نامۍ: میرزا ئەحمەڎ
نازنام: داواشی
نامۊ تاتەی: موحەمەڎ
ساڵۊ پېڎابییەی: 1902ز.
ساڵۊ مەرڎەی: 1985ز.
یاگۊ پېڎابییەی: #ڕوانسەر#
یاگۊ مەرڎەی: #ڕوانسەر#

$ژیۋاینامە$
میرزا ئەحمەڎی داواشی؛ نامۍ تەمامەش؛ ئەحمەڎ کوڕو موحەمەڎی، ساڵەو(1902ز.) دلۍ شارو ڕوانسەری، کوردەسانو وەرکۆتی ئامان سەرو ئی دنیێ. هەر جە تەمەنو زاروڵەییشەنە ئەڎاش کۊچی دمایینش کەرڎەن، ئیتر چېرو سایەو تاتەیشەنە مەنەنۆو سەرپەرەشتیش کەرڎەن. چوونکووم تاتەش کەسێ زانا بېیەن، پېسە یەکەمین مامۊسای، چەنی خورشیڎە خانمۍ واڵېش فېرو قورئان وانایشان مەکەرۊن. تاکو تەمەنو دە ساڵی ئەرکو فېرکەرڎەی و ئاردەرەیش مەگېرۊ گەردن، دماتەر پەی وانای علوومی ئایینی و زوانی عەرەبی، مەکیانۊش خزمەتو مامۊسا مەڵڵا حەسەنی جوانڕۊیی کە دلۍ ئاوایی (تەم تەم) جە ڕوانسەرەنە مودەڕیسو علوومی دینی بېیەن. پەی چن ساڵێ دلۍ مەکتەبو ئا مامۊساینە فېرو بنەما شەرعیەکان و زوانی عەرەبی مەبۊن، بەڵام بە هۊکارو تەنگ و چەڵەمەو ژیوای و وەزعەی ڕامیارییەو ئا سەردەمەیە، پەی ماوەو چن ساڵێ دەسش جە مامۊسایی و مەکتەبی بڕیان، بەڵام هەرگیز ئەچا ماوەنە جە وانای و موتالەعەو کتېبە عالا دوور نەکۆتەنۆ.
چەنی فرەو ئەدیبان و شاعېرانو هامچەرخو وېش پېوەڼی دۊسانەش بېیەن، دلۍ گلېرگا ئەدەبییەکانە بەشداریش کەرڎەن، ژیوایش بە کشتیاری و باخڎاری گوزەرنان. میرزا ئەحمەڎ داواشی تەمامو شېعرەکانو وېش دلۍ سینەیشەنە بېنۍ، هەر دەم واتېنېش، دمای عومرێ درېژی کە (85) ساڵۍ یاوا، ناوچەو کانی خێرانی جە ڕوانسەر، ساڵەو (1985ز.) کۊچی دمایینش کەرڎەن، سەرو وەسیەتو وېش دلۍ مەرقەڎو (اویس القراندا_ وەیسی قەرەنی) ئەسپەردە کریان.
