زوانی هۆرامی یام زوانو هۆرامی؟
بەشو یەکی
ماوێوا دلېو قەڵەمبەدەسا و ڕۊشنویراو هۆرامانېیەنە ، ئی باسە کە ئایا جە لەحازی دەستووری و گرامێریۊ واتەی و نویستەی (زوانی هۆرامی) ( هەرپاسە زوانی فارسی، زوانی ئینگلیسی و...) یا (زوانو هۆرامی) ( هەرپاسە زوانو فارسی، زوانو ئینگلیسی و...) کامشا درۊسا؟کریۆ. کەسانېو کە ئی باسیە کەرا بییێنێ دوې دەسێ و هەر یۆ، یۊ چا عێبارەتا بە درۊس مزانا و خولاسە باسەکە ساق نەکریانۆ. تەنانەت متاومې واچمێ بابەتەکە تاکو ڕادېوی فرە بېیەن بە باسێوی ئێدۆلۆژیک. پا مانا کە ئا دەسە کە باوەڕشا بە گۊرانبییەی خەڵکو هۆرامانی هەن، فرەتەر ئینەی چا لایەنەنە کە منویسا و ماچا (زوانو هۆرامی) . چەولایچۊ ئانێ کە ماچا (زوانی هۆرامی)، جە بارەو مەسەلێو گۊرانیچۊ، باوەڕشا جیاوازا و جزوو ئا دەسەیەنێ کە خەڵکو هۆرامانی بە گۊران نمەزانا. بەهەر حاڵ پاڵو ڕووکەشو ئێستدلالە زوانیانە، ئینەیچە ئاشکرا هەژموونش سەرو نەتیجەگیرەکاوە بېیەن!
جیا چی باسا، جە باری زوانەوانیەرە ئاشکران کە بەپاو دەستوور زوانی هۆرامی، سێفەت و مەوسووف بە (ی) ملکا یۊیەرە. پەی نموونەی ماچمې کتېبی عال، ڕەنگی سوور ، کوڕی ئازا و...ئەڵبەت ئی قاعێدە بڕېو تەبسەرېش گنانە پەی نموونەی ئەر مەوسووفەکە بە پیتوو (ا) دمایش بەی، ئا (ی)یە کە سفەت و مەوسووفی ملکنۆ یۊیەرە جیاتی دەنگداری بە بېدەنگ موانیۊوە (پەی نموونەی هەوای وەش) یا ئەر مەوسوفەکە مێ ( مۆئەڼەس) بۊ، بە دوې پیتێ (_ەی) یا (ێ) ملکۆ سێفەتەکەیەرە، پەی نموونەی ماچمې کاردەی تێژە، هەسارەی قووڵە، کناچې زەریفە و...
چەولایچۊ دیسان ئاشکران کە زوانی هۆرامییەنە مۆزاف و مۆزاف ئێلەی بە (و) ملکا یۊیەرە. پەی نموونەی (کتېبوو عەلی)، (وەڵاتوو ئێرانی), (ئەنداموو بەڎەنی)و...
تاکو ئېگە کەس باسېوش سەر نیا. جیاوازی پەیلوایەکا ئینا چاگەنە کە کاتېو ئېمە نامۊ زوانێو پېسە هۆرامی یا زواناتەری مڎەینێ، تەرکیبەکە ئایا تەرکیبی وەسفیا یا ئێزافی؟ چوون ئەر تەرکیبی ئێزافی بۊ، درۊس ئانەنە واچمێ (زوانی هۆرامی و...) ، بەڵام ئەر تەرکیبی وەسفی بۊ درۊس ئانەنە واچیۆ (زوانو هۆرامی و...)!
وەڵێ ئانەیە پەیلواو وېما چی بارۆ وزمې ڕوە، لازما واچیۆ کە کریۆ بە دوې شېۋارێ نامۊ زوانێوی دریۆ. یۊ ئانەنە بە شېۋاری مۆستەقیم و مۆجەڕڕەد، نامۊ زوانێوی مڎەینێ، دوەم ئانە کە ماچمې زوانو فڵان یاگە، وەڵات، قەوم، خەڵکی چېشا؟ چی حاڵەتی دوەمەنە ئیتر نامۊ زوانەکەی نېیەنە کانوونوو عێبارەتەکەو ئېمەنە، بەڵکوو یاگە، وەڵات، قەوم، خەڵکەکە ئینەی کانوونوو عێبارەتەکەیە و نامۊ زوانەکەی زیاڎە کریەینە پنەش....
ئەر گەرەکما بۊ جە زوانی فارسی نموونە بارمێوە، حاڵەتی ئەوەڵەنە یانېو کاتێ نامۊ زوانێوی بە شېۋاری مۆستەقیم و مۆجەڕڕەد مڎریۆ، ماچا (زبان ې فارسی)، (زبانې انگلیسی)، (زبان عربی). بەڵام حاڵەتی دوەمەنە یانېو کاتێ جیاتی زوانی، وەڵات، یام قەومەکە ئینەی کانونوو عێبارەتەکەیەنە ماچا (زبانې (مردم) فارس)، (زبان (کشور) انگلیس) یا [زبان ې (مردم ) عرب].
مودەڕڕێس سەعیدی.[1]