یاوەرنامیٛ، وەسپ، سیفەت
نویستەی: #ناجح گوڵپی#
زوانەکیٛو جەهانینە ئەژناسەو سیفەی پیٛسەن یوٙی، واتیٛوەنە دماو نامیٛوە مەیوٙنەو وەسفو نامەکیٛ مەکەروٙنە، یام واتیٛوەنە جیا جە نامیٛ، هەردەم هامڕاو نامیٛنە، هامڕاو یاگەگیرو نامیٛنە یام پیٛڕەو نامانە، تەمامکەرەو نامیٛ، یاگەگیرونامیٛ یام یاوەرنامێوە تەریٛنە، هەرپاسە تەمامکەرەو کەردەوێوی ناتەمامینە. ماناو نامەکیٛ ڕوشنە مەکەروٙوە و هەردوی دماو یوترینیرە مەیان، یوٙشا وەسفو ئەوی تەریشان مەکەروٙنە (مەسوف، وەسفکریا، نامیٛ یومەنە، سیفەیچ نامیٛ دوەمەنە). یانی هەمیشە یارەو یاوەرەو نامیٛنە، پەی نیشاندایو خاسیەتو نامیٛ.پیٛسەو (چناری بەرز. پیای پیر). چەنی ئانەیچ یاوەرنامیٛ نیشاندای و پەرسیٛ مەگنان وەڵیٛو نامیٛوە، پیٛسەو (ئو باخە وەشەن. کامە کتیٛبت ئەسان).
سیفە بەشیٛوەن جە بەشەکانو دوای (parts of speech) دەورێوی فرە کاراو چالاکش هەن گرد زوانیٛونە. سیفە تواناو هوٙرگیٛرتەیو (وەڵگیری و دماگیریش، وەڵوەچ و دماوەچ) هەنەن فرەو زوانەکانە، ئیسە مەگیٛڵمیٛ دلیٛو بڕێ زوانانرە تا بزانمیٛ چەنی باسو یاوەرنامیٛ مەکەرانیٛ.
یاوەرنامیٛ زوانو عەرەبینە
سیفە زوانو عەرەبینە بە شوٙنکەوتەکانو کەلامی منریوٙرە، یانی مەگنوٙ دماو کەلامیوە، ڕستەیوە. سیەفت نامێوەنە کە خاسیەتو نامێوەو وەڵیٛ ویٛش ڕوٙشن مەکەروٙوە، ئەگەر نامەکیٛ مەعرفە بوٙنە بەجوانی ڕوٙشنەش مکەروە، ئەگەر نکرە بوٙ، ئانە تایبەمەندیش مڎوٙپەنە، سیفە زوانو عەرەبینە متابیٛقنە چەنی مەوسوفی، پیٛسەو زوانو هەورامی.
جوڵەو ئیعرابو سیفەی هامتان-متابقەن-ڕیٛککەوتەن چەنی جوڵەو ئیعرابو مەوسوفی، ئەگەر سیفە ڕەفع بوٙنە، مەسوفیچ ڕەفعەن، ئەگەرجەڕ بی، جەڕەن، ئەگەر نەصب بی نەصبەن. پسەو (هذا طالبٌ نشيطٌ، ڕأيت طالباً نشيطاً، ومررت بطالبٍ نشيطٍ) .هەرپاسە متابقیٛنیٛ جە (تنکیر و تعریف) ئەژناسەو نەژناسەنە، ئەگەر سیفە ئەژناسیا بوٙنە مەوسوفیچ ئەژناسیان (جاء الطالب النشيط، وجاء طالبٌ نشيطٌ). هەرپاسە سیفەو مەسوف متابقیٛنیٛ جە (مثنى، جەمع، مفرد) پیٛسەو (جاء الطالبان النشيطان، جاء الطلاب النشيطون، جاء الطالب النشيط).
شوٙنیەرە جە ڕەگەزو نیٛر و ماینە هامتێنیٛ-متابقیٛنیٛ، سەرنجەو ئی نمونەیە بڎەیمیٛ (جاءت الطالبة النشيطة، وجاء الطالب النشيط). زوانو عەرەبینە هیچ سازێوە نیەن میانو سیفەو مەوسوفینە، تەنیا هەردویٛ واتیٛ مەیانیٛ شوٙنەو یوٙتریرە. یانی پسەو زوانو ئیٛمە نیەن کە سازەو (ی) مەبەسوٙشان یوٙیوە. جورەکیٛو سیفەی زوانو عەرەبینە، پیٛسەو سیفەی سادەی، سیفە جە تەشکو ڕستەینە، جملەی اسمی و جملەی فعلی، شبە جملە جار و مجرور، هەرپاسە سیفەی نعتی ‌حقیقی و سەبەبی. زوانو عەرەبینە فرەو سیفەی پیٛسەو چیٛوانی تەری جە کەردەوەی (فعل)ی دروسیٛ مەبانیٛ، پیٛسەو: کرم، یکرم، مکرم، تکریم، کریم (پەلیانەو الموضوعی). وەڵگیرو دماگیرشا پۆ نیەن.[1]