گوڵچنێ جە شېعرەکانو میرزا ئەحمەڎی داواشی:
ڕەفێقی ناکەس:
کەردم هەوەسێ کەردم هەوەسێ
هانا هەم سەران کەردم هەوەسێ
وەسواسەی خېیاڵ فراوان بەسێ
وستم و توڕ دام عەجەب ناکەسێ
من کە ناکەس بیم وا تۊم کەرد وەکەس
ناکەسێ چوون تۊ وەرنەڎام جەدەس
ڕەفیق ناکەس چوون تاشای سەنگەن
دۆسی نەدارۊ دایېم هەر جەنگەن
ناکەس وېنەی گوڵ وېش مڎۆ نیشان
هەرکەس بۊش کەرۊ مەبۊ پەشیمان
وە زاهېر چوون گوڵ ئەر چەنیت یارەن
وەلێ بزانە وە باتن خارەن
هیچ گوڵت نېیەن مەبۊ بە خارت
بارت مەکەرۊ وېشەن سەربارت
ساکەسێ چوون من ئەگەر خام نەبۊ
نەفام و نادان نا تەمام نەبۊ
چەنی ناکەسان نەدارۊ بەینەت
وېش وە دەستی وېش نمەڎۊ مەینەت
ڕەفیقی ناکەس مەکەن زینهارەن
ڕەفیقی ناکەس چوون بازی مارەن
سەڎ ساڵ ناکەسێ بگېری وەدۆس
هەر ئان بینەرەش کەرڎەن فەرامۆش
ڕەفیقی ناکەس مەکەر بەتاڵەن
وەزاهیر شیرین وە باتن تاڵەن
ئەر ڕیشەی ناکەس بەرباری وەبەر
بیشۆری وە ئاو سەرچەشمەی کەوسەر
وەمائی تەهوور جۊی شیر و شەکەر
بماڵی، تاڵیش بەرمەشۆ وەبەر
نەگەرمی جە یەخ نە سەردی ئاتەش
نەکە جە ناکەس نەسوون وە بۊ خوەش
نېیەن نمەبۊ هیچکەس نە دیدەن
ناکەسان وەکەس کەرڎەن بە عیدەن
(ئەحمەد) عومری وېت سەرفی کەسان کەر
دەی کەم پەی ناکەس وېت هەراسان کەر .
داوی زوڵف:
قیبلەم ئیعدامم، قیبلەم ئیعدامم
حەققە سادر کەیت حوکمی ئیعدامم
ئیعدام وەشتەرەن هەی نۆنەمامم
نەک هەر ئان مەدەن نمەک لە زامم
باڕەحمت نەبۊ ئەرچی بېچارەم
بۆ بەسزای سەخت بەدەر قەنارەم
ئەمر بفەرموو فەڕاشانی چاو
پەتم جە زوڵف هەڵ خەران وە تاو
جە حەڵقەی زوڵفت حەڵق ئاوێزم کەن
لەداری باڵات سەر ئاوێزم کەن
وەنېشی موژەت بزمار ڕېزم کەن
دوچاری عەزاب ڕەستا خېزم کەن
وە بەیانەدا مەولەقم کەران
وە تێغی ئەبرۆت شەق شەقم کەران
ڕازییەن (ئەحمەد) وا بە فیدات بۊ
وەشەرتێ قەبرش لەسەرەڕات بۊ
پابنێی پېشدا وە ناز بو یاری
نەقشی پات وەسەن پەی یادگاری.
دیدەم جە دووریت:
دیدەم جە دووریت تاقەتم تاقەن
دڵ گێمی مەوج دەریایی فەراقەن
میهری مەیلت وا داگیرەن جە دڵ
لە یادت نېیەن ئانێ دڵ غافڵ
هەناسەم چوون دووری دەماوەن دەم دەم
مەخېزۆ دەم دەم لەدەم وېنەی تەم
لە شالوولەی عەشق گاز ئاتەش خېز
سارا موورزانەن سەما تەم ئەنگێز
بڵېسەم بەرزەن وە بەرزی باڵات
چوونەن بۊی بۊسۆم نەیاوان وەلات
دڵ دایېم جە تۊی مەکتەبخانەی عەشق
خەتی ئەبرۆی تۊ کەرڎەن وە سەرمەشق
وەنېشی موژەی تێژت چوون قەڵەم
وەهووناو جەرگ مەکەرو ڕەقەم
لە ئارەزووی دین دیدەت بی مەزموون
ئینشا مەکەرو وە هووناوی هوون
وەسیخی موژەت سۆراخەن جەرگم
زووخاو مەیۆلێش تا بە ڕۊی مەرگم
حەیفەن زام نېش موژەت ساڕېش بۊ
جە دووریت ئانێ بې ئێش نېش بۊ
با هەر چڵ بدۆ چەنی دەردی ئێش
چک چک، چکی زووخ زامەت بەیۆ لێش
چریقەی چۊقەی قرچەی جەرگ و دڵ
ئاگر وارانەن ئازیز وەڵحاسڵ
دڵدارێ وە نېش موژەی دڵبەرش
ڕێ نەبۊ ڕیشەی دڵ یا جگەرش
ئەو دڵە تەواو توابۆ وە تیخ
ئەو جەرگە لەت لەت بەربەیۆ جە بېخ
(ئەحمەد) دڵ زەدەی زامی موژەی تۊن
الحمدلڵلە زامش هەر بەسۆن.
