نامۍ: جەلال
نازنام: تاڵەبانی
نامۊ تاتەی: شېخ حیسامەدین
نامۊ ئەڎێ: خەدیجە
ساڵۊ پېڎابییەی: 1933ز.
ڕۊ مەرڎەی: 03_10_2017ز.03_10_2017ز.
یاگۊ پېڎابییەی: کەلکانە_کۆیەکەلکانە_کۆیە
یاگۊ مەرڎەی: ئەڵمانیائەڵمانیا
ژیۋاینامە
جەلال تاڵەبانی_مام جەلال، نامۍ تەمامەش؛ جەلال کوڕو شېخ حیسامەدینی کوڕو شېخ نوورەڵڵای کوڕو شېخ نوری کوڕو شېخ غەفوری کوڕو شېخ ئەحمەڎی کە (بابا گۆرەو شېخانو تاڵەبانین) کوڕو مەڵڵا مەحموڎی زەنگەنەین. ئەڎاش نامېش (خەدیجە)نە، ھامنو ساڵەو (1933ز.) دلۍ دەگاو (کەلکانە)، نزیک کەشو کۊسرەتی ئامان دنیا، کە مڎیۊ ملو دەریاچەو دوکانیرە، ئەوەڵو ژیوای زاروڵەییش دلۍ ئی دەگێنە گوزەرنان.
نامۍ مام جەلالی تازۍ نییەنە، یانی نامێوە دلۍ دنیاو ڕامیاری نییەنە، نامێوەنە هەر جە تەمەنو زاروڵەییشۆ چەنی وېش ئاردېنەش، پی تەرزە: یۊ جە ماموەکا تاتەو جەلال تاڵەبانی نامېش مام جەلال بییەن، تەمەنو گەنجینە وەفاتش کەرڎەن. سەروەختو ئامای دنیای جەلال تاڵەبانینە، تاتەش وەرمێ مەوینۊن، دلۍ وەرمەکەیشەنە مام جەلالی مامۊش ساوێش مڎۊ پەنە، پەی سەوایشۆ وەرمەکەی پەی مەڵڵاو دەگاکېشا مەگېڵنۊوە، دمای تابېڵدای وەرمەکەی، پەنەش ماچۊن هەکە کوڕێوەتان مەبۊن، ئیتر دمای فەترێ جالال تاڵەبانی جە ئەڎێ مەبۊن، تاتەش بە وەشەویسی مامۊیشۆ (مام جەلال) و هەم سەرو وەرمەکەی، نامېش منیۊ مام جەلال. دماو چن ساڵێ، تاتەش بییەن بە ڕاوەبەرو تەکیەو تاڵەبانی جە کۆیە، پۆکەی فاڕیێنێ پەی دلۍ کویەی. ئەچاگە مام جەلال لوانەنە دلۍ وانگای سەرەتایی و بە عالی تەمامنانش، ساڵەو (1945ز.) دلۍ ئاهەنگو نۆرۊزی جە شارو کۆیەی مام جەلال وتارێش وانێنۆ کە سەرنجەو ئاماڎەبیاش پەی وېش کېشتېنە، ئا کاتە تەمەنش سېڼزە ساڵە بېیەن. ساڵەو (1946ز.) چەنی چن هامڕێوەش کۊمەڵێ فېرکاری پەنهانییە مەرزنۊرە بە نامۍ (کۊمەڵەو وەڵۋستەی وانای)، عەینو ساڵېنە چەنی مەرزنارەی پارتی دیموکراتی کوردەسانی مەگنۊنە چېرو کاریگەری پارتەکەی و دەسمەکەرۊن بە ژڵېوەی وانکارانەی و بە نازنامو (ئاگر)ی، بابەتی دلۍ ڕۊنامەو ڕزگاری تۊمارۍ مەکەرۊن. مام جەلال هەر دەم ژڵېوەی ڕامیاریش گەشەنە بېیەن، چەنی کەمی تەمەنیش، بەڵام ویرە گۆرەکېش بە هەنگامۍ ئاقڵانۍ و وەرچەمێ ڕۊشن شانێنۍ، ئڼەش نەبەردەن ساڵەو (1947ز.) بە فەرمی بییەن بە ئەندامو حزبەکەی، ساڵێ دماتەر پېسە کیانیاو وانکارا کۆیەی بەشداری یەکەمین کۊگیرەو وانکارا عېراقیش کەردەن.
