‍ واتچنو پەرسیٛ
نویستەی: #ناجح گوڵپی#
ئەچی ڕستەنە قسیٛکەر هاڵیگایێو هەن زانیاریەکاشنە، چیٛوێ نمەزانوٙ یام ڕوٙشن نیەن لاشەو پەوکای مەپەرسوٙن، هەتا زانیاریش دەس بگنوٙن. گوٙشگیٛر-ژنەوا سەرچەمەو زانیارین. بە نونگەو ئامرازو پەرسیٛوە، پەرسە مەکریوٙ جە دلیٛگیٛرو ڕستەکەی، بڕێ جاریٛچ بە جوٙرە ئاوازێو پەرسەکیٛ بەرمەوزیوٙ بیٛ ئانەی ئامرازو پەرسیٛ بەکاربریوٙنە، یانی چەنی رستەی هەواڵی تەنیا ئاوازەشان جیاوزەن. نیشانیٛ پەرسیٛ(؟) دمایی رستەو پەرسیٛوە مەنریوٙرە. جاری چامنەیچ هەن، کە قسیٛکەر پەرچەو پەرسەکیٛش ئینالاوە وەلێم گەرەکشەن فرەتەر تاکیدەش بکەروٙوە و یاگەگیرە بوٙنە. ئەپی جوٙرەیە مەواچان پەرسەی تاکیدیە. بە هامکاری ئامرازەکانو پەرسیٛ پەرسە مەکریوٙ و چنڎە دنێوەشان بە ئەریٛ و نا جواب مەدریانوە، ئەوێ تەرێچ ئەوەجەشان پەنەنیەن، چون ئامڕازو پەرسیٛ جوٙرو رستەکەی دیاری مەکەروٙ، نمونە و ئامڕازو پەرسیٛ(کام، کەی، چ، ئەریٛ، ئایا، چەنی، چی، چکوٙ، چیٛش، کیٛ ،چنڎ). ئی هامڕازیٛ یاگیٛوەتەرۆ بە (یاگەگیرو نامیٛ پەرسیٛ) بەکارئاماینیٛ. شوٙنیرە (ئەریٛ، ئایا) هەکە پەرسەشان پەنە مەکەریون، بە بەڵیٛ و نا پەرچ مەدریانوە، ئەوێ تەریٛ پەرچشان پاسە نیەن.
ئەریٛ شیرینە گاوەکیٛش دوٙشتە؟ ئایا شیرینە گاوەکیٛش دوٙشتە؟ بەڵیٛ گاوەکیٛش دوٙشتە، نەخێر گاوەکیٛش نەدوٙشتە.
بڕێ جاریچ بەبیٛ بەکارئاوردەی ئامرازو پەرسیٛ، ڕستەو پەرسیٛ دروس مەبوٙنە، بەئاوازەو ڕستەکەیرە بەرمەگنوٙ، ئاوازەو ڕستەکەی جە نزمۆ پەی بەرزین، وشار مەوزیوٙ سەرو واتێو دلیٛ ڕستەکەی هەکە گەرەکتەن پەیش بپەرسی:
گوٙنا ڕازێوەش واناوە.
ئینە ڕستەی هەواڵین، ئەگەر چەولاوە کەسێ بەیوٙنە بواچوٙ: گوٙنا ڕازێوەش واناوە؟ پەرسای مەپەرسوٙ بزانوٙ گوٙنا بیێنە ڕازەش وانێنۆ. یوٙتەریچ مەپەرسوٙ گوٙنا ڕازەش وانێنۆ؟ چێگەنە پەی ڕازیٛ مەپەرسوٙ، یانی مەکریوٙ جە ڕستێوەنە بە چنڎ ئاوازێوە جیا پەرسە دروسە بکریوٙ.
جاری چامنە هەن ئامرازو پەرسیٛ جیاتیٛ یاگەگیرونامیٛ بەکار مەیوٙنە، پیٛسەو (کیٛ ئاومان- ئاڎ ئاومان)، چی کاتنە پەنەش مەواچان یاگەگیرونامیٛ پەرسیٛ.
ئینە فەرنجی کیٛن؟ فەرنجی فەریدونین، جیاتیٛ نامیٛ ئاومان. جاری چامنەی هەن پەرسەکیٛ وەسفێش چەنەن، پیٛسەو (کامە ڕاوە ئاومای، چ ڕیٛوە ئاومای) کە وەسفو ڕاکیٛ مەکەروٙ، کامە کتیبی مەوانیوە، وەسفو کتیٛبەکەی مەکەروٙ.
چنڎ نمونێوە جە هامڕازەکانو پەرسیٛ و ئەرکشان دلیٛو ڕستەینە:
کیٛ: پەی کەسێوە مەپەرسوٙ: کیٛ لوان هەنجیر چنیەی؟ بیەن بە بکەر و نیهادو ڕستەی.
چیٛش: پەی چیٛوێ مەپەرسوٙ: ئانە چیٛش مەوەری؟ بیەن بە وەرکار.
چکوٙ، کوٙ، کوٙگە: پەی یاگیٛ مەپەرسوٙ: چکوٙ بیەنی؟ کوٙ مەلی؟ کوٙگەیەنی؟ بیەن بەیاوەرکەردەوە.
کەی: پەی سات و کاتی مەپەرسوٙ: کەی وەروە مەواروٙ؟ یاوەرکەردەوەو وەختی.
چەنی: پەی چەنیەتی ئەنجامدای کارێو مەپەرسوٙ: چەنی ویٛژەن جە دارو وەنیٛ مەگیٛران؟ یاوەرکەدەو چەنیەتی.
چنڎ: پەی عەنڎازەو بڕو ژمارەی مەپەرسوٙ: کەرگی بەچنڎ ڕویٛ هیٛڵیٛ هوٙرماروٙ؟ یاوەرکەردەوەو چندیەتی.
کام: پەی دەسنیشان کەردەی چیٛوێو دلیٛ بڕێ فرەینە: بەقەکیٛ کامشان گەرەکتەن؟
چی: پەی نونگەو سەبەبی مەپەرسوٙ: چی نامای پەی سەیرانی؟
چە: چە ڕایێوە ئامای؟ بە چە هەقیٛ داواو بەشیٛ مەکەری؟[1]