فەڵەک داخ و دەرد:
کېت زەبوون نەکەرد، کېت زەبوون نەکەرد؟
فەڵەک داخ و دەرد کېت زەبوون نەکەرد؟
سەرکېت جە ڕووی تەن سەرنگوون نەکەرد؟
تەن کېت وە بې سەر غەرقی خوون نەکەرد؟
کېت نەۋست وە گێچ دەریای دەردی سەر؟
تەن کېت لەگێچ ئاو ناوردەن وەبەر؟
داخم کېت نەدان وە مەودای خەتەر؟
کێ لەسای چەرخت نیشتەن بې زەرەر؟
کام شات نەوستەن وە ڕووی گەڎایی؟
کام گەدات نەنیان وەتەخت شایی؟
شادی کېت بەرگەرد نەکەرد وەشیوەن؟
کېت نەۋست وەو باغ هەر غەمش میوەن؟
ئەو میوەت وەدەس کام کەس نەدادەن؟
کام کەسەن جە جەور زوڵمەت ئازادەن؟
ئەرۍ هەی ستەمگەر جەفات بې سەفان
هیچ سەفات نېیەن سەفات بې وەفان
هیچ کەس نەنازۆ وە سەفاو وەفات
هیچ کەس نەناڵۆ وەجەور و جەفات
نادانێ وەک من لێت پرسۆ هەواڵ
کېت نەوست وەناو غەمگینی و خېیاڵ؟
جەرگی کېت وەک جەرگ من پارە نەکەرد؟
سەر کېت سەر ئاوێز قەنارە نەکەرد؟
کېت وە تێخ ئەجەڵ دووپارە نەکەرد؟
دڵ کېت جە خووندا فەوارە نەکەرد؟
دڵ کېت وەک دڵەی من جە ماتەمدا؟
نەکېشای وە تۊی مەتیتەی خەمدا؟
نام کام نازارت نەکەرڎەن بیچ ناز؟
نەوستی چوون کەوک جە چەنگاڵی باز؟
بێ مروەت بې شەرت بې وەفاو مەجاز
ڕیشەی جەرگی کېت نەکەندەن وە گاز؟
دڵفریبەنی بە نەیڕەنگ بازی
هەر ساتێ وە مێل یەکې ئەسازی.
ئازیز وە خاودیم: ‌ ‌
ئازیز وەخاو دیم ، ئازیز وەخاو دیم
شەوێ جە شەوان ئازیز وەخاو دیم
دوو دەستەی زوڵفان خەیاتەی خاودیم
شۆڕاوی شەونم وەش بۊی گوڵاو دیم
دوو قەوس دوو کەمان دوو حەڵقە چاو دیم
یەک سەییاد پەی سەید یەک ڕا سەد داو دیم
دوو جەلاو وەتێغ یەک گەردەنێ دیم
وەسەد زخوومەت یەک مەردەنێ دیم
شاباز شەش دانگ شکار گیرێ دیم
عەجەب شۆخ کەمان دەس وە تیرێ دیم
زوحاکێ زاڵم مار جە دۆشێ دیم
پەی قەتڵێ ناحەق مەزڵوم کۊشێ دیم
شیرین خۆی شیرین شەککەر ڕازێ دیم
مەستی خاوی ناز یەخە وازێ دیم
بۆنیام وە بۊی زوڵفی پەشېوش
مەس مەس مەبۊسام خاڵی ژێر لېوش
فارغ بیم جە خەم خېیاڵی ڕەنجش
شادبیم وە خېیاڵ چوون مار وە گەنجش
ئەو شەو چوون خەسرەو جاگیربیم جە تەخت
چەنی ئەو شیرین زیبای زەڕین ڕەخت
جەبادەی لەبان گوڵگونی لەبڕېز
لەبڕېز مەکەرد جام وە یادی پەروێز
نەزانام شیرین بە شیرین ڕازی
چوون خەسرەو مەدۊم وە ئەفسوون بازی
گامادا لێم بەی گامەدا سێفم
مار وست وە گېیانو ئاگر وە لێفم
