم وای دەرس و مەدرەسە، سەرەو ملەگاو عەودالاوە، داروە سەرەواری هۆرۆ واسوو.
هەی هۆ، وڕاوە وڕاو کەرڎەی وەسا، کەی وەرم وەرۆ مەو؟
هەمسای هەواو دەرس و مەدرەسەی لوا کەلەو؟ کەی درۊسا حەماڵ و دەرس و سەواد؟
سڕ و وڕی سەرەوەری کاولکەر، گوللەو سەدامی مەسمۆ و وڕەو دۊ و کلۆرا مەکەرۊ.
ملۊ ماڕە لوە گەوەڕەو واری ماڵە و ساوڵەکا لەوەڕ دە.
دماوە کە سمەرەو دڵێ ئاوڕەو کاوڕەکاو واڕا، هەسەرەکې هۆسار کەرە و گاوەلەکەی وەر دە هەر دەرە.
ئا ڕۊوە کە گەل و دەسوامەو سەی سەمەدی لوا ڕاوە، ملەو مڵۆسەراوە وەرگ ئامە لێ ساوڵاکا و کاوڕەو سواسەعی وارد.
عالەماگادار هاگاڎاری عالا سەرەو سەراوە، وەراوەرەو گەرمی وەری کە کەمەری کەوەی هاڕێ و ورد کەرې، هەرسی وارای و هاوار و لاڵەو ئارۊوێ ئامە و گرەواو ئارۊوێ دڵەو عال و عالەمی کەرې ئاوی.
هەر وی ئاگاما و دادداری سەروەر، لالۊ مەحموو سەرەو کاوڕەو سواسەعی، سکەڵی سووراوسوور وس سەرەو دەسەو ئارۊوی هەڕاوسەری.
عەسر و وەراوا ئامای، ئارۊ هەراسەو لالۊ مەحمووی لوێ گەوەڕ و لاو کاوڕە سەرە مۆری وسێ.
ڕۆوێ ئامێ و ساڵې لوای و ئارۊ گۆرە و ئامەرە دلې دووی دە ساڵې.
وەڵێ دەردە هەرئا دەردێ و هەر دەردە ئامە سەرەو دەردێ.
گرڎ ڕۊوێ لوێ وەراوەرەو کۆسێ و لاو هەسارەو داڵی و هەمێ دێ دەمەو ئاوێ.
هامدڵ و هەمدەمەو هاڕەو ئاوەو دەرەو ئەوەسەو دەگای، لا دێ لاکەمەروە و ڕۊوە کەرې کۆسێ سەروەری و سەردارەو کۊمسای و دەمەو واو هەرداوە، واێ:
هاوارم کۆسێ سەروەر، دادم کۊمسای سەردار، هەمدەمم و مەەرهەمم و ڕا و دەوام کوا؟ لام کەرە لاوە، وەسەم سەرەو ڕای.
ئارۊ واێ:
مەلوو داڵاهۆ هەرمانە مەکەرو، لاو دادە گۆڵاڵەی و کا سالمی عالا، ئای ئاگادارم مەوا و دەسی هاڵی و سەردم گەرموە مەو.
کۆڕە هۆرامی کۊڵەی کەرد کۊڵ و هەراس و دەسەو لالۊ مەحمووی دوورەڕەحمی، ڕەمای ڕەما و لوا و لوارە داڵاهۆ.
ڕۆوێ ئامێ و لوای، وەڵێ واو ڕۊگاری ئا گۆڵە سورەی هاڕەاسا وردی ورد کەرد.
دوکەڵ و سکار و مەوادو هەوەس، گرڎاوگرڎ ئا لاوە ئاوارە هۆرامی دەگای، هەڕەڕە کوا.
کوا ئا سەرەو لێ سەرا؟ کوا ئا دەم و سەرەی ئاڵە؟ کوا ئا لاوە کاڵە؟ حاڵ و هەوەس و مەواد، دوکەڵەو سکاری ئاسا، گەرد کەوەوە کەرد.
کۆڕە هۆرامی واێ:
کوا کەماڵم، وڕا ماڵم، هەر عەوداڵم، مەگەر مەرگ دەو ڕا و مساڵم.
دوی ساڵې ئا ڕەواڵە لوا، سەور ئامە و هەسارەو ئارۊوێ هۆراماوە.
عەسروەراوا هۆری کەوە ئامە سەرەو هەر دەو داڵاهۆی و ئارۊ هامڕاو گرڎەو مەردمەو مەحەلەکاو داڵاهۆی، دەسەدەسە لوای ڕوەو ئارامگاو داوود کەو سواری.
ئارۊ هەر کە ئامە دلې ئارامگای، وەرمی وەڕ کەرد. وەرم وەرمەو وەسڵەو دڵی، وەسلەو دەسی دلې دەساوە، دەسەو داوود و سەهاک و کۆسێ و کۊمسای و گەوراوە.