ساڵەو (1949ز.) بییەن بە ئەندامو ناوچەو کۆیەی پارتی دیموکراتی کوردەسانی، ساڵەو (1950ز.) بییەن بە ئەندامو لیژنەو میانی، بەڵام پلە حزبییەکەش بەخشان بە هامڕێوەش، ساڵەو (1951ز.) دوورشان وستەنۆ پەی موسڵی، دماتەر لوان پەی شارو کەرکووکی و ئەچاگە وانایش تەمامنان. دلۍ ژڵېوە ڕامیاریەکانە بەردەوام بییەن، ساڵەو (1952ز.) دلۍ کۊلیژو مافینە جە شارو بەغڎای وەرگېریان. مانگەو کانوونی دوەمی، ساڵەو (1953ز.) بەشداری کۊنگرەو یەرەمو پارتی دیموکراتو کوردەسانیش کەردەن و بە ئەندامو کۊمیتەو میانی ھۊرچنیان و مانگەو شوباتینە سەرپەرەشتی یەکەمین کۊنگرەو یۊبییەو وانکارا کوردەسانیش کەردەن، ئەچا کۊنگرەنە بە سکرتێرو گرڎینەو وانکارا کوردەسانی ھۊرچنیان و عەینو ساڵېنە یۊ بییەن جە ئەرەمەرزنەراو (یۊبییەی جوانا دیموکراتو کوردەسان)، ساڵەی دماتەرەنە بییەن بە ئەندامو مەکتەبی ڕامیاری، ساڵەو (1955ز.) گەشتێش کەردەن پەی پۆڵەندا و یەکیەتی سۆڤیەت و چینی، ساڵەو (1956ز.) بە وایەو ژڵېوەی ڕامیاریشۆ، ناچاریۍ وازش جە ساڵەی چوارەمەو وانای ئاردەن، ساڵەو (1959ز.) پەی جارێ تەری بە ئەندامو کۊمیتەی میانی پارتی دیموکراتی کوردەسانی و مەکتەبی ڕامیاری ھۊرچنیان، عەینو کاتینە ئەفسەری یەدەگو کەتیبەی چوارەمو تانکی بییەن، ھەم بەشداریش جە بەرشنیەی ڕۊنامەو (کۊشش)ی، کەرڎەن کە بە زوانی عەرەبی بەرشییەن، بە نامۍ (پیرۆت) وتارېش دلۍ ئی ڕۊنامەینە وەڵێ کەردېنێ.
ساڵەو (1961ز.) بېیەن بە سەرنویسەرو ڕۊنامەو (کوردەسان)ی، دمای ژەنتەی بەرەو ڕۊنامەو خەباتی، تووشو ڕاوەنیای بېیەن جە شارو بەغڎای، بەڵام هەر شەوەو نۆروزو ئا ساڵېنە وتارێش زدو دیکتاتوریەتی وانێنۆ و وەرگیریش جە مستەفا بارزانی کەرڎەن کە چا سەردەمەنە عەبدولکەریم قاسم چن تۊمەتێش دێبېنۍ پاڵش، ئەنجامو ئا ژڵېوە شۆڕشگېڕیاشە فەرمانو گېرتەیش بەرشییەن، بە پەنهانی گېڵانۆ پەی سلېمانی و چاگە وېش شارتەنۆ. مانگەو ئەیلولی، ساڵەو (1961ز.) کە شۆڕ‌ش ھۊرخېزیانۆ، وەرپەرسو ناوچەو سلېمانی بېیەن، یەکەمین بنکەو شۆڕ‌شیش دلۍ چەمو ڕېزانی کەرڎەنۆ و سەرپەرەشتیش کەرڎەن و فەرماندەیی ھېزو پېشمەرگەو لیواو سلېمانیش کەرڎەن. نۆروزو ساڵەو (1962ز.)، سەرداری ئا ھېرشە وەرفراوانېشە کەردەن پەی سەرو ناوچەو شارباژێڕی و جە ماوەو چن ڕوێنە دەسش گېرتەن ملو بنکەو پۊلیسو ناحیەو بناوەسووتەی و چوارتایرە، دماتەر ھېزەکېش ڕوەو قەزاو پېنجوێنۍ جووڵنێنۍ و تەمامو ناوچەکەیش ئازاڎ کەردەن.
ھەردوە ناوچەو (شارباژێڕ و پێنجوېن) بیېنۍ بە میانو شۆڕ‌شی و سەرکردایەتی. ساڵەو (1962_1963ز.) فرەو ناوچەکانو (قەرەداغ و قەڵاسێوکە و گەرمیان و سەنگاو) ئازاڎۍ کریێنۍ.
ساڵەو (1963ز.) دماو کودەتاکۍ شوباتی، مام جەلال بە سەردارو وەفدی کورڎی دەسنیشان کریان پەی گفت و گۊی چەنی حکومەتی تازەی، هەم سەردای کۊمارو میسر و جەزائیریش کەردەن و چەمش بە (جەمال عەبدولناسر و بن بېلای) کۆتەن، هەر ئەچا ساڵېنە سەردای ئۆروپایش کەردەن.