ئەو شەو شەوێ بی بەرزی دەماغم
چراخانش بی شکۆفەی باغم
چمان هەشت قاپی بەهەشت لێم واز بی
سەرسەرفەڕازۊ دڵ بې نیاز بی
واتم ئەڵبەت چەرخ وە کامم ئەیمشەو
چەرخیان وە مەیل مەرامم ئېم شەو
هەر شەو چوون ئېم شەو شەوی وەساڵ بۊ
یا خوا ئەو شەوە وە هەزار ساڵ بۊ
خوەش بی ئەو شەوە لێم وەساڵ مەویا
تاڵێ زوڵف پەرێم وە سەد تاڵ مەویا
هەروا هاودەم و هاونەفەس مەویاین
چوون دوو مورغ عەشق هاوقەفەس مەویاین
دەماغ وە دەماغ دەماغش چاخ بی
ئاواتم بڕیاو دڵ دیم بی داخ بی
واتم سەد ئۆخەی من بیم نەمەردم
گەنجی خەسرەویت وەدەس ئاوەردم
دەس کېشام وە بان سیم سافەدا
شەستم خواردوە زەنگ قاپی قافەدا
ناغافڵ سیمورغ لێم بی خەوردار
نەوێنی خوڕی لێم چوون زەهرە مار
وات کێیەن شێتەن دېوانەی هەر دەن
یا وێڵ و بەدبەخت ڕاش غەڵەت کەرڎەن
واتم عاشقی نەکەرڎە مەشقم
وێڵ و نابەڵەد سەرە ڕای عەشقم
وات عاشق مەبۊ هەر ناموراد بۊ
یا مەبۊ مەجنوون یا چوون فەرهاد بۊ
یا وېنەی (وەلی) دېوانەی شەم بۊ
وەشەوق شۊڵەی شەم خاتری جەم بۊ
یا چوون پەروانان بې پەروا و بې غەم
بسۊزیۆ وەشەوق شوعلەی شەم کەم کەم
عاشق مەبۊ عەشق ئەو مەزاقی بۊ
وابۆ تاکو مابۆ عەشقش باقی بۊ
سەرمایەی هەنگوفت عەشق ناکامی یەن
ئەرکام ڕەوا بۊ دی بەدنامی یەن
عاشق مەبۊ زووخ زام دڵ وەردە بۊ
عەشق و ئارەزو وە گڵ بەردە بۊ
بنۊشۆ جەمەی هوونی دڵ جامێ
پەی مەزە و لەززەت بەسە سڵامێ
عاشق مەبۊ نوور عەشقش جە چەم بۊ
چەن چەنی چەمان جە چەم و خەم بۊ
وە بادەی خېیاڵ مەعشوقش مەس بۊ
وا بۊ نیم نگای مەعشوقش بەس بۊ
(ئەحمەد) مەرد نېیەن ئەر عاشق نەبۊ
عاشقی وەشەن ئەر فاسق نەبۊ.
سەوزە:
دام هەمنشین شای مەهوەشانم
هامپیاڵەی بەزمی ناز فرۆشانم
وە ئەندوهناکی عەرزەی وېم قەسەم
وە خاڵ ژێر لێو سوزەی وېم قەسەم
هەر تا نەپېچوون وە سفیود بەرگم
بەرز نەبۊ جە عام ئاوازەی مەرگم
سەرد نەبۊ گەرمی بازاری فەردم
شین نەکەن شۆخان جەناڵەی دەردم
تا سەوزەم ڕوخسار وېش وەسەر ناخوون
وەڕووی ڕەختمدا نەکەرۊ گوڵگوون
وەتیشەی نازش نەکەنێ قەورم
وە زاری نەکا وە گوڵزار دەورم
بەڕېزەی ڕازان کەرۊ گوڵ کاری
وەسەیلی ئەسرین قەترەی مرواری
نەسیمی مەیل ئاو پاشی کەرۊ
خاس چوون شێوەی وېش ناقاشی کەرۊ
(ئەحمەد)تیری ناز سەوزەش هالە دڵ
بەرنەشی لەدڵ تا بەردش وەگڵ.