کورەو دڵەو ئارۊوێ وەراوەرەو ئا گرڎە گەوراوە ئامە گرێ، دلې ئاوەو دڵداری و ئاورەو ئارگاو ئاگادری، ڕۊح سۆک مەلێ کەرې.
ئا وەرمە موارەکاسا کە دما ئامە، ئارۊ لوا هەوا و عالەمەو سەودا و دڵدارای کۆسێ و گۆرەکاو ئەهووراماڵی و مەل سواراوە.
دۆعاو دادە گۆڵاڵە و سەعی و کەماڵاو ئارۊوێ، ڕۊگارەو ڕەساسی ئارۊوێ، دەسکاری دوارە کەرد.
مای ئارۊ مۊرەو ماری دەس وس، دڵێ هەڕەسوورێ و مەوادی و کۊڵە دەرداوە، سەرەڕاو ئا گرڎە تاڵاو و تەمەراوە، هەمسای سەرئاماوە.
دوری کەرڎەو مەوادی و دوکەڵی و هەرمانە کەرڎەی ، ئارۊی هەم کرڎەۋە ئارۊ.
ئارۊ دماو ئا گرڎە سەرئامەی، لواوە دەگا و کارەو ماساوداری مەکەرۊ.
هەمسای لاو ئەرک و کارەو ماساواوە، هامڕاو مۆعەلم و مامۊساکاو مەدرەسەو دەگای، مۆراد حاسڵ، دەرسەو علومی مەو.
کۆڕە هۆرامی ئارۊ سەرئامێ والای دەرسدەرێ مارۆ سەرەو گەڵای و دلې هەماومەکاو کۊڵە سەرئاماو هەوارمی هەمکۆڕ و ماوادارا.
ئارۊ، ئارۊ کەسەرەو هۆرامی و هەمەو گرڎی و گرڎکەسی موەرۆ.
هەمەو وەرمەو ئاگادارا، لواو ڕاسی و مەرگەو گۆڵاوی و هەرسەو هەڵاڵا.
هەمەو مەل و مار و مۊرەو سەرەو کۆواو ئەهورای.
هەمەو کەما و لۊ هەر دەو مرواری، دارە ساوەکې هەواری، گۆڵە لالەکاو کۊ و کۊسارەی.
هەمەو هەمامەی و سەواد و سەروای.
هەمەو کەلامەو مامۊسا مەولەوی و ئەحمەدی عەلامەی و مەڵڵا ڕواری و مەولا هۆرامی موەرۆ.
هەمەو لەوحەکاو دەورەو هوری و سەمەر و مڵکەو مادەکا موەرۆ.
ئارۊ، ئاگادارەو ڕۊوێ و حەسرەو لوای و ماواو هۆرامی موەرۆ.
دادە گوڵاڵە کە سەروسەو سەرەو کۊرسی واڕێ، ئارۊوێ واێ:
ئارۊ کەسەکەم، گلەگلە ئەر ئامەو دلې ڕاو وەرگە هاراوە مدری، وەرگەکا ڕاوە کەرە و هەم لوەوە ڕارە.
ئا کەسە مامۊسای عالا، کە دەردێ کەرۊ کۊ سەرهۆرئامای.
گۆڵاڵە هەم واێ:
(دەسەو دەسەڕەی هاری، دارەو دەسەو وی هاڕۆ
دووی دەسێ دلې دەسی، هەرئا دەسەڕەی ماڕۆ
ڕۆگارەو ئارۊ گرڎی، سەڎ سەرکۆ و سەروار دارۊ
وەڵێ کۊششی دوارە، گەمەو ڕۊگاری مواڕۆ).
ئارۊ کە کەمکەم ساوی سوورە وەرێ، لوا لاو کۊڵەکە کۊڵێ حەماڵی و وڵامەو دادە گوڵاڵەی دەی و واێ:
درۊسا واڵێ،
ئا کۆسێ ئاگادارە و ئاگادەرە، هاگاڎاری هەر کەسی کەرۊ، ئاگاوە مەو و مۆراددار و سەرسەودادار ڕوەو سەری و سەرهۊردای مەلۆ.
ئارۊ هەم سرودوار و کەلاموار واێ:
(ئاگادار دەردەدارا، دەردەو دڵەو دڵدارا
دەردەو سەوداو هۆرامی، کە دلې دڵا لوارە
لارێ سەرەوار مەلا، کۊرسی و هەرەم ڕمارە
سەرئامەکې هۆرئامێ، وەرەو درۆوا دڕارە
هۆرامی دلې عالەمی، مەو ئارۊ هەم کەرارە
ئاوەو ئاگا و هەواسی، کەڵەکەکې وڕارەە
لۆری لار، لارەلارا، کەلامی ڕاس سوارا
دماو ئی گرڎە سەردای، هەمسای حۆکم وەهارا).
هەمسای حۆکم وەهارا.[1]