نیهاد و گوزارە
نویستەی: #ناجح گوڵپی#
نیهاد و گوزارە واتچنێونە پەسای سەرەکیەنیٛ کاتێو کەردەوەکەشان ناتەمام ببوٙنە. بە جوٙرێ تەر بواچمیٛش، نیهاد و گوزارە واتچنێونە پەیڎا نمەبان هەکە کەردەوەکەش تەمام ببوٙ. بەعەرەبی (مبتدآ و خبر) شان مەواچمیٛ.
نیهاد: واتیٛوەنە واتچنەنە کارێو نمەکەروٙ، وەلێ چیٛوێ مەوزیوٙ پاڵش، مەرجەی سەرەکیەو پەیڎا بیەی نیهادی کەردەوەی ناتەمامەن، پاسە بوٙ با بزانمیٛ کەردەویٛ ناتەمامیٛ کامیٛنیٛ:
کەردەوەی ناتەمام-کەردەوەی بیٛهاز: یانی هیٛز و هازیشان نیەنە، تەنیا بەکارنمەیان واتچنەنە، نەویەریٛنیٛ، فریٛشان جە چەمەو بیەی هوٙرگیریاینیٛ.
گوزارە: واتیٛوەنە هەمیشە چەنی کەردەێوی بیٛهازی مەیو، پیٛوەرە چیٛوێ مەوزان پاڵو نیهادو واتچنەکەی.
واتما کەردەوە ناتەمامەکیٛ جە چەمەو (بیەی) هوٙرمەگیریانیٛ و ژمارەشا کەمەن، ئیسا نمونە مارمیٛوە پەی دەمو وېیەردەی و نەوېیەردەی (ئیسە، ئایندە):
هیوا ماموٙسا بیٛ. وېیەردە
هیوا ماموٙسان. هیٛرۆ ماموٙسانە.
نەوېیەردە. (ن ، ەن، نە) کەردەویٛ ناتەمامیٛنیٛ، بنەڕەتنە جە (هەن) یوە هوٙرماگیٛرتەن. )هەن)یچ جە بیەی هوٙرگیریان، (کتیبو واتسازینە بە جوانی باسو هەن-بیەی) کریان.
هیوا مەبوٙ بە ماموٙسا. کەردەوەی نەوېیەردەی ئایندەن.
توٙ مەبی بە ماموٙسا. کەردەوەی نەوېیەردە، ئایندە.
ئیمە مەبیمیٛ بە ماموٙساییٛ. کەردەوەی نەوېیەردەی ئایندەی کوٙ.
شمە مەبیدیٛ بە ماموٙساییٛ.
ئاڎیٛ مەبانیٛ بە ماموٙساییٛ.
ئەویٛ مەبانیٛ بە ماموٙساییٛ.
سەرنجە بڎەیمیٛ چەمەو بیەی، ڕیٛخەکەش (ب)، مورفیمو سەرەمڕەی یام ئیسەی پەی کەردەوەی نەوېیەردەی (مە) ملونە وەڵیٛش چەنی یاگەگیرو نامیٛ لکێ، پی دەسورە.
موٙرفیمو سەرەمڕەی کەردەوەی نەوېیەردەی (مە) + ڕیٛخەو کەردەوەی + یاگەگیرونامیٛ لکێ (وٙ، ی، یمیٛ، یدیٛ، انیٛ، انە . نمونەکاو (سەرینە) نیشانەما داینیٛ.
نمونە پەی شیٛکەردەیوە:
هیوا ماموٙسا بیٛ. هیوا نیهادەن.
ماموٙسا: تەمامکەرو کەردەوەی ناتەمامین.
بیٛ: کەردەوەی ناتەمامەن، وېیەردەن.
ماموٙسا بیٛ: گوزارەن.
هیوا مەبوٙ بە ماموٙسا.
هیوا: نیهادەن.
مەبوٙ: کەردەوەی ناتەمامەن، نەوېیەردەی ئایندە.
بە: وەڵبەندەن.
ماموٙسا: وەرکاری ناویٛڕاسەن، یام تەمامکەرو کەردەوەی ناتەمامین.
دویٛ کەردەویٛ تەری ناتەمامیٛما هەنیٛ کە ڕستەنە هامکاری کەردەوەی تەمامی مکەرانە، متاومیٛ نامیٛشا بنیەمیٛ کەردەوەی یاردیدەر، هەکە جە چەمەو (ئەشیای، ئەجیای)، ئەشوٙ، ئەجوٙ، ئەشیا، ئەجیا، ئەجیام، ئەشیام، مەشوٙ، مەرەجیوٙ.
مەشو بەی پەی یانەو ویٛما.
چیٛگەنە (بەی) کەردەوەی ئەرەنیای تەمامەن، مەشوٙ هەرمانەش یاردی دای وڕیٛکوستەی ڕستەکەین.
ئەجوٙ کتەی پاسوٙتینە.
ئەچی واتچنەنە (نە) کەردەوەی ناتەمامەن، لوان سەرو سیفت فاعلی (پاسوٙتیٛ).
ئەجوٙ: کەردەوەی یاردیدەرەن کە پەی ئەو یوشیەی بەکار ئامان.
جە کوٙتانە ڕەنگا بپەرسمیٛ بواچمیٛ ئی نامیٛ (نیهاد و گوزارە)یما چکوٙ ئاوردیٛنە. قەدیمیا فەرماوان نیهادو دڵیت خاسبوٙ، نیهادو هەرمانیٛت خاس بوٙ میاوی بەئامانج، نیهاد یانی سەرەتاو دەسپەنەکەردەی هەر هەرمانێوە، خاڵەو جمایرە، بنەڕاو دەسپەنەکەردەی. گوزارە، یانی تابیڵ، هەرمانەکیٛ چەنەی مەویەروٙ، مەگوزەریوٙ، چ باسێش پەنەن پەیما.[1]