هیجران: ‌
تاکەی جە هیجران دووریت بناڵم؟
تاکەی بې مەیلی هاوار وەماڵم؟
تاکەی چوون قەقنەس ئاهېر بشۆ لێم؟
بێ دینێ چوون تۊ باوەڕ نەکا پێم
هەر من چوون فەرهاد ئاوارەی چینم
شەهیدی شەیدای شێوەی شیرینم
هەر من پەرێ تۊ هونی دڵ وەردم
هەر من پەرێ تۊ گرانەن دەردم
نەنە وە ڕاسی ڕاز نەباتە کەم
بویوورە چېشەن تەقسیراتەکەم
هەر من چوون مەجنوون وەیلانی هەردم
زەلیل و زارو زەبوون و زەردم
تۆ بووی وەتەرسای لاو شېوەشیرین
من بیم وە سەنعان دەیری بیم جە دین
من هەر جە سەفا تۊ جە جەفا بیت
گونای من چېشەن وېت بې وەفا بیت.
حەی و بەی و نەی:
نەرگس و سۆسەن سەفای سونبڵ دیم
چوون بڵبڵ ئەو گوڵ وەکەیفی دڵ بیم
سیما سفید و سیمن تەنی دیم
باڵاسەرو ناز سای چەمەنێ دیم
تووڕەی تای توغرای تاووس تەرزێ دیم
بێ بەڵا باڵای سەوڵ بەرزێ دیم
شیرین شێوەی شەمع شب ئەفرۆزێ دیم
هېمای هەر دەی بی من نۆرۊزێ دیم
زیبا تەبیعەت کۆهو دەشتێ دیم
چ سەما چ بەزم چ بەهەشتێ دیم
بێ حەیا دوو حەی پېچ وەردەی یەک نەی
پەی پەی مەدان وەی بۊ سەلە دوو بەی
حەی ڕووپۊش بەی بی لەسەری نەیدا
کەی داوە سەرجەم ، جەم وەسەر کەیدا
(ئەحمەد) وەسەن وەسف حەی و بەی و نەی
ئابەیە ڕەنگت مەکەرۊ چوون خوەی.
قیبلەم قەرارم:
قیبلەم قەرارم ، قیبلەم قەرارم
بڕیان جە هیجران دووریت قەرارم
دووریت هەر ئەوەن مەدۊ ئازارم
شیرینم جە گېیان شیرین بېزارم
ئارەزووی خېیاڵ وەسواسەت هەر شەو
خەو هەرام کەرڎەن جە تاسەت هەر شەو
مەر یاری شیرین ، بە شیرینکاری
بنوازووم بە دڵ بدۆم دڵداری
ئەرجارێ دڵبەر دەس وە گەردەنم
مەدیام بە ئاوات بەر جە مەردەنم
ساڕېژ مەویارم دڵەی سەد پارەم
ماویاوە باعیس عومری دووبارەم
وە ئیلا (ئەحمەد) مەدام پارەم
تا مەحشەر ئامان ئیمان هەر دەی تۊم.
قیبلەم خېیاڵان:
قیبلەم خېیاڵان، قیبلەم خېیاڵان
کاری پێم کەرڎەن سەودای خېیاڵان
ئاۋەز و فام و هۊش گرڎ بەردوە تاڵان
هابیم وە واز کەفت وامەندەی ساڵان
وا وەپێم پۊشای ڕەدای عەبداڵان
کەشکۊڵم هەڵگرت پەی گەشتی ماڵان
نامەی مەجنوونیت بەست وە گەردەنم
مۆری لەیل کریان تاکو ڕۊی مەردەنم
کافیەن وەسەن ئەوەن جەفاو جەور
مازە ئارەزوت بوەرم وە قەور
سەنعانم کەردی تەرسای تەرز تەور
کێ کەرڎەن چوون من ئەی گرڎە وەسەر
(ئەحمەد) ئەو سەنعان حەفتا ساڵەتەن
نامش شەبت جە لەوح سەر قەواڵەتەن.
میرزام وە قەڵوەز:
میرزام وە قەڵوەز، میرزام وە قەڵوەز
یەک ڕۊ جە تەقدیر ڕام کەوت وە قەڵوەز
دیم کە نازدارێ سەوزە و باڵا بەرز
وەناز ماوەردش قولەش قاف وە لەرز
ئاهووی خۆتەن خۊ خېیاڵی و خاوېر
خاو خاو مەویارا و سەرمەست وە چېر
ئاهوو کام ئاهوو قۆچ مێش چەم بی
ئاهووی بې ئاهوو ئاهوو چوون ئاهوو کەم بی
ئاهوو یاریەک تاکە کەڵێ دیم
کەشیدە قامەت سەرو تەڵێ دیم
لاقەید جە سەیاد مەست و بې باک بی
ئەو کەڵ کەڵێ بی جە کەڵان تاک بی
چەرخ مەداش وە چەم چوون باز پەی نەچیر
سەیادان وە دام زوڵف مەکەرد زنجیر
هەر ڕاوېیارێ مەدیا مەداش گیر
شکار مەکەردش جە جوان و جە پیر
من پیریی ئەسیر حەفتا ساڵە بیم
لە پیری خەریک ئاھ و ناڵە بیم
دیم دەستەی زوڵفان سیاش جە سەردا
چوون ئەفعا بەردا جە ڕووی کەمەردا
هوجووم ئاوەردەن هەر یەک وە سەد تار
تارێ شەد ئەفعی ئەفعیێ سەد مار
هەر مارێ سەد گاز هەرگازێ سەد نېش
هەر نېشێ سەد دەرد ، هەر دەردێ سەد ئێش
هەریەک جە سەد لا دڵ گەستەن پەی وېش
دڵ لەسەد لاوە زووخاو مەیۆ لێش .
ئازیز خېیاڵان:
ئازیز خېیاڵان، ئازیز خېیاڵان
چېش کەروون چەنی سەودای خېیاڵان
ئارەزۆی خېیاڵ نازک نەوهاڵان
کریشمەی گۊشەی دیدە غەزاڵان
پۆیلەو پەلکەو زوڵف وەنەوشە خاڵان
بێ گەردی گەردەن باڵا شمشاڵان
بەردەنم نە جەمع جوملەی عەبداڵان
ئاۋەز و فیکرو فام بەردەن بە تاڵان
بادەی مەچنوون نیم جەنۆ نۊش کەرڎەن
هۊشدارێ چوون تۊم فەرامۆش کەرڎەن
لە دووری سەوزەی نزاکەت فرۆش
کڵاوزەڕ جە فەرق پەلکەی ڕەش جە دۆش
چەم تاکو ڕۊ بې خاو دڵ بې قەرارەن
دڵ هەر مونتەزێر چەم ئینتیزارەن
(ئەحمەد) چوون مەجنوون سەرعی سەرگەردان
هەر سەر بماڵە وە خاک هەردان.
شەم جەماڵێ دیم:
شیرینی شێوەی شەم جەماڵێ دیم
کانی مەعریفەت کۆی کەماڵێ دیم
چ قەد و قامەت چ شمشاڵێ دیم
چ سەرو سەهێ سۆسەن خاڵێ دیم
نەخش و نگین و لەعل و لاڵێ دیم
دوڕ و مەرجان و لێو و خاڵێ دیم
زەنەخ چوون گۆی سیم تەڵای قاڵێ دیم
هەر خاڵێ قیمەت یەک مەحاڵێ دیم
نەمەردام ساتێ نەجای من مەویاد
چوون من دوو دیدەی سیای وېت مەدیای
ئاۋەز و فیکر و فام هۊش و بەشارەت
گشت بە نیم نیگات مەدای بە غارەت
وە ئیلا من وېم تۊ هەر وېتەنی
بێ سوودەن وا چوون ماچی شێتەنی
دڵ (ئەحمەد) بە تیر نازت زامڎارەن
وە مەڵهەم میهرت برینش چارەن
بویەر جە تەفسیر دەورەیی و بەردە
مەکېشە وە بەین دۆسی وە پەردە.
ئەسعەد ڕەشید.[1]