دمای ئاشبەتاڵو شۆڕشو کورڎی ساڵەو (1974ز.)، دمای بۍ هیوا بییەی فرەو خەڵکو کوردەسانی جە کۊششی چەکداری پەی ڕزگارکەرڎەی خاک و وڵاتیش، تاریخو (01_06_197601_06_1976ز.) جەلال تاڵەبانی، چەنی چڼیین کەسە ڕامیارا، هەکە وەڵتەر دلۍ شۆڕشی و بەرو شۆڕشینە کۊششی ڕامیاریشان کەردەبۍ، بەرو وڵاتیۆ (دیمەشق) جەمۍ بیێ و ڕېکۋزیێ تازەشان بە نامۍ (یەکیەتی نیشتیمانی کوردەسان)ی مەرزنارە، مەرامش دەسپەنەکەرڎەیۆ کۊششی ڕامیاری و چەکداری پەی ڕزگاری نیشتیمانی، هەم پەی ئانەی ئومېڎ بگېڵنۊوە پەی خەڵکی و گیانو وۍ ڕزگارکەرڎەی و بەدەسئاوەردەی ئازاڎی دلۍ دەروونو تاکی کورڎینە بنیۊ.
دمای ڕاپەڕینو ساڵەو (1991ز.)، ئازاڎ بییەی بەشێ جە خاکو کوردەسانی، دماتەر تەشەنەکەردەی ململانۍ میانو حزبەکەو جەلال تاڵەبانی و پارتی دیموکراتو کوردەسانی، هۊرخېزیای جەنگی میانشانە، ساڵەو (1998ز.) چەنی مەسعوود بارزانی جە واشنتۆن بە میانگیری ئەمریکای، ڕېککۆتەنامێشان مۊرە کەرد پەی کۊتایی ئاردەی بە جەنگی چوارساڵەو میانیشان.
دلۍ حکومەتو ئېراقینە، دمای پېچیایۆ دۆرانو سەدام حوسێنی، مام جەلال پېسە ئەندامو ئەنجومەنو فەرماندای (مەجلیسی حوکم)، پەی ماوەو یەک خولی سەردارو ئەنجوومەنەکەی بېیەن. دماتەر دلۍ پروسەو هۊرچنیەو خەڵکو ئېراقینە، بە بەشداری نەتەوەکانو دلۍ ئېراقی، مام جەلال جە تاریخو (06_04_200506_04_2005ز.) بە سەرۆک کۊمارو ئېراقی هۊرچنیان و دەسبەکار بییەن، پەی ماوەو دۋۍ دۆرا پەرلەمانی دلۍ پۊستەکەیشەنە مەنەنۆ، دۆرێ ئېژا و بەقیمەتش گېڵنان پەی ئاشتی نەتەوەیی و گلېرکەردەیۆ و ڕېکۋستەی دلېیانەو ئېراقییەکا. دماجار تاریخو (18_12_201418_12_2014ز.) توشو جەڵدەو دڵی بییەن.
تاریخو (03_10_201703_10_2017ز.)، تەمەنو (84) ساڵینە کۊچی دمایینش کەردەن، جە شارو سلېمانی بە خاکیشان ئەسپاران.
مام جەلال، پېسە فرەو سەردارەکا دنیێ، پېسە فرەو ڕامیارەکا، بەهرەی سەرداریش چەنە بېیەن، هەر جە تەمەنو زاروڵەییشۆ بە گرج و گۊڵی بەرکۆتەن، هەر زوو ئاوەزی ڕامیاریش گەشەش کەرڎەن و مافی وریاو میللەتەکەیش بېیەن بە خولیاو شەو و ڕۊیش. ژڵېوەی ڕامیاری سەرەمڕەیش و نەمانیایش دلۍ دنیاو کېشمەکېشانە، ئا ڕاسیەشان زوو سەلەمنان. جەلال تاڵەبانی دلۍ مێڎانو ڕامیاری ناوچەیی و کوردەسانینە، سەردارێ دیار و کاریزمی بییەن، پارتە سیاسیەکۍ کوردەسانی و دۆڵەتە داگیرکارەکۍ ناوچەکەی، هەر دەم حیسابشان پەی ژڵېوە ڕامیارییەکاش کەردەن، چونکوم پېسە کارەکتەرێ کەردەی و ئەکتیڤی دلۍ گردو بەشەکا کوردەسانیە کاریگەریش بییەن و پېوەڼیش چەنی ژڵېوە ڕزگاریوازەکاشا بییەن.
ئەسعەد ڕەشید